الأنفال ٤٨

وَ إِذْ زَيَّنَ‌ لَهُمُ‌ الشَّيْطَانُ‌ أَعْمَالَهُمْ‌ وَ قَالَ‌ لاَ غَالِبَ‌ لَکُمُ‌ الْيَوْمَ‌ مِنَ‌ النَّاسِ‌ وَ إِنِّي‌ جَارٌ لَکُمْ‌ فَلَمَّا تَرَاءَتِ‌ الْفِئَتَانِ‌ نَکَصَ‌ عَلَى‌ عَقِبَيْهِ‌ وَ قَالَ‌ إِنِّي‌ بَرِي‌ءٌ مِنْکُمْ‌ إِنِّي‌ أَرَى‌ مَا لاَ تَرَوْنَ‌ إِنِّي‌ أَخَافُ‌ اللَّهَ‌ وَ اللَّهُ‌ شَدِيدُ الْعِقَابِ‌

ترجمه

و (به یاد آور) هنگامی را که شیطان، اعمال آنها [= مشرکان‌] را در نظرشان جلوه داد، و گفت: «امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نمی‌گردد! و من، همسایه (و پناه‌دهنده) شما هستم!» امّا هنگامی که دو گروه (کافران، و مؤمنان مورد حمایت فرشتگان) در برابر یکدیگر قرار گرفتند، به عقب برگشت و گفت: «من از شما (دوستان و پیروانم) بیزارم! من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید؛ من از خدا می‌ترسم، خداوند شدیدالعقاب است!»

و [ياد كن‌] هنگامى را كه شيطان اعمال آنها را برايشان بيار است و گفت: امروز كسى از اين مردم بر شما پيروز نخواهد شد، و من يار و پناه شمايم. پس همين كه دو گروه، رويارو شدند [شيطان‌] به عقب برگشت و گفت: من از شما بيزارم، من [از حضور فرشتگان‌] چيزى را مى‌

و [ياد كن‌] هنگامى را كه شيطان اعمال آنان را برايشان بياراست و گفت: «امروز هيچ كس از مردم بر شما پيروز نخواهد شد، و من پناه شما هستم.» پس هنگامى كه دو گروه، يكديگر را ديدند [شيطان‌] به عقب برگشت و گفت: «من از شما بيزارم، من چيزى را مى‌بينم كه شما نمى‌بينيد، من از خدا بيمناكم.» و خدا سخت‌كيفر است.

و (یاد آر) آن گاه که شیطان کردار (زشت) آنان را در نظرشان زیبا نمود و گفت: امروز احدی از مردم بر شما غالب نخواهد گشت و من هنگام سختی یار و فریادرس شما خواهم بود (و بدین سخنان کفار قریش را مغرور کرد) تا آن‌گاه که دو سپاه (اسلام و کفر) روبرو شدند شیطان پای به فرار گذاشت و گفت که من از شما بیزارم، من قوایی (از فرشتگان آسمان) می‌بینم که شما نمی‌بینید و من از خدا می‌ترسم، و عقاب خداوند بسیار سخت است.

و [یاد کنید] هنگامی را که شیطان اعمالشان را [که در راه دشمنی با پیامبر و لشکرکشی بر ضد اهل ایمان بود] در نظرشان آراست و گفت: امروز [به سبب جمعیت بسیار و آرایش جنگی شما] هیچ کس از مردمان [با ایمان] پیروز شونده بر شما نیست، و من پناه دهنده به شمایم، ولی زمانی که دو گروه [مؤمن و مشرک] با یکدیگر برخورد کردند، به عقب برگشت و پا به فرار گذاشت، و گفت: من از شما [یاران و پیروانم] بیزارم، من چیزی را [چون نزول فرشتگان] می بینم که شما نمی بینید، البته من از خدا می ترسم و خدا سخت کیفر است.

شيطان كردارشان را در نظرشان بياراست و گفت: امروز از مردم كسى بر شما پيروز نمى‌شود و من پناه شمايم. ولى چون دو فوج روبه‌رو شدند او باز گشت و گفت: من از شما بيزارم، كه چيزهايى مى‌بينم كه شما نمى‌بينيد، من از خدا مى‌ترسم كه او به سختى عقوبت مى‌كند.

چنین بود که شیطان کارهای ایشان را در نظرشان آراسته جلوه داد، و گفت امروز کسی از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من امان‌دهنده شما هستم، و چون دو گروه رو در رو شدند، به عقب برگشت و گفت من از شما بری و برکنار هستم، چرا که من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌ترسم و خداوند سخت کیفر است‌

و آنگاه كه شيطان كارهاى آنها را برايشان بياراست و گفت: امروز از مردمان بر شما چيره‌شونده‌اى نيست و من پناه شمايم. و چون آن دو گروه روياروى شدند بر دو پاشنه خود گرديد- پشت كرد و گريخت- و گفت: من از شما بيزارم، من چيزى- فرشتگان يارى‌كننده مؤمنان- را مى‌بينم كه شما نمى‌بينيد، من از خداى مى‌ترسم، و خدا سخت كيفر است.

(به یاد آور) زمانی را که اهریمن (با وسوسه‌های خود) اعمالشان را در جلو دیدگانشان می‌آراست و می‌گفت: امروز هیچ کس نمی‌تواند بر شما پیروز شود و من، هم‌پیمان و یاور شما هستم. امّا هنگامی که دو گروه (مؤمنان و کافران) همدیگر را دیدند (و رویاروی شدند) بر پاشنه‌های خود چرخید (و از عهد و پیمان خود دست کشید) و گفت من از شما بیزار و گریزانم. من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید. من از خدا می‌ترسم. چرا که خدا سخت کیفردهنده و مجازات‌کننده است.

و چون شیطان اعمالشان را برایشان بیاراست و گفت: «امروز هیچ کس از مردمان بر شما پیروز نیست و من همواره همسایه‌ای برای شما هستم.‌» پس هنگامی که دو گروه، یکدیگر را دیدند (شیطان) کلاّ پشت کرد و گفت: «من از شما بیزارم، من همواره چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید. من بسی از خدا بیمناکم.‌» و خدا سخت‌کیفر است.

و هنگامی که آراست برای ایشان شیطان کردار ایشان را و گفت نیست چیره‌شونده شما را امروز از مردم و منم پشتیبان شما تا گاهی که دیدار کردند دو سپاه همدیگر را برگشت بر پاشنه‌های خود و گفت همانا بیزارم از شما چه می‌بینم آنچه را نمی‌بینید و همانا می‌ترسم خدا را و خدا است سخت‌شکنجه‌

الأنفال ٤٧	آیه ٤٨	الأنفال ٤٩
سوره : سوره الأنفال نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جارٌ»: هم‌پیمان. یاور. «تَرَآءَتْ»: همدیگر را دیدند. «نَکَصَ عَلَی عَقِبَیْهِ»: به عقب برگشت و گریخت. مراد این است که مکر و کید او باطل شد و از خواستهای خود دست کشید.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

يَعِدُهُمْ‌ وَ يُمَنِّيهِمْ‌ وَ مَا... (۱) وَ قَالَ‌ الشَّيْطَانُ‌ لَمَّا قُضِيَ‌... (۳) کَمَثَلِ‌ الشَّيْطَانِ‌ إِذْ قَالَ‌... (۶)

قَالَ‌ فِرْعَوْنُ‌ آمَنْتُمْ‌ بِهِ‌... (۲) قَالَ‌ آمَنْتُمْ‌ لَهُ‌ قَبْلَ‌ أَنْ‌... (۳)

تفسیر

• آيات ۵۴ - ۴۱، سوره انفال
• توضيح و تفسير مفردات و جملات آيه شريفه مربوط به خمس : (( واعملوا انما غنمتم منشى ء فان لله خمسه و للرسول ... ))
• ياد آورى امدادهاى غيبى الهى در جنگ بدر كه موجب پيروزى مسلمين گرديد
• شش دستور جنگى به سربازان اسلام
• توضيح در مورد زينت دادن شيطان ، اعمال مشركين راو تحريك آنها به جنگ با مسلمين و سپس تنها گذاشتن آنانرا
• سخن منافقين و بيمار دلانى كه در ميان اصحاب بدر بودند، درباره مسلمان مجاهد
• تبدل نعمت به نقمت و عذاب هنگامى است كه صاحبان نعمت استعداد درونى خود را از دست داده مستعد عقاب شده باشند.
• رواياتى در مورد خمس و مستحقيقن آن در ذيل آيه شريفه : (( واعملوا انما غنمتم من ... ))
• رواياتى در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر
• اشاره به اينكه تجسم شيطان در صورتهاى انسانى ، امر محالى نيست تا استعباد شود

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- شیطان، عنصرى فریبکار (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)

۲- شیطان رفتارهاى ناشایست کافران مکه را در نظرشان زیبا جلوه داد. (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)

۳- نیکو پنداشتن اعمال ناهنجار، نشانى از نفوذ شیطان در افکار آدمى (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)

۴- شیطان با توصیف کافران بدر به شکست ناپذیران، آنان را علیه مسلمانان تشجیع کرد. (و قال لا غالب لکم الیوم من الناس)

۵- لشکرکشى براى رویارویى با اهل ایمان، عملى پسندیده در نظر شیطان زده کفرپیشگان مکه (إذ زین لهم الشیطن أعملهم) از مصادیق مورد نظر براى کلمه «أعملهم»، به قرینه آیات قبل و فرازهاى بعد، لشکرکشى کافران مکه براى حضور در جنگ بدر است.

۶- شیطان، خط دهنده به جبهه کفر در جنگ بدر (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)

۷- سرمستى، ریاکارى و بازداشتن مردم از راه خدا، رفتارى نیکو در نظر شیطان زده کافران عصر بعثت* (إذ زین لهم الشیطن أعملهم) از مصادیق «أعملهم» به قرینه آیه قبل، سرمستى و ریاکارى ... است.

۸- تجسم شیطان براى کافران مکه، قبل از جنگ بدر (و إذ زین لهم الشیطن أعملهم)

۹- شیطان با تأکید بر یارى بى دریغ خویش از لشکریان کافر بدر، آنان را به رویارویى با مسلمانان ترغیب کرد. (إنى جار لکم) کلمه «جار» معانى متعددى دارد ; از جمله یاور، همسانه، هم قسم، شریک و ... (لسان العرب). به نظر مى رسد یاور نسبت به دیگر معانى مناسبتر باشد.

۱۰- شیطان به هنگام رویارویى دو لشکر کفر و ایمان از کارزار بدر عقب نشینى کرد. (فلما تراءت ... نکص على عقبیه و قال إنى برىء منکم) «نکص» به معناى خوددارى کردن است و چون با «على» متعدى شده معناى رجوع در آن تضمین شده است. «عقب» به پاشنه پا گفته مى شود ; یعنى شیطان از نبرد خوددارى کرد و با چرخیدن بر پاشنه هاى پا عرصه را ترک گفت.

۱۱- شیطان به هنگام شروع جنگ بدر با اعلان بیزارى از کافران، عهد خویش (یارى سپاه کفر) را گسست. (فلما تراءت الفئتان ... قال إنى برىء منکم)

۱۲- شیطان در آغاز جنگ بدر با دیدن امدادهاى الهى به شکست جبهه کفر مطمئن شد. (نکص على عقبیه و قال إنى برىء منکم إنى أرى ما لاترون)

۱۳- مشاهده فرشتگان الهى براى امداد مسلمانان، دلیل عقب نشینى شیطان از کارزار بدر و اعلان بیزارى وى از لشکر کفر (نکص على عقبیه و قال إنى برىء منکم إنى أرى ما لاترون)

۱۴- شیطان در آستانه جنگ بدر، فرشتگان امدادگر الهى را به روشنى مشاهده کرد. (إنى أرى ما لاترون) به قرینه آیه ۹ و ۱۲ از همین سوره مى توان گفت مراد از «ما لاترون» فرشتگانى بودند که براى امداد لشکر ایمان در کارزار بدر حاضر شدند.

۱۵- شیطان قادر به مشاهده امورى پنهان از دید آدمیان (إنى أرى ما لاترون)

۱۶- شیطان به دلیل ترس از گرفتار شدن به عذاب الهى با ضربه هاى سهمگین فرشتگان جنگ بدر از آن معرکه فرار کرد. (إنى أرى ما لاترون إنى أخاف اللّه) مراد از خوف خدا (إنى أخاف اللّه) به دلیل «إنى ارى ما لاترون» گرفتار شدن به چنگ فرشتگان حاضر در کارزار بدر است.

۱۷- بیزارى شیطان از فریب خوردگان خود پس از قرار دادن آنان در دامهاى فریب خویش (و إذ زین لهم ... فلما ترآءت الفئتان ... إنى أخاف اللّه)

۱۸- عقوبتهاى خداوند همواره شدید و سهمگین است. (و اللّه شدید العقاب)

۱۹- شکست کافران جنگ بدر نمودى از عقوبت شدید خداوند براى آنان (و اللّه شدید العقاب)

۲۰- شیطان معتقد به خداوند و آگاه به شدت عقوبتهاى وى (و اللّه شدید العقاب) مقتضاى سیاق این است که گفته شود جمله «و اللّه شدید العقاب» سخن شیطان است.

روایات و احادیث

۲۱- فى مجمع البیان: اختلف فى ظهور الشیطان یوم بدر کیف کان؟ فقیل: ... جاء ابلیس فى جند من الشیطان فتبدى لهم فى صورة سراقة بن مالک ... و قیل: إنه لما التقوا کان ابلیس فى صف المشرکین آخذاً بید الحارث بن هشام فنکص على عقبیه فقال له الحارث؟ یا سراقة أین؟ أتخذلنا على هذه الحالة فقال له: «إنى أرى ما لاترون ... ». و روى ذلک عن أبى جعفر و أبى عبداللّه علیهماالسلام. در تفسیر مجمع البیان آمده است: اختلاف شده که ظهور شیطان در روز بدر چگونه بوده است; گفته شده: ... ابلیس در میان لشکرى از شیطان به صورت سراقة بن مالک ظاهر شد ... و گفته شده: هنگامى که سپاه اسلام و کفر روبرو شدند، ابلیس در صف مشرکان بود در حالى که دست حارث بن هشام را گرفته بود پس در این حال به عقب برگشت (تا از معرکه خارج شود) حارث به او گفت: اى سراقه کجا مى روى؟ آیا در این حال از یارى ما خوددارى مى کنى؟ گفت: من چیزى را مى بینم که شما نمى بینید. این مطلب از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت شده است.

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۹
• تکبر: تحسین تکبر ۷
• خدا: کیفرهاى خدا ۱۸، ۱۹
• ریا: تحسین ریا ۷
• سبیل اللّه: تحسین ممانعت از سبیل اللّه ۷
• شیطان: اغواگرى شیطان ۲، ۳، ۱۷ ; تبرّى شیطان ۱۷ ; تجسّم شیطان ۸ ; ترس شیطان ۱۶ ; تشویق شیطان ۹ ; شیطان و امداد خدا ۱۲ ; شیطان و امور مخفى ۱۵ ; شیطان و کافران ۴، ۵، ۷، ۹، ۱۱، ۱۳ ; شیطان و کافران مکه ۸ ; شیطان و ملائکه امداد ۱۴ ; عقبخنشینى شیطان ۱۰ ; عقیده شیطان ۲۰ ; علم شیطان ۲۰ ; عوامل عقب نشینى شیطان ۱۳ ; عهدشکنى شیطان ۱۱ ; فرار شیطان ۱۶ ; قدرت دید شیطان ۱۵ ; مکر شیطان ۱ ; نفوذ شیطان ۳ ; نقش شیطان ۴، ۶
• عذاب: ترس از عذاب ۱۶
• عمل: تحسین عمل ناپسند ۳
• عقیده: به کیفرهاى خدا ۲۰
• غزوه بدر: شیطان در غزوه بدر ۴، ۶، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۶ ; قصه غزوه بدر ۴، ۸، ۱۰، ۱۴، ۱۶، ۱۹ ; ملائکه امداد در غزوه بدر ۱۳، ۱۴، ۱۶
• فکر: انعطافخپذیرى فکر ۳
• کافران: تبرّى از کافران ۱۱، ۱۳ ; تزیین عمل کافران ۲، ۵، ۷ ; تشجیع کافران ۴، ۹ ; شکست کافران ۱۲، ۱۹ ; کافران و مؤمنان ۵ ; کیفر دنیوى کافران ۱۹
• کافران مکه: رفتار ناپسند کافران مکه ۲
• کیفر: مراتب کیفر ۱۸، ۲۰
• مؤمنان: جنگ با مؤمنان ۵
• مسلمانان: امداد به مسلمانان ۱۳
• ملائکه: رؤیت ملائکه ۱۳