يوسف ٣٤

فَاسْتَجَابَ‌ لَهُ‌ رَبُّهُ‌ فَصَرَفَ‌ عَنْهُ‌ کَيْدَهُنَ‌ إِنَّهُ‌ هُوَ السَّمِيعُ‌ الْعَلِيمُ‌

ترجمه

مکارم شیرازیبهرامپورفولادوندالهی قمشه‌ایانصاریانآیتیخرمشاهیمجتبویخرمدلصادقی تهرانیمعزی

پروردگارش دعای او را اجابت کرد؛ و مکر آنان را از او بگردانید؛ چرا که او شنوا و داناست!

|پس پروردگارش دعاى او را اجابت كرد و مكر زنان را از او بگردانيد. آرى او شنواى داناست

پس، پروردگارش [دعاى‌] او را اجابت كرد و نيرنگ آنان را از او بگردانيد. آرى، او شنواى داناست.

خدایش هم دعای او را مستجاب کرده و مکر و دسایس آن زنان را از او بگردانید، که خداوند شنوا و داناست.

پس پروردگارش خواسته اش را اجابت کرد و نیرنگ زنان را از او بگردانید؛ زیرا خدا شنوا و داناست.

پروردگارش دعايش را اجابت كرد و مكر زنان از او دور كرد. زيرا خدا شنوا و داناست.

آنگاه پروردگارش [درخواست‌] او را اجابت کرد و مکر آنان را از او باز داشت، چرا که او شنوای داناست‌

پس پروردگارش او را پاسخ داد و نيرنگشان را از او بگردانيد، كه اوست شنوا و دانا.

پروردگارش دعای او را اجابت کرد و (شرّ) کید و مکرشان را از او بازداشت. تنها خدا است که شنوای (دعاهای پناه‌برندگان به خود است و) آگاه (از احوال بندگان و مصالح ایشان) می‌باشد.

پس، پروردگارش خواسته‌اش را برایش اجابت کرد و نیرنگ زنان را از او بازگردانید. بی‌گمان او، (هم)او بسیار شنوای بس داناست.

پس پذیرفت از او پروردگارش و برگردانید از او نیرنگ آنان را همانا او است شنوای دانا

يوسف ٣٣	آیه ٣٤	يوسف ٣٥
سوره : سوره يوسف نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«صَرَفَ عَنْهُ»: از او برگرداند. از او دور داشت. از او بگردانید.

تفسیر

المیزاننمونهتسنیمنور

• آيات ۳۴ - ۲۲، سوره يوسف
• بيان آيات مربوط به يوسف (عليه السلام ) در خانه عزيز مصر مراد از جمله : ((لمّابلغ اشدّه ))
• توضيحى در مورد حكم و علمى كه خدا به يوسف (عليه السلام ) داده
• چنين موهبتى (حكم و علم ) را خدا به همه نيكوكاران مى دهد
• معناى مراوده در جمله : ((و راودته الّتى هو فى بيتها))
• احساسات يوسف (عليه السلام ) در كاخ عزيز مصر
• احساسات همسر عزيز نسبت به يوسف (عليه السلام ) همسر عزيز كه خود عزيره مصربود، از طرف عزيز
• يوسف و همسر عزيز
• توحيد خالص يوسف (عليه السلام ) كه از پاسخ او درمقابل درخواست همسر عزيز (معاذالله ربى احسن مثواى ) نمايان است
• نكاتى كه يوسف عليه السلام در جمله (انه ربى احسن مثواى ) افاده كرده است
• نراع بين حب الهى و عشق حيوانى و چيره شدن حب الهى در يوسف (ع )
• مراد يوسف از رب در جمله خداى (انه ربى احسن مثواى ) تعالى است
• خويشتن دارى يوسف (عليه السلام ) در برابر همسر عزيز شگفت انگيز و خارق العادهبوده است
• هيچ مانعى جز ايمان جلوگير نفس يوسف (ع ) نشده است
• معناى اين كه يوسف (عليه السلام ) برهان پروردگارش را نديده بود قصد همسر عزيزرا كرده بود(وهمّ بها لولا...)
• برهانى كه ديدن آن ، يوسف را از لغزش بازداشت نوعى علم شهودى بوده است كه به بندگان مخلص ارائه مى شود
• اقوال پاره اى از مفسرين عامه و خاصه در تفسير آيه : ((لقد همّت به و همّ لولا...))
• بررسى و نقد روايت مذكور (از تفسير سيوطى )
• افترائات ناشايسته و اتّهامات قبيحى كه در تفاسير عامه به حضرت يوسف (عليه السلام ) نسبت داده شده است
• در مذمت صاحبان اين سخنان موهون
• افراط در پذيرش و تسليم در برابر هر چه حديث نام دارد، يكى از دو علت وقوع در اين افترائات مى باشد
• دومين علت نسبت دادن چنان مطالب باطل و بى اساس به يوسف (ع )
• سخن زمخشرى در توضيح و توجيه جمله : ((و همّ لولا...)) واشكال آن
• گفته صاحب مجمع البيان در اين زمينه و ايراد وارد بر آن
• وجهى كه صاحب المنار در اين مورد بيان كرده و جواب آن
• دو قول ديگر در اين باره
• نكات قابل توجه در اين گفتگوها
• شاهد چه كسى بوده و چرا از او به ((شاهد)) تعبير شده نه به((قائل ))
• معناى جمله : ((يوسف اعرض عن هذا و استغفرى لذنبك ...)) كه گفته عزيز مصر است بعداز روشن شدن تقصير همسرش
• گفتگوى ملامت آميز زنان شهر درباره عشق زليخا به يوسف
• تدبيرى كه زليخا براى رهايى از زخم زبان آنان انديشيد
• ورود يوسف (ع ) به مجلس زنان اشرافى مصر و عكس العمل آنها
• مسائلى كه باعث شد زنان مصرى علنا درباره يوسف اظهار نظر كنند
• اشاره به شدت و سختى وارد بر يوسف (عليه السلام ) در مجلس ميهمانى و پناه بردن آن حضرت به خداى تعالى
• توضيح مفردات آيه شريفه
• عكس العمل زنان مصر با ديدن يوسف (عليه السلام )
• توضيح اينكه گفتند: ((ما هذا بشرا ان هذا الّا ملك كريم ))
• اعتراف همسر عزيز در جمع زنان مصر و تهديد صريح يوسف (عليه السلام ) به حبس وخوارى
• مناجات و استغاثه يوسف (عليه السلام ): ((ربّ السّجن احبّ الىّ...))
• نكاتى كه از آيه شريفه استفاده مى شود
• ديگر زنان مصر همچون زليخا به يوسف اظهار علاقه كردند!
• بحثهايى پيرامون تقواى دينى و درجات آن در چندفصل
• ۱- رابطه قانون ، اخلاق كريمه و توحيد. و بيان اينكه قانون بدون اخلاق و اخلاق بدون توحيد نمى توانند منشاء اثرى باشند.
  
• فضائل اخلاقى ضامن سعادت اجتماع است اگر بر اساس توحيد باشد
• انگيزه فداكارى جز توحيد و اعتقاد به آخرت نمى تواند باشد
• ۲ مراتب و درجات حصول تقواى دينى و پرستش خدا بر اساس خوف ، رجاء و حبّ
• عبادت دسته سوم كه خدا را چون شايسته عبادت يافتند عبادت مى كنند
• مخلصين ، عبادت از روى خوف و رجاء را نوعى شرك ميدانند
• ۳- چگونه محبت خدا باعث اخلاص مى شود؟
• ۴- معناى اخلاص ، وجه اسناد اخلاص عبد به خدا و اشاره به درجات عالى اخلاص معصومين
• مبناى عصمت معصومين (انبياء و ائمه عليهم السلام ) علم است ، علمى مغاير با ساير علوم
• ملكه عصمت با مختار منافات ندارد و انصراف معصوم از گناه به اختيار اوست
• بحث روايتى
• روايتى از امام سجاد (عليه السلام ) درباره داستان يوسف (عليه السلام ) و همسر عزيزمصر
• چند روايت در توضيح جمله : ((و لقد همّت به و همّ بها لولا...))
• روايتى جعلى از اميرالمؤ منين (ع ) در اين باره !
• رواياتى در ذيل آيات گذشته راجع به داستان يوسف (عليه السلام ) و زليخا

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند ، دعاى یوسف(ع) (درخواست رهایى از کید زلیخا و همپالگیهاى وى) را اجابت کرد و او را از مکر آنان مصون داشت. (فاستجاب له ربه فصرف عنه کیدهنّ) «استجابة» (مصدر استجاب) به معناى پذیرفتن درخواست است.

۲- امداد خداوند ، مایه رهایى یوسف(ع) از گناه و مکر و افسون زلیخا و زنان اشراف شد. (فاستجاب له ربه فصرف عنه کیدهنّ)

۳- زلیخا و زنان اشراف ، در اثر توسل یوسف(ع) به درگاه خدا ، از او مأیوس گشته و از مکر و تزویر ، علیه او منصرف شدند. (فصرف عنه کیدهنّ) مراد از کید زنان، تقاضاى مکرر آنان با عشوه ها و اظهار شیفتگى است. بنابراین عبارت «صرف عنه کیدهنّ» دلالت مى کند که پس از دعاى یوسف(ع)، دیگر آن مراوده ها و تقاضاها از یوسف(ع) نشد. گفتنى است که «ثم» در آیه بعد، مؤید این نکته است که یأس زنان و انصرافشان از وى، پیش از زندانى شدن او بوده است، نه اینکه زندانى شدنش، عامل قطع مراوده شده باشد.

۴- اظهار نیاز به درگاه خدا ، داراى نقشى بسزا در جلب حمایت او و برآورده شدن نیازهاى انسان (فاستجاب له ربه ... إنه هو السمیع العلیم)

۵- نقش دعا در رقم خوردن سرنوشت آدمى (إلاّ تصرف عنى کیدهنّ ... فاستجاب له ربه فصرف عنه کیدهنّ)

۶- نجات یوسف(ع) از کید زلیخا و دیگر زنان ، جلوه اى از ربوبیت الهى بر آن حضرت (فاستجاب له ربه فصرف عنه کیدهنّ)

۷- اجابت دعاى بندگان ، پرتوى از ربوبیت الهى است. (فاستجاب له ربه)

۸- نقش خداوند در سلوک و رفتار انسان و سرنوشت او (إلاّ تصرف ... فصرف عنه کیدهنّ)

۹- خواست خود آدمى ، در رقم خوردن سرنوشت او از ناحیه خداوند ، نقشى بسزا دارد. (قال رب السجن أحب ... فصرف عنه کیدهنّ)

۱۰- خواست انسانها و تلاش آنان در برابر اراده خداوند ، شکست خورده و بى ثمر است. (فصرف عنه کیدهنّ)

۱۱- تنها خداوند ، سمیع (شنواى مطلق) و علیم (داناى مطلق) است. (إنه هو السمیع العلیم) «هو» ضمیر فصل و حاکى از حصر است. «ال» در «السمیع» و «العلیم» براى استغراق صفات است و لذا آن دو صفت در برداشت ، به شنوا و داناى مطلق تفسیر شد.

۱۲- خداوند ، شنواى دعاى بندگان و اجابت کننده آن است. (فاستجاب له ربه ... إنه هو السمیع) «سمیع» علاوه بر اینکه دلالت بر شنوایى خداوند دارد ، به قرینه «فاستجاب له ربه» حاکى از اجابت دعا نیز مى باشد.

۱۳- خداوند ، به احوال بندگان و نیازهاى آنان داناست. (فاستجاب له ربه ... إنه هو السمیع العلیم)

۱۴- خداوند ، به ترفندها و مکرهاى آدمیان و راه خنثى کردن و از میان بردن آن ، آگاه است. (فصرف عنه کیدهنّ إنه هو السمیع العلیم) از مصداقهاى مورد نظر براى متعلق «سمیع» و «علیم»، به قرینه «کیدهنّ» ترفند زنان اشراف ، و به قرینه «صرف عنه» از میان بردن مکرهاى ایشان است.

۱۵- خداوند ، براى آگاهى به خواست بندگان نیازى به مقال و عرض حال آنان ندارد. (إنه هو السمیع العلیم) مى توان گفت از اهداف یادآورى علم خدا پس از بیان شنوایى او ، این حقیقت است که در آگاهى خداوند به حاجت انسانها ، به درخواست کردن و به زبان جارى کردن نیازى نیست ، گرچه در اجابت آن مؤثر است.

موضوعات مرتبط

• اسماء و صفات: سمیع ۱۱، ۱۲; علیم ۱۱; مجیب ۱۲
• اشراف مصر: زنان اشراف مصر و دعاى یوسف(ع) ۳; نجات از مکر زنان اشراف مصر ۲، ۶; یأس زنان اشراف مصر ۳
• انسان: حالات انسان ۱۳; خواسته هاى انسان و اراده خدا ۱۰; عجز انسان ها ۱۰; مکر انسان ها ۱۴; نقش خواسته هاى انسان ۹; نیازهاى انسان ۱۳
• خدا: آثار امدادهاى خدا ۲; اختصاصات خدا ۱۱; اهمیت اراده خدا ۱۰; زمینه حمایتهاى خدا ۴; شنوایى خدا ۱۲; علم غیب خدا ۱۳، ۱۴، ۱۵; نشانه هاى ربوبیت خدا ۶، ۷; نقش خدا ۸; ویژگیهاى علم خدا ۱۵
• دعا: آثار دعا ۴، ۵; اجابت دعا ۷; اجابت کننده دعا ۱۲; زمینه اجابت دعا ۴
• رفتار: عوامل مؤثر در رفتار ۸
• زلیخا: زلیخا و دعاى یوسف(ع) ۳; نجات از مکر زلیخا ۱، ۲، ۶; یأس زلیخا ۳
• سرنوشت: عوامل مؤثر در سرنوشت ۵، ۸، ۹
• یوسف(ع): آثار دعاى یوسف(ع) ۳; اجابت دعاى یوسف(ع) ۱; عوامل نجات یوسف(ع) ۲; قصه یوسف(ع) ۱، ۲، ۳; نجات یوسف(ع) ۶