الأنعام ٧٥

وَ کَذٰلِکَ‌ نُرِي‌ إِبْرَاهِيمَ‌ مَلَکُوتَ‌ السَّمَاوَاتِ‌ وَ الْأَرْضِ‌ وَ لِيَکُونَ‌ مِنَ‌ الْمُوقِنِينَ‌

ترجمه

و این چنین، ملکوت آسمانها و زمین (و حکومت مطلقه خداوند بر آنها) را به ابراهیم نشان دادیم؛ (تا به آن استدلال کند،) و اهل یقین گردد.

و بدين سان ملكوت آسمان‌ها و زمين را به ابراهيم نشان مى‌داديم تا [بصيرت يابد] و تا از اهل يقين شود

و اين گونه، ملكوت آسمانها و زمين را به ابراهيم نمايانديم تا از جمله يقين‌كنندگان باشد.

و این چنین ما به ابراهیم ملکوت و باطن آسمانها و زمین را ارائه دادیم (تا یکتایی پروردگارش را دریابد) و تا به مقام اهل یقین رسد.

و این گونه فرمانروایی و مالکیّت و ربوبیّت خود را بر آسمان ها و زمین به ابراهیم نشان می دهیم تا از یقین کنندگان شود.

بدين سان به ابراهيم ملكوت آسمانها و زمين را نشان داديم تا از اهل يقين گردد.

و بدین‌سان ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم می‌نمایانیم تا از اصحاب یقین گردد

و بدين‌سان ابراهيم را ملكوت آسمانها و زمين مى‌نموديم [تا گمراهى قوم خود و يگانگى پروردگار را دريابد] و تا از اهل يقين باشد.

و همان گونه (که گمراهی قوم ابراهیم را در امر پرستش بتها به او نمودیم، بارها و بارها نیز) مُلک عظیم آسمانها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم، تا از زمره‌ی باورمندان راستین شود (و بر راستای خداشناسی رود).

و بدین‌سان، ملکوت و حقیقت آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم (در حد توانش‌) می‌نمایانیم و برای اینکه از یقین‌کنندگان (به حقیقت ملکوتی از جریان زنده کردن مردگان) باشد.

و بدینسان بنمایانیم به ابراهیم پادشاهیهای آسمانها و زمین را و تا بگردد از یقین‌دارندگان‌

الأنعام ٧٤	آیه ٧٥	الأنعام ٧٦
سوره : سوره الأنعام نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«نُرِی»: نشان می‌دهیم. در اینجا به معنی: نشان می‌دادیم. از مصدر (إرائه) باب افعال. «مَلَکُوتَ»: ملک عظیم. وزن (فَعَلوت) برای مبالغه به کار می‌رود. مانند: (رحَمُوت): رحمت فراوان. (رَهَبُوت): رهبت شدید و هراس زیاد. «وَلِیَکُونَ»: تا باشد. برخی حرف واو را زائد دانسته و برخی (لِیَکُونَ) را عطف بر فعل محذوفی شمرده‌اند و تقدیر را چنین دانسته‌اند: لِیَسْتَدِلَّ وَ لِیَکُونَ.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

حَافِظُوا عَلَى‌ الصَّلَوَاتِ‌ وَ... (۰) وَ کَذٰلِکَ‌ نُفَصِّلُ‌ الْآيَاتِ‌ وَ... (۰) أَ وَ لَمْ‌ يَنْظُرُوا فِي‌ مَلَکُوتِ‌... (۴) قُلِ‌ انْظُرُوا مَا ذَا فِي‌... (۲) أَ فَلَمْ‌ يَرَوْا إِلَى‌ مَا بَيْنَ‌... (۳)

تفسیر

• آيات ۸۳ - ۷۴، سوره انعام
• بررسى كيفيت مخصوص رفتار و محاجه ابراهيم (ع ) در اين آيات ، كه به رفتار فطرىيك انسان اوليه فرضى كه براى نخستين بار به مظاهر مادى عالم برخورد مى كند،شباهت دارد.
• هر چه اشتغال و سرگرمى به امور مادى بيشتر باشد، توجه به مبداء و معاد كمتر مىشود.
• اينكه غرض از اين تعبيرات تحقير بتها باشد از ادب ابراهيم (ع ) دور است .
• ضمير مذكر آوردن براى (( شمس )) در كلام ابراهيم (ع ): (( هذا ربى هذا اكبر )) شاهدبر اينست كه آن حضرت همچون انسانى فرضى كه خبر از هيچ چيز ندارد سخن گفته است.
• اختلاف مفسرين در معناى كلمه (( آزر )) و نسبت او با ابراهيم (ع ).
• استغفار و دعاى ابراهيم (ع ) براى آزر، دعاى صورى بوده و در دنيا واقع شده ، نه درآخرت براى شفاعت .
• آزر، پدر صلبى و حقيقى ابراهيم عليه السلام نبوده است .
• توهم عجيب و غريب بعضى از مفسرين در مورد داستانهايى كه در قرآن كريم نقل شده است .
• كلام الهى ، كلام حق و فصل است و هزل و خلاف واقع در آن راه ندارد.
• وجه اينكه قرآن مواد تاريخ و جزئيات داستان رانقل نمى كند.
• بت ها (اصنام ) چه بوده اند.
• مالكيت حقيقى خداى سبحان ، مانند مالكيت انسان است نسبت به قوا و افعالش .
• (( ملكوت )) همان وجود اشياء است به لحاظ انتسابشان به خدا و رؤ يت ملكوت به معناىديدن خدا است با ديدن اشياء و موجودات .
• ستاره اى كه مردم مى پرستيدند و ابراهيم (ع ) به آن اشاره فرمود و گفت : (( هذا ربى )) ستاره (( زهره )) بوده است .
• مراد از (( رب )) در كلام ابراهيم (ع ) (هذا ربى )، خداوند آفريدگار هستى نيست .
• اينكه ابراهيم (ع ) نخست ستاره و ماه و خورشيد را (( رب )) دانست ، از باب محاجه به زبان خصم بوده است .
• قضيه مورد بحث مربوط به زمان كودكى و قبل از بلوغ ابراهيم (ع ) است .
• ربوبيت ملازم با محبوبيت است و (( لا احب الآفلين )) يعنى من چيز متغير را رب خود نمىدانم .
• وجه آوردن ضمير مذكر براى (( شمس )) كه مؤ نث است در كلام ابراهيم (ع ): (( هذا ربىهذا اكبر )) .
• اقوال مختلفى كه در توجيه تذكير ضمير در جمله مزبور گفته شده است .
• سخن غريب و نادرست يكى از مفسرين كه مدعى است ابراهيم (ع ) به زبان عربى سخن مىگفته است .
• جمله : (( لا احب الآفلين )) حجتى است يقينى و برهانى بر مبناى محبت و عدم محبت ، نه حجتىعوامانه و غير برهانى .
• وحه اينكه ابراهيم (ع ) افول را در احتجاج آورد نه طلوع را. و بيان اينكه مشركين معتقدبه اينكه اجرام سه گانه داراى مقام ايجاد و تدبيرند، نبوده اند.
• اشكالاتى كه بر اقوالى كه در توجيه (( لا احب الآفلين )) بر مبناى اينكه افول مبناى برهان است وارد شده است .
• وجه جامى كه فخر رازى براى توجيه آيه بر همان مبنا ذكر كرده است واشكال آن وجه .
• نكته اى در مورد ترتيب احتجاجات ابراهيم (ع ) عليه بت پرستان و ستاره پرستان هدايت، هميشه از ناحيه خدا است و ضلالت از ناحيه انسان .
• هدايت هميشه ...
• هيچ چيز غروب كننده و از كف رونده ، شايسته محبت و تعلق خاطر نيست .
• معناى (( فطر )) و (( فطرات )) و (( حنيف )) .
• توجيه وجه به سوى خدا به معناى عبادت او است .
• اسلام ، دين مطابق با فطرت انسانى و نوع وجودى آدمى است .
• بخش دوم احتجاجات ابراهيم (ع ) كه محاجه آن حضرت است با مشركين بعد از اعلام بيزارىاز بت ها.
• حاصل كلام در تفسير سخن ابراهيم (ع ) (و لا اخاف ما تشركون به ...)
• اقوال متعدد مفسرين در توضيح و توجيه جملات ابراهيم (ع ) در محاجه با مشركين .
• اقوال مفسرين در توجيه (وسع بى كل شى ء علما) در كلام ابراهيم (ع )واشكال آنها.
• وجه اينكه ابراهيم (ع ) عدم وجود اذن و دليل از ناحيه خداوند را به عنوان دليل بر بطلان بت پرستى آورده است .
• (( امن )) و (( اهتدا )) از خواص و آثار ايمان است ، اگر با ظلم پوشيده نشود.
• (( ظلم )) داراى مفهوم وسيعى است ولى تمام اقسام آن به ايمان ضرر نمى رساند.
• گناه و ظلم اختيارى داراى مصاديق و مراتبى است كه شخص مؤ من مناسب با درجه تقوا ومعرفت و ايمانش از مصاديق و مراتب بيشترى از گناه دورى مى كند.
• ايمان به خدا فقط مشروط به دورى از شرك و گناهان كبيره نيست .
• سخن بعضى از مفسرين در تفسير آيه : (( للذين آمنوا و لم يلبسوا ايمانهم بظلم ... )) . واشكال وارد بر آن .
• معناى لغوى و اصطلاحى (درجه ) و مراد از (نرفع درجات من نشاء...) در كلام خداوند.
• مناظره ماءمون يا امام رضا (ع ) درباره احتجاج ابراهيم (ع ) عليه بت پرستان .
• رواياتى در مورد تولد و نشو و نماى ابراهيم (ع ) در خفا، و اينكه (( آزر )) پدر يا عموىابراهيم (ع ) بوده است .
• آنچه درباره سرگذشت حضرت ابراهيم مورد اتفاق علماى حديث است .
• چند روايت درباره ارائه ملكوت به ابراهيم (ع ).
• رواياتى در خصوص جمله (( هذا ربى )) كه ابراهيم (ع ) بر زبان آورد.
• رواياتى در ذيل جمله : (( و لم يلبسوا ايمانهم بظلم )) .
• سخن بعضى كه در توجيه يك روايت گفته اند: امت ابراهيم فقط مكلف به ايمان بودند وبه فروع و احكام مكلف نبودند و بيان فساد اين ادعا.
• فروع و احكامى كه توسط ابراهيم (ع ) تشريع شده اند.
• سبب وجود قوانين (( حمورابى )) در تورات فعلى .
• ۱ داستان ابراهيم (ع ) از نظر قرآن .
• ۲ منزلت ابراهيم (ع ) نزد خداوند و موقف بندگى اش و مواهب خدا به او:
• ۳ آثار پربركتى كه آن حضرت از خود در جامعه بشرى به يادگار گذاشت :
• ۴ تورات فعلى درباره ابراهيم (ع ) چه مى گويد؟
• ۵ تناقضات تورات بهترين دليل بر دست خوردگى آن است .
• وجود نظير نسبت هاى نارواى تورات فعلى به ابراهيم (ع )، در بعض ‍ روايات اهل سنت .
• عدم صحت نسبت دروغ گفتن ، به ابراهيم (ع ) كه در روايات عامه آمده است .
• روايتى جامع از طريق ائمه اهل بيت (عليهم السلام ) درباره قضاياى ابراهيم (عليهالسلام ).
• ذبيح ابراهيم (ع )، اسمعيل (ع ) بوده است نه اسحق (ع ).
• كلام نادرست طبرى در تاريخ خود كه اسحق (ع ) را ذبيح دانسته .
• تورات بر خلاف قرآن كريم :
• اشكال بعضى از مستشرقين به قرآن در مورد عدم نقل خصوصيات ابراهيم و اسمعيل (ع ) و داستان بناى كعبه و... در سور مكيه و پاسخ بدان اشكال .
• اشكال ديگر به آيات مربوط به احتجاجات ابراهيم (ع ) و در آتش انداختن آن حضرت .
• گفتار بيرونى و بلخى و مسعودى درباره عقائد ستاره پرستان ، بت پرستان و صائبين .
• دو نكته كه از بيانات گذشته بدست آمد.

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند سلطنت و مالکیت خویش (ملکوت) بر آسمانها و زمین را به ابراهیم (ع) نمایاند. (و کذلک نرى إبرهیم ملکوت السموت و الأرض) «ملکوت» به معناى «ملک» است; اگر چه تأکید بیشترى در معنا دارد. مراد از ملکوت در آیه شریفه وجود اشیا از جهت انتسابشان به خداوند و مشاهده ملکوت، رؤیت موجودات با این کیفیت است. براى توضیح بیشتر به تفسیر المیزان مراجعه شود.

۲- مشاهده ملکوت، عیان دیدن بطلان و ضلالت شرک و لمس توحید در جهان هستى است. (إنى أریک و قومک فى ضلل مبین.و کذلک نرى إبرهیم ملکوت السموت)

۳- ابراهیم (ع) به دلیل مشاهده ملکوت آسمانها و زمین بت پرستى را گمراهى آشکارى مى دید. (إنى أریک و قومک فى ضلل مبین.و کذلک نرى إبرهیم) جمله «و کذلک نرى» احتمالا در صدد بیان سبب و زمینه گفته هاى ابراهیم (ع) در آیه قبل است.

۴- ورود ابراهیم (ع) در زمره اهل یقین، برجسته ترین هدف نمایاندن ملکوت (سلطنت و مالکیت خداوند) آسمانها و زمین به او بوده است. (و کذلک نرى إبرهیم ملکوت السموت و الأرض و لیکون من الموقنین) جمله «و لیکون ...» عطف بر محذوف است. یعنى ارائه ملکوت به ابراهیم(ع) براى مقاصدى بوده و از آن جمله اینکه وى از اهل یقین باشد. بیان این هدف از میان اهداف دیگر، نشانه برجسته بودن و اهمیت آن است.

۵- رسیدن به یقین، مرتبه اى بلند براى انسان و قله اى براى معرفت و شناخت (و کذلک نرى ... و لیکون من الموقنین) مطرح ساختن «یقین»، به عنوان اصلیترین هدف «ارائه ملکوت»، گویاى عظمت یقین و اهل آن و همچنین نقطه نهایى در مقوله شناخت است.

۶- وصول به یقین در پرتو امدادها و توفیقات الهى امکان پذیر است. (و کذلک نرى إبرهیم ... و لیکون من الموقنین)

۷- انبیا از هدایت ویژه خداوند برخوردارند. (و کذلک نرى إبرهیم ملکوت ... و لیکون من الموقنین)

۸- عن أبى جعفر (ع): «و کذلک نرى أبراهیم ملکوت السماوات و الأرض» قال: اعطى بصره من القوة ما نفذ السموات فرأى ما فیها و رأى العرش و ما فوقه و رأى ما فى الأرض و ما تحتها.(۱) امام باقر (ع) درباره «و کذلک نرى ...» فرمود: خداوند چنان قوتى به بینایى و بصیرت ابراهیم (ع) داد که آسمانها و آنچه در آنها بود، مشاهده کرد و عرش و مافوق آن و زمین و آنچه را زیر آن بود دید.

۹- عن أبى عبدالله (ع): ... نظر (ابراهیم) إلى الزهرة فى السماء فقال: «هذا ربى» فلما افلت ... قال: «لا احب الآفلین» فلما نظر إلى المشرق رأى و قدر طلع القمر قال: «هذا ربى» ... فلما تحرک و زال قال: «لئن لم یهدنى ربى لأکونن من القوم الضالین» فلما اصبح و طلعت الشمس ... قال: «هذا ربى» ... فلما تحرکت و زالت کشف الله له عن السموات حتى رأى العرش و من علیه و اراه الله ملکوت السماوات و الأرض ... .(۲) از امام صادق(ع) روایت شده است: ... ابراهیم (ع) به ستاره زهره در آسمان نظر افکند و گفت: «این پروردگار من است» و هنگامى که غروب کرد ... گفت: «غروب کنندگان را دوست ندارم» و هنگامى که به مشرق نگریست ماه را در حال بر آمدن دید گفت: «این پروردگار من است» ... چون به حرکت درآمد و محو

۱- . تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۳۶۴، ح ۳۶; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۳۴، ح ۱۳۸.

۲- . تفسیر قمى، ج ۱، ص ۲۰۷; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۳۶، ح ۱۴۹. شد، گفت: «اگر پروردگارم مرا هدایت نکند حتماً از گمراهان خواهم بود.» چون صبح شد و خورشید بر آمد ... گفت: «این پروردگار من است» ... وقتى که به حرکت در آمد و محو شد، خداوند براى او آسمانها را نمایان کرد تا اینکه عرش و ساکنان آن را مشاهده نمود و خدا ملکوت آسمانها و زمین را به او نمایاند ... .

موضوعات مرتبط

• آسمان: ملکوت آسمان ۳، ۴
• ابراهیم(ع): ارائه ملکوت به ابراهیم(ع) ۱، ۳، ۴، ۸، ۹; بصیرت ابراهیم(ع) ۸; قصه ابراهیم(ع) ۹; مقامات ابراهیم(ع) ۴
• انبیا: هدایت انبیا ۷
• بت پرستى: گمراهى بت پرستى ۳
• توحید: افعالى ۲
• توفیق: منشأ توفیق ۶
• خدا: افعال خدا ۱; امدادهاى خدا ۶; توفیقات خدا ۶; مالکیت خدا ۱; هدایت خاص خدا ۷
• رشد: عوامل رشد ۵
• زمین: ملکوت زمین ۳، ۴
• شرک: بطلان شرک ۲
• شناخت: مراتب شناخت ۵
• گمراهى: بطلان گمراهى ۲
• ملکوت: آثار رؤیت ملکوت ۳; رؤیت ملکوت ۲; فلسفه رؤیت ملکوت ۴
• مهتدین:۷
• یقین: اهل یقین ۴; عوامل وصول به یقین ۶; مقام یقین ۵