الأنعام ١٤١
ترجمه
الأنعام ١٤٠ | آیه ١٤١ | الأنعام ١٤٢ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«جَنَّاتٍ»: باغها. «مَعْرُوشَاتٍ»: درختانی که همچون مَو به اطراف اشیاء دوروبر خود میپیچند و از آنها بالا میروند و بر روی پایهها و داربستها قرار میگیرند. «اُکُل»: میوه. ثمره. آنچه خورده میشود. «الرُمَّانَ»: انار. «حَصَاد»: درو. چیدن میوه. برداشت محصول. یادآوری: واژههای (مَعْرُوشَات) و (مُخْتَلِفاً) و (مُتَشَابِهاً) حال هستند. ضمیر (هُ) در واژههای (أُکُلُهُ) و (ثَمَرِهِ) و (حَقَّهُ) بر یکایک کلمات پیش از خود بر سبیل بدلیّت برمیگردد.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّکَاةِ... (۰)
يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَکُمْ... (۵) إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ کَمَا بَلَوْنَا... (۱) وَ لاَ يَسْتَثْنُونَ (۰) فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِنْ... (۰) وَ إِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا... (۰) فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِيمِ (۰) فَتَنَادَوْا مُصْبِحِينَ (۰) أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِکُمْ إِنْ... (۰) فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ يَتَخَافَتُونَ (۰) أَنْ لاَ يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ... (۱) وَ غَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِينَ (۰) فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا... (۰) بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ (۰) قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَ لَمْ أَقُلْ... (۰) قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا... (۰) فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ... (۰) قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا کُنَّا... (۰) عَسَى رَبُّنَا أَنْ يُبْدِلَنَا... (۰) کَذٰلِکَ الْعَذَابُ وَ لَعَذَابُ... (۰) إِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام
- بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد.
- مراد از نهى از اسراف در: (( و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين )) .
- خداوند متعال به مشيت تكوينى خود از هيچكس ايمان نخواسته است .
- رواياتى در مورد حق فقراء و مساكين در محصول زراعت .
- معناى : (( ثمانيه ازواج من الظاءن اثنين ... )) .
- در قيامت از جاهل سؤ ال مى شود: چرا علم نياموختى تا بدان عمل كنى ؟.
نکات آیه
۱- پدید آورنده باغهایى که برخى (چون تاک) برافراشته بر پایه ها (داربست) و برخى ایستاده بر ساق و یا نشسته بر زمینند، خداوند است. (و هو الذى أنشأ جنت معروشت و غیر معروشت) «عرش» به معناى سقف است و «جنات معروشات» باغهایى است که با داربست و مانند آن سقفى براى درختان انگور فراهم مى آورند. در لسان العرب آمده است: «المعروشات، الکروم و العرش ما عرشته به».
۲- خداوند پدید آورنده باغستانها، درختان خرما و کشتزارهاست. (و هو الذى أنشأ جنت ... و النخل و الزرع)
۳- مظاهر گوناگون طبیعت جلوه قدرت خداوند است. (و هو الذى أنشأ جنت)
۴- اباحه و تحریم تنها به دست خداست. (و قالوا هذه أنعم و حرث حجر ... و هو الذى أنشأ) تأکید این آیه بر مالکیت خداوند بر بستانها و محصولات آن، گویا تعریضى است به مشرکان که در عین فقدان صلاحیت، براى این و آن نصیب در نظر گرفته و یا اموالى را محجور کرده و نابجا تحریم مى نمایند، چنانکه در آیات گذشته نمونه هایى از آن یاد شده است.
۵- گوناگونى میوه ها و محصولات کشاورزى از آثار قدرت الهى (و الزرع مختلفا أکله) «اکل» به معناى میوه و ثمرهاى خوراکى است.
۶- خداوند، پدید آورنده درختان همگون و ناهمگون زیتون و انار است. (و هو الذى أنشأ ... و الزیتون و الرمان متشبها و غیر متشبه)
۷- انواع درختان و میوه هاى زیتون و انار، در عین تشابه با یکدیگر، متفاوت هستند. (و الزیتون و الرمان متشبها و غیر متشبه)
۸- همگونى میوه ها در شکل و گوناگونى آنها در طعم و کیفیت، نشانى از قدرت خداوند است. (و هو الذى ... الزیتون و الرمان متشبها و غیر متشبه) محتمل است مراد از زیتون و انار در آیه، میوه هاى آن باشد. در این صورت «متشابه» یعنى تشابه میوه هاى زیتون با یکدیگر و همچنین انار، «و غیر متشابه» یعنى تفاوت آنها از نظر رنگ و طعم و ... در عین تشابه با یکدیگر.
۹- جواز استفاده از انواع میوه ها و محصولات کشاورزى براى انسان (کلوا من ثمره إذا أثمر)
۱۰- خداوند حقى براى خود در محصولات کشاورزى قرار داده است. (و ءاتوا حقه یوم حصاده) مرجع ضمیر «حقه»، به قرینه صدر آیه، ممکن است «الله» باشد.
۱۱- لزوم پرداخت بخشى از محصولات کشاورزى به هنگام چیدن میوه ها و درو کردن غلات (و ءاتوا حقه یوم حصاده)
۱۲- حکم زکات در مکه شامل همه محصولات کشاورزى مى شده است. * (جنت ... و النخل و الزرع ... و الزیتون و الرمان ... و ءاتوا حقه یوم حصاده) فرمان به اداى حق محصولات کشاورزى در روز چیدن اختصاص به محصولات خاصى، مانند غلات، ندارد. و چون در آیات مکى دیگر نیز فرمان زکات یاد شده، محتمل است فرمان به «ایتاء حق الحصاد» اشاره به همان حکم زکات باشد.
۱۳- حکم پرداخت حقوق مالى (زکات یا حق الحصاد) از محصولات کشاورزى در مکه نازل شده است. (و ءاتوا حقه یوم حصاده)
۱۴- اسراف (زیاده روى در مصرف یا انفاق) کارى حرام و نکوهیده است. (و لاتسرفوا)
۱۵- نپرداختن حقوق واجب مالى اسراف است. (و ءاتوا حقه یوم حصاده ... و لاتسرفوا إنه لایحب المسرفین)
۱۶- خداوند اسرافکاران را از محبت خویش محروم ساخته است. (إنه لایحب المسرفین)
روایات و احادیث
۱۷- عن أبى عبدالله (ع): لاتصرم باللیل و لاتحصد باللیل ... و إن حصدت باللیل لم یأتک السؤال و هو قول الله تعالى: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» ... یعنى القبضة بعد القبضة إذا حصدته و إذا خرج فالحفنة بعد الحفنة ... .[۱] از امام صادق(ع) روایت شده است: میوه را در شب نچین و شبانه درو نکن ... زیرا اگر در شب، درو کنى فقیران نزد تو نمى آیند و این سخن خداوند متعال است که مى فرماید: «حق محصول را روز درو بپردازید» ... یعنى هنگام درو، دسته دسته و هنگام جدا شدن دانه، مشت مشت بپردازید ... .
۱۸- عن أبى جعفر (ع) قال: ... إن الله یقول: «و ءاتوا حقه یوم حصاده و لاتسرفوا إنه لایحب المسرفین» قال: کان فلان ... له حرث و کان إذا جذه تصدق به و بقى هو و عیاله بغیر شىء فجعل الله ذلک سرفا.[۲] از امام باقر (ع) روایت شده که پس از تلاوت آیه «و ءاتوا حقه ...» فرمود: شخصى زراعتى داشت که وقتى محصول آن را مى چید، همه را صدقه مى داد و خود و عائله اش بى چیز مى ماندند. خداوند این عمل را اسراف نامیده است.
۱۹- عبدالله بن سنان عن أبى عبدالله (ع) قال: سألته عن قوله: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» قال: اعط من حضرک من المسلمین و إن لم یحضرک إلا مشرک فاعطه.[۳] عبدالله بن سنان گوید: از امام صادق (ع) درباره «و ءاتوا حقه یوم حصاده» سؤال کردم، فرمود: اگر کسى از مسلمانان هنگام برداشت محصول حضور داشت، حق الحصاد را به او بده و اگر کسى غیر از مشرک نبود، به او بپرداز.
۲۰- عن أبى عبدالله (ع) فى قوله: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» قال: حقه یوم حصاده علیک واجب و لیس من الزکاة ... .[۴] از امام صادق (ع) درباره آیه «و ءاتوا حقه یوم حصاده» روایت شده است: پرداخت حق الحصاد در روز درو، بر تو واجب است و این حق، غیر از زکات است ... .
۲۱- عن النبى (ص) فى قوله: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» قال: ما سقط من السنبل.[۵] از رسول خدا (ص) در توضیح آیه «و ءاتوا حقه یوم حصاده» روایت شده است: خوشه هاى بر زمین ریخته شده در هنگام درو، حق الحصاد است.
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: آیات آفاقى ۳
- احکام:۱۱، ۲۰ تشریع احکام ۱۱، ۲۰ ۴
- اسراف: احکام اسراف ۱۴; حرمت اسراف ۱۴; سرزنش اسراف ۱۴; موارد اسراف ۱۵، ۱۸
- انار: پیدایش درخت انار ۶
- انفاق: اسراف در انفاق ۱۴; انفاق از محصولات کشاورزى ۱۰، ۱۱
- انگور: پیدایش باغ انگور ۱
- باغها: منشأ پیدایش باغها ۱، ۲
- حق الحصاد:۱۹ احکام حق الحصاد ۱۹ ۱۹، ۲۰; موارد حق الحصاد ۱۹ ۲۱
- حق الله: در محصولات کشاورزى ۱۰
- خدا: اختصاصات خدا ۴; افعال خدا ۱، ۲، ۶; خالقیت خدا ۱، ۲، ۶; خدا شناسى در طبیعت ۳، ۸; نشانه هاى قدرت خدا ۳، ۵، ۸
- خوردنیها: احکام خوردنیها ۹
- درختان: تشابه درختان ۷; تفاوت درختان ۷; منشأ پیدایش درختان ۶
- زکات: احکام زکات ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۷، ۱۹; اهمیت پرداخت زکات ۱۷; تشریع زکات ۱۳; زکات قبل از هجرت ۱۲، ۱۳; زکات محصولات کشاورزى ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳
- زیتون: پیدایش درخت زیتون ۶
- صدقه: ناپسند ۱۸
- کشاورزى: استفاده از محصولات کشاورزى ۹; پیدایش محصولات کشاورزى ۲، ۵; درو محصولات کشاورزى ۱۱
- محبت خدا: محرومان از محبت خدا ۱۶
- محرمات:۱۴
- محصولات کشاورزى: استفاده از محصولات کشاورزى ۹; پیدایش محصولات کشاورزى ۲، ۵; حقوق محصولات کشاورزى ۱۷، ۱۹، ۲۰، ۲۱; درو محصولات کشاورزى ۱۱
- مسرفان: محرومیت مسرفان ۱۶
- مصرف: اسراف در مصرف ۱۴
- میوهها: استفاده از میوهها ۹; تشابه میوهها ۷، ۸; تفاوت طعم میوهها ۸; تفاوت میوهها ۷; تنوّع میوهها ۵
- نخل: پیدایش نخل ۲
- واجبات:۲۰ ترک واجبات ۲۰ مالى ۱۵