الأنفال ٤٨
ترجمه
الأنفال ٤٧ | آیه ٤٨ | الأنفال ٤٩ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«جارٌ»: همپیمان. یاور. «تَرَآءَتْ»: همدیگر را دیدند. «نَکَصَ عَلَی عَقِبَیْهِ»: به عقب برگشت و گریخت. مراد این است که مکر و کید او باطل شد و از خواستهای خود دست کشید.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
تفسیر
- آيات ۵۴ - ۴۱، سوره انفال
- توضيح و تفسير مفردات و جملات آيه شريفه مربوط به خمس : (( واعملوا انما غنمتم منشى ء فان لله خمسه و للرسول ... ))
- ياد آورى امدادهاى غيبى الهى در جنگ بدر كه موجب پيروزى مسلمين گرديد
- شش دستور جنگى به سربازان اسلام
- توضيح در مورد زينت دادن شيطان ، اعمال مشركين راو تحريك آنها به جنگ با مسلمين و سپس تنها گذاشتن آنانرا
- سخن منافقين و بيمار دلانى كه در ميان اصحاب بدر بودند، درباره مسلمان مجاهد
- تبدل نعمت به نقمت و عذاب هنگامى است كه صاحبان نعمت استعداد درونى خود را از دست داده مستعد عقاب شده باشند.
- رواياتى در مورد خمس و مستحقيقن آن در ذيل آيه شريفه : (( واعملوا انما غنمتم من ... ))
- رواياتى در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر
- اشاره به اينكه تجسم شيطان در صورتهاى انسانى ، امر محالى نيست تا استعباد شود
نکات آیه
۱- شیطان، عنصرى فریبکار (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)
۲- شیطان رفتارهاى ناشایست کافران مکه را در نظرشان زیبا جلوه داد. (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)
۳- نیکو پنداشتن اعمال ناهنجار، نشانى از نفوذ شیطان در افکار آدمى (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)
۴- شیطان با توصیف کافران بدر به شکست ناپذیران، آنان را علیه مسلمانان تشجیع کرد. (و قال لا غالب لکم الیوم من الناس)
۵- لشکرکشى براى رویارویى با اهل ایمان، عملى پسندیده در نظر شیطان زده کفرپیشگان مکه (إذ زین لهم الشیطن أعملهم) از مصادیق مورد نظر براى کلمه «أعملهم»، به قرینه آیات قبل و فرازهاى بعد، لشکرکشى کافران مکه براى حضور در جنگ بدر است.
۶- شیطان، خط دهنده به جبهه کفر در جنگ بدر (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)
۷- سرمستى، ریاکارى و بازداشتن مردم از راه خدا، رفتارى نیکو در نظر شیطان زده کافران عصر بعثت* (إذ زین لهم الشیطن أعملهم) از مصادیق «أعملهم» به قرینه آیه قبل، سرمستى و ریاکارى ... است.
۸- تجسم شیطان براى کافران مکه، قبل از جنگ بدر (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)
۹- شیطان با تأکید بر یارى بى دریغ خویش از لشکریان کافر بدر، آنان را به رویارویى با مسلمانان ترغیب کرد. (إنى جار لکم) کلمه «جار» معانى متعددى دارد ; از جمله یاور، همسانه، هم قسم، شریک و ... (لسان العرب). به نظر مى رسد یاور نسبت به دیگر معانى مناسبتر باشد.
۱۰- شیطان به هنگام رویارویى دو لشکر کفر و ایمان از کارزار بدر عقب نشینى کرد. (فلما تراءت ... نکص على عقبیه و قال إنى برىء منکم) «نکص» به معناى خوددارى کردن است و چون با «على» متعدى شده معناى رجوع در آن تضمین شده است. «عقب» به پاشنه پا گفته مى شود ; یعنى شیطان از نبرد خوددارى کرد و با چرخیدن بر پاشنه هاى پا عرصه را ترک گفت.
۱۱- شیطان به هنگام شروع جنگ بدر با اعلان بیزارى از کافران، عهد خویش (یارى سپاه کفر) را گسست. (فلما تراءت الفئتان ... قال إنى برىء منکم)
۱۲- شیطان در آغاز جنگ بدر با دیدن امدادهاى الهى به شکست جبهه کفر مطمئن شد. (نکص على عقبیه و قال إنى برىء منکم إنى أرى ما لاترون)
۱۳- مشاهده فرشتگان الهى براى امداد مسلمانان، دلیل عقب نشینى شیطان از کارزار بدر و اعلان بیزارى وى از لشکر کفر (نکص على عقبیه و قال إنى برىء منکم إنى أرى ما لاترون)
۱۴- شیطان در آستانه جنگ بدر، فرشتگان امدادگر الهى را به روشنى مشاهده کرد. (إنى أرى ما لاترون) به قرینه آیه ۹ و ۱۲ از همین سوره مى توان گفت مراد از «ما لاترون» فرشتگانى بودند که براى امداد لشکر ایمان در کارزار بدر حاضر شدند.
۱۵- شیطان قادر به مشاهده امورى پنهان از دید آدمیان (إنى أرى ما لاترون)
۱۶- شیطان به دلیل ترس از گرفتار شدن به عذاب الهى با ضربه هاى سهمگین فرشتگان جنگ بدر از آن معرکه فرار کرد. (إنى أرى ما لاترون إنى أخاف اللّه) مراد از خوف خدا (إنى أخاف اللّه) به دلیل «إنى ارى ما لاترون» گرفتار شدن به چنگ فرشتگان حاضر در کارزار بدر است.
۱۷- بیزارى شیطان از فریب خوردگان خود پس از قرار دادن آنان در دامهاى فریب خویش (و إذ زین لهم ... فلما ترآءت الفئتان ... إنى أخاف اللّه)
۱۸- عقوبتهاى خداوند همواره شدید و سهمگین است. (و اللّه شدید العقاب)
۱۹- شکست کافران جنگ بدر نمودى از عقوبت شدید خداوند براى آنان (و اللّه شدید العقاب)
۲۰- شیطان معتقد به خداوند و آگاه به شدت عقوبتهاى وى (و اللّه شدید العقاب) مقتضاى سیاق این است که گفته شود جمله «و اللّه شدید العقاب» سخن شیطان است.
روایات و احادیث
۲۱- فى مجمع البیان: اختلف فى ظهور الشیطان یوم بدر کیف کان؟ فقیل: ... جاء ابلیس فى جند من الشیطان فتبدى لهم فى صورة سراقة بن مالک ... و قیل: إنه لما التقوا کان ابلیس فى صف المشرکین آخذاً بید الحارث بن هشام فنکص على عقبیه فقال له الحارث؟ یا سراقة أین؟ أتخذلنا على هذه الحالة فقال له: «إنى أرى ما لاترون ... ». و روى ذلک عن أبى جعفر و أبى عبداللّه علیهماالسلام.[۱] در تفسیر مجمع البیان آمده است: اختلاف شده که ظهور شیطان در روز بدر چگونه بوده است; گفته شده: ... ابلیس در میان لشکرى از شیطان به صورت سراقة بن مالک ظاهر شد ... و گفته شده: هنگامى که سپاه اسلام و کفر روبرو شدند، ابلیس در صف مشرکان بود در حالى که دست حارث بن هشام را گرفته بود پس در این حال به عقب برگشت (تا از معرکه خارج شود) حارث به او گفت: اى سراقه کجا مى روى؟ آیا در این حال از یارى ما خوددارى مى کنى؟ گفت: من چیزى را مى بینم که شما نمى بینید. این مطلب از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت شده است.
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۹
- تکبر: تحسین تکبر ۷
- خدا: کیفرهاى خدا ۱۸، ۱۹
- ریا: تحسین ریا ۷
- سبیل اللّه: تحسین ممانعت از سبیل اللّه ۷
- شیطان: اغواگرى شیطان ۲، ۳، ۱۷ ; تبرّى شیطان ۱۷ ; تجسّم شیطان ۸ ; ترس شیطان ۱۶ ; تشویق شیطان ۹ ; شیطان و امداد خدا ۱۲ ; شیطان و امور مخفى ۱۵ ; شیطان و کافران ۴، ۵، ۷، ۹، ۱۱، ۱۳ ; شیطان و کافران مکه ۸ ; شیطان و ملائکه امداد ۱۴ ; عقبخنشینى شیطان ۱۰ ; عقیده شیطان ۲۰ ; علم شیطان ۲۰ ; عوامل عقب نشینى شیطان ۱۳ ; عهدشکنى شیطان ۱۱ ; فرار شیطان ۱۶ ; قدرت دید شیطان ۱۵ ; مکر شیطان ۱ ; نفوذ شیطان ۳ ; نقش شیطان ۴، ۶
- عذاب: ترس از عذاب ۱۶
- عمل: تحسین عمل ناپسند ۳
- عقیده: به کیفرهاى خدا ۲۰
- غزوه بدر: شیطان در غزوه بدر ۴، ۶، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۶ ; قصه غزوه بدر ۴، ۸، ۱۰، ۱۴، ۱۶، ۱۹ ; ملائکه امداد در غزوه بدر ۱۳، ۱۴، ۱۶
- فکر: انعطافخپذیرى فکر ۳
- کافران: تبرّى از کافران ۱۱، ۱۳ ; تزیین عمل کافران ۲، ۵، ۷ ; تشجیع کافران ۴، ۹ ; شکست کافران ۱۲، ۱۹ ; کافران و مؤمنان ۵ ; کیفر دنیوى کافران ۱۹
- کافران مکه: رفتار ناپسند کافران مکه ۲
- کیفر: مراتب کیفر ۱۸، ۲۰
- مؤمنان: جنگ با مؤمنان ۵
- مسلمانان: امداد به مسلمانان ۱۳
- ملائکه: رؤیت ملائکه ۱۳
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۴، ص ۸۴۴ ; نورالثقلین، ج ۲- ، ص ۱۶۱، ح ۱۲۴.