الأنعام ١٤١

وَ هُوَ الَّذِي‌ أَنْشَأَ جَنَّاتٍ‌ مَعْرُوشَاتٍ‌ وَ غَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ‌ وَ النَّخْلَ‌ وَ الزَّرْعَ‌ مُخْتَلِفاً أُکُلُهُ‌ وَ الزَّيْتُونَ‌ وَ الرُّمَّانَ‌ مُتَشَابِهاً وَ غَيْرَ مُتَشَابِهٍ‌ کُلُوا مِنْ‌ ثَمَرِهِ‌ إِذَا أَثْمَرَ وَ آتُوا حَقَّهُ‌ يَوْمَ‌ حَصَادِهِ‌ وَ لاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ‌ لاَ يُحِبُ‌ الْمُسْرِفِينَ‌

ترجمه

اوست که باغهای معروش [= باغهایی که درختانش روی داربست‌ها قرار دارد]، و باغهای غیرمعروش [= باغهایی که نیاز به داربست ندارد] را آفرید؛ همچنین نخل و انواع زراعت را، که از نظر میوه و طعم با هم متفاوتند؛ و (نیز) درخت زیتون و انار را، که از جهتی با هم شبیه، و از جهتی تفاوت دارند؛ (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است، در حالی که طعم میوه آنها متفاوت می‌باشد.) از میوه آن، به هنگامی که به ثمر می‌نشیند، بخورید! و حقّ آن را به هنگام درو، بپردازید! و اسراف نکنید، که خداوند مسرفان را دوست ندارد!

و اوست كه باغ‌هايى از درختان داربستى [مانند انگور] و بدون داربست و نخل و زراعت با ميوه‌هاى گوناگون، و زيتون و انار، مشابه و غير مشابه را پديد آورد. شما از ميوه‌ى آن به هنگامى كه بار مى‌دهد بخوريد، و روز چيدنش حق آن را [به مستمندان‌] بپردازيد ولى زيا

و اوست كسى كه باغهايى با داربست و بدون داربست، و خرمابن، و كشتزار با ميوه‌هاى گوناگون آن، و زيتون، و انار، شبيه به يكديگر و غير شبيه پديد آورد. از ميوه آن -چون ثمر داد- بخوريد، و حق [بينوايان از] آن را روز بهره‌بردارى از آن بدهيد، و[لى‌] زياده‌روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست ندارد.

و او آن خدایی است که برای شما بستانها از درختان داربستی و درختان آزاد و درختان خرما و زراعتها که میوه و دانه‌های گوناگون آرند و زیتون و انار و میوه‌های مشابه و نامشابه آفرید. شما هم از آن میوه‌ها هرگاه برسد تناول کنید و حق آن را (زکات فقیران را) در روز درو و جمع‌آوری آن بدهید و اسراف نکنید، که خدا مسرفان را دوست نمی‌دارد.

و اوست که باغ هایی [که درختانش برافراشته] بر داربست و باغ هایی [که درختانش] بدون داربست [است]، و درخت خرما، و کشتزار با محصولات گوناگون، و زیتون، و انار شبیه به هم و بی شباهت به هم را پدید آورد. از میوه های آنها هنگامی که میوه داد بخورید، و حقِّ [الهیِ] آن را روز دروکردنش [که به تهیدستان اختصاص داده شده] بپردازید، و از اسراف [در خوردن وخرج کردن] بپرهیزید، که قطعاً خدا اسراف کنندگان را دوست ندارد.

و اوست كه باغهايى آفريد نيازمند به داربست و بى‌نياز از داربست، و درخت خرما و كشتزار، با طعمهاى گوناگون، و زيتون و انار، همانند، در عين حال ناهمانند. چون ثمره آوردند از آنها بخوريد و در روز درو حق آن را نيز بپردازيد و اسراف مكنيد كه خدا اسرافكاران را دوست ندارد.

و او کسی است که باغهای [دارای درختان‌] داربست‌دار و بدون داربست پدید آورده است و نیز درخت خرما و زراعتی که میوه‌های آن گوناگون است، و درخت زیتون و انار که همانند و ناهمانندند، از میوه آن چون میوه برآورد بخورید و روز چیدنش حق [بینوایان از] آن را بپردازید، ولی اسراف نکنید که او اسرافکاران را دوست ندارد

و اوست كه بوستانهايى چفته بسته و چفته نابسته و خرمابن و كشت با خوردنى‌هاى گوناگون، و زيتون و انار، مانند و نامانند، بيافريد. از ميوه آن چون ميوه دهد بخوريد و حق آن را روز چيدن و دروكردنش بدهيد و گزافكارى مكنيد، كه او گزافكاران را دوست ندارد.

خدا است که آفریده است باغهائی را که بر پایه استوار می‌گردند (و درختانش با قلّابهای ویژه به اشیاء اطراف می‌چسبند و کمر راست می‌کنند و روی داربستها قرار می‌گیرند) و باغهائی را که چنین نیستند و (نیازی به پایه و داربست و پیچیدن به اطراف ندارند و بر سر پای خود می‌ایستند و گردن می‌افرازند. بلی این خدا است که انواع) خرمابُنها و کشتزارها را آفریده است که ثمره‌ی آنها (در رنگ و طعم و بو و شکل و غیره) گوناگون است، و نیز درختان زیتون و انار را آفریده است که (در برخی صفات) همگونند و (در برخی صفات) متفاوتند. هنگامی که به بار آمدند از میوه‌ی آنها بخورید و به هنگام رسیدن و چیدن و درو کردنشان از آنها (به فقراء و مساکین) ببخشید و زکات لازم آنها را بدهید، و (در خوردن و یا بخشیدن از آنها) اسراف نکنید، زیرا که خداوند اسراف‌کنندگان را دوست نمی‌دارد.

و اوست کسی که باغ‌هایی با داربست‌ها و بدون داربست‌ها و خرما‌بُن و کشتزار با خوراک گوناگون آن و زیتون و انار را- همانند و ناهمانند- پدید آورد و سازمان داد. از میوه‌ی آن - چون ثمر داد - بخورید و حقّ [:زکات بینوایان] را از آن به روزِ بهره‌برداری بدهید، و زیاده‌روی مکنید (که‌) همواره خدا اسرافکاران را دوست نمی‌دارد.

و او است آنکه پدید آورده است باغهای افراشته و ناافراشته و خرمابن و کشت‌زار حالی که گوناگون است میوه (یا مزه) آن و زیتون و انار را همانند و ناهمانند بخورید از میوه آن هنگامی که میوه دهد و بپردازید بهره آن را روز درویدنش و اسراف نکنید که او دوست ندارد اسراف‌کنندگان را

الأنعام ١٤٠	آیه ١٤١	الأنعام ١٤٢
سوره : سوره الأنعام نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جَنَّاتٍ»: باغها. «مَعْرُوشَاتٍ»: درختانی که همچون مَو به اطراف اشیاء دوروبر خود می‌پیچند و از آنها بالا می‌روند و بر روی پایه‌ها و داربستها قرار می‌گیرند. «اُکُل»: میوه. ثمره. آنچه خورده می‌شود. «الرُمَّانَ»: انار. «حَصَاد»: درو. چیدن میوه. برداشت محصول. یادآوری: واژه‌های (مَعْرُوشَات) و (مُخْتَلِفاً) و (مُتَشَابِهاً) حال هستند. ضمیر (هُ) در واژه‌های (أُکُلُهُ) و (ثَمَرِهِ) و (حَقَّهُ) بر یکایک کلمات پیش از خود بر سبیل بدلیّت برمی‌گردد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ الَّذِينَ‌ هُمْ‌ لِلزَّکَاةِ... (۰)

يَا بَنِي‌ آدَمَ‌ خُذُوا زِينَتَکُمْ‌... (۵) إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ‌ کَمَا بَلَوْنَا... (۱) وَ لاَ يَسْتَثْنُونَ‌ (۰) فَطَافَ‌ عَلَيْهَا طَائِفٌ‌ مِنْ‌... (۰) وَ إِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا... (۰) فَأَصْبَحَتْ‌ کَالصَّرِيمِ‌ (۰) فَتَنَادَوْا مُصْبِحِينَ‌ (۰) أَنِ‌ اغْدُوا عَلَى‌ حَرْثِکُمْ‌ إِنْ‌... (۰) فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ‌ يَتَخَافَتُونَ‌ (۰) أَنْ‌ لاَ يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ‌... (۱) وَ غَدَوْا عَلَى‌ حَرْدٍ قَادِرِينَ‌ (۰) فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا... (۰) بَلْ‌ نَحْنُ‌ مَحْرُومُونَ‌ (۰) قَالَ‌ أَوْسَطُهُمْ‌ أَ لَمْ‌ أَقُلْ‌... (۰) قَالُوا سُبْحَانَ‌ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا... (۰) فَأَقْبَلَ‌ بَعْضُهُمْ‌ عَلَى‌ بَعْضٍ‌... (۰) قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا کُنَّا... (۰) عَسَى‌ رَبُّنَا أَنْ‌ يُبْدِلَنَا... (۰) کَذٰلِکَ‌ الْعَذَابُ‌ وَ لَعَذَابُ‌... (۰) إِنَ‌ الَّذِينَ‌ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۱)

تفسیر

• آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام
• بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد.
• مراد از نهى از اسراف در: (( و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين )) .
• خداوند متعال به مشيت تكوينى خود از هيچكس ايمان نخواسته است .
• رواياتى در مورد حق فقراء و مساكين در محصول زراعت .
• معناى : (( ثمانيه ازواج من الظاءن اثنين ... )) .
• در قيامت از جاهل سؤ ال مى شود: چرا علم نياموختى تا بدان عمل كنى ؟.

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- پدید آورنده باغهایى که برخى (چون تاک) برافراشته بر پایه ها (داربست) و برخى ایستاده بر ساق و یا نشسته بر زمینند، خداوند است. (و هو الذى أنشأ جنت معروشت و غیر معروشت) «عرش» به معناى سقف است و «جنات معروشات» باغهایى است که با داربست و مانند آن سقفى براى درختان انگور فراهم مى آورند. در لسان العرب آمده است: «المعروشات، الکروم و العرش ما عرشته به».

۲- خداوند پدید آورنده باغستانها، درختان خرما و کشتزارهاست. (و هو الذى أنشأ جنت ... و النخل و الزرع)

۳- مظاهر گوناگون طبیعت جلوه قدرت خداوند است. (و هو الذى أنشأ جنت)

۴- اباحه و تحریم تنها به دست خداست. (و قالوا هذه أنعم و حرث حجر ... و هو الذى أنشأ) تأکید این آیه بر مالکیت خداوند بر بستانها و محصولات آن، گویا تعریضى است به مشرکان که در عین فقدان صلاحیت، براى این و آن نصیب در نظر گرفته و یا اموالى را محجور کرده و نابجا تحریم مى نمایند، چنانکه در آیات گذشته نمونه هایى از آن یاد شده است.

۵- گوناگونى میوه ها و محصولات کشاورزى از آثار قدرت الهى (و الزرع مختلفا أکله) «اکل» به معناى میوه و ثمرهاى خوراکى است.

۶- خداوند، پدید آورنده درختان همگون و ناهمگون زیتون و انار است. (و هو الذى أنشأ ... و الزیتون و الرمان متشبها و غیر متشبه)

۷- انواع درختان و میوه هاى زیتون و انار، در عین تشابه با یکدیگر، متفاوت هستند. (و الزیتون و الرمان متشبها و غیر متشبه)

۸- همگونى میوه ها در شکل و گوناگونى آنها در طعم و کیفیت، نشانى از قدرت خداوند است. (و هو الذى ... الزیتون و الرمان متشبها و غیر متشبه) محتمل است مراد از زیتون و انار در آیه، میوه هاى آن باشد. در این صورت «متشابه» یعنى تشابه میوه هاى زیتون با یکدیگر و همچنین انار، «و غیر متشابه» یعنى تفاوت آنها از نظر رنگ و طعم و ... در عین تشابه با یکدیگر.

۹- جواز استفاده از انواع میوه ها و محصولات کشاورزى براى انسان (کلوا من ثمره إذا أثمر)

۱۰- خداوند حقى براى خود در محصولات کشاورزى قرار داده است. (و ءاتوا حقه یوم حصاده) مرجع ضمیر «حقه»، به قرینه صدر آیه، ممکن است «الله» باشد.

۱۱- لزوم پرداخت بخشى از محصولات کشاورزى به هنگام چیدن میوه ها و درو کردن غلات (و ءاتوا حقه یوم حصاده)

۱۲- حکم زکات در مکه شامل همه محصولات کشاورزى مى شده است. * (جنت ... و النخل و الزرع ... و الزیتون و الرمان ... و ءاتوا حقه یوم حصاده) فرمان به اداى حق محصولات کشاورزى در روز چیدن اختصاص به محصولات خاصى، مانند غلات، ندارد. و چون در آیات مکى دیگر نیز فرمان زکات یاد شده، محتمل است فرمان به «ایتاء حق الحصاد» اشاره به همان حکم زکات باشد.

۱۳- حکم پرداخت حقوق مالى (زکات یا حق الحصاد) از محصولات کشاورزى در مکه نازل شده است. (و ءاتوا حقه یوم حصاده)

۱۴- اسراف (زیاده روى در مصرف یا انفاق) کارى حرام و نکوهیده است. (و لاتسرفوا)

۱۵- نپرداختن حقوق واجب مالى اسراف است. (و ءاتوا حقه یوم حصاده ... و لاتسرفوا إنه لایحب المسرفین)

۱۶- خداوند اسرافکاران را از محبت خویش محروم ساخته است. (إنه لایحب المسرفین)

روایات و احادیث

۱۷- عن أبى عبدالله (ع): لاتصرم باللیل و لاتحصد باللیل ... و إن حصدت باللیل لم یأتک السؤال و هو قول الله تعالى: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» ... یعنى القبضة بعد القبضة إذا حصدته و إذا خرج فالحفنة بعد الحفنة ... . از امام صادق(ع) روایت شده است: میوه را در شب نچین و شبانه درو نکن ... زیرا اگر در شب، درو کنى فقیران نزد تو نمى آیند و این سخن خداوند متعال است که مى فرماید: «حق محصول را روز درو بپردازید» ... یعنى هنگام درو، دسته دسته و هنگام جدا شدن دانه، مشت مشت بپردازید ... .

۱۸- عن أبى جعفر (ع) قال: ... إن الله یقول: «و ءاتوا حقه یوم حصاده و لاتسرفوا إنه لایحب المسرفین» قال: کان فلان ... له حرث و کان إذا جذه تصدق به و بقى هو و عیاله بغیر شىء فجعل الله ذلک سرفا. از امام باقر (ع) روایت شده که پس از تلاوت آیه «و ءاتوا حقه ...» فرمود: شخصى زراعتى داشت که وقتى محصول آن را مى چید، همه را صدقه مى داد و خود و عائله اش بى چیز مى ماندند. خداوند این عمل را اسراف نامیده است.

۱۹- عبدالله بن سنان عن أبى عبدالله (ع) قال: سألته عن قوله: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» قال: اعط من حضرک من المسلمین و إن لم یحضرک إلا مشرک فاعطه. عبدالله بن سنان گوید: از امام صادق (ع) درباره «و ءاتوا حقه یوم حصاده» سؤال کردم، فرمود: اگر کسى از مسلمانان هنگام برداشت محصول حضور داشت، حق الحصاد را به او بده و اگر کسى غیر از مشرک نبود، به او بپرداز.

۲۰- عن أبى عبدالله (ع) فى قوله: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» قال: حقه یوم حصاده علیک واجب و لیس من الزکاة ... . از امام صادق (ع) درباره آیه «و ءاتوا حقه یوم حصاده» روایت شده است: پرداخت حق الحصاد در روز درو، بر تو واجب است و این حق، غیر از زکات است ... .

۲۱- عن النبى (ص) فى قوله: «و ءاتوا حقه یوم حصاده» قال: ما سقط من السنبل. از رسول خدا (ص) در توضیح آیه «و ءاتوا حقه یوم حصاده» روایت شده است: خوشه هاى بر زمین ریخته شده در هنگام درو، حق الحصاد است.

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: آیات آفاقى ۳
• احکام:۱۱، ۲۰ تشریع احکام ۱۱، ۲۰ ۴
• اسراف: احکام اسراف ۱۴; حرمت اسراف ۱۴; سرزنش اسراف ۱۴; موارد اسراف ۱۵، ۱۸
• انار: پیدایش درخت انار ۶
• انفاق: اسراف در انفاق ۱۴; انفاق از محصولات کشاورزى ۱۰، ۱۱
• انگور: پیدایش باغ انگور ۱
• باغها: منشأ پیدایش باغها ۱، ۲
• حق الحصاد:۱۹ احکام حق الحصاد ۱۹ ۱۹، ۲۰; موارد حق الحصاد ۱۹ ۲۱
• حق الله: در محصولات کشاورزى ۱۰
• خدا: اختصاصات خدا ۴; افعال خدا ۱، ۲، ۶; خالقیت خدا ۱، ۲، ۶; خدا شناسى در طبیعت ۳، ۸; نشانه هاى قدرت خدا ۳، ۵، ۸
• خوردنیها: احکام خوردنیها ۹
• درختان: تشابه درختان ۷; تفاوت درختان ۷; منشأ پیدایش درختان ۶
• زکات: احکام زکات ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۷، ۱۹; اهمیت پرداخت زکات ۱۷; تشریع زکات ۱۳; زکات قبل از هجرت ۱۲، ۱۳; زکات محصولات کشاورزى ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳
• زیتون: پیدایش درخت زیتون ۶
• صدقه: ناپسند ۱۸
• کشاورزى: استفاده از محصولات کشاورزى ۹; پیدایش محصولات کشاورزى ۲، ۵; درو محصولات کشاورزى ۱۱
• محبت خدا: محرومان از محبت خدا ۱۶
• محرمات:۱۴
• محصولات کشاورزى: استفاده از محصولات کشاورزى ۹; پیدایش محصولات کشاورزى ۲، ۵; حقوق محصولات کشاورزى ۱۷، ۱۹، ۲۰، ۲۱; درو محصولات کشاورزى ۱۱
• مسرفان: محرومیت مسرفان ۱۶
• مصرف: اسراف در مصرف ۱۴
• میوه‌ها: استفاده از میوه‌ها ۹; تشابه میوه‌ها ۷، ۸; تفاوت طعم میوه‌ها ۸; تفاوت میوه‌ها ۷; تنوّع میوه‌ها ۵
• نخل: پیدایش نخل ۲
• واجبات:۲۰ ترک واجبات ۲۰ مالى ۱۵