الطلاق ١٢

اللَّهُ‌ الَّذِي‌ خَلَقَ‌ سَبْعَ‌ سَمَاوَاتٍ‌ وَ مِنَ‌ الْأَرْضِ‌ مِثْلَهُنَ‌ يَتَنَزَّلُ‌ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ‌ لِتَعْلَمُوا أَنَ‌ اللَّهَ‌ عَلَى‌ کُلِ‌ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَ‌ اللَّهَ‌ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِ‌ شَيْ‌ءٍ عِلْماً

گسترشکپی متن آیه
اللَّهُ‌ الَّذِي‌ خَلَقَ‌ سَبْعَ‌ سَمَاوَاتٍ‌ وَ مِنَ‌ الْأَرْضِ‌ مِثْلَهُنَ‌ يَتَنَزَّلُ‌ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ‌ لِتَعْلَمُوا أَنَ‌ اللَّهَ‌ عَلَى‌ کُلِ‌ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَ‌ اللَّهَ‌ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِ‌ شَيْ‌ءٍ عِلْماً

ترجمه

مکارم شیرازیبهرامپورفولادوندالهی قمشه‌ایانصاریانآیتیخرمشاهیمجتبویخرمدلصادقی تهرانیمعزیenglish

خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید، و از زمین نیز همانند آنها را؛ فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می‌آید تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست و اینکه علم او به همه چیز احاطه دارد!

|خدا كسى است كه هفت آسمان را آفريد و از زمين نيز همانند آنها را. فرمان [خدا] در ميان آنها فرود مى‌آيد [و تدبير مى‌كند] تا بدانيد كه خدا بر هر چيزى تواناست و اين كه علم او همه چيز را احاطه كرده است

خدا همان كسى است كه هفت آسمان و همانند آنها هفت زمين آفريد. فرمان [خدا] در ميان آنها فرود مى‌آيد، تا بدانيد كه خدا بر هر چيزى تواناست، و به راستى دانش وى هر چيزى را در بر گرفته است.

خدا آن کسی است که هفت آسمان را آفرید و مانند آن آسمان‌ها از (هفت طبقه) زمین خلق فرمود؛ امر نافذ او در بین هفت آسمان و زمین نازل می‌شود تا بدانید که خدا بر هر چیز توانا و به احاطه علمی بر همه امور عالم آگاه است.

خداست که هفت آسمان و نیز مثل آنها هفت زمین را آفرید. همواره فرمان او در میان آنها نازل می شود تا بدانید که خدا بر هر کاری تواناست و اینکه یقیناً علم خدا به همه چیز احاطه دارد.

خداست آن كه هفت آسمان و همانند آنها زمين بيافريد. فرمان او ميان آسمانها و زمين جارى است تا بدانيد كه خدا بر هر چيز قادر است و به علم بر همه چيز احاطه دارد.

خداوند کسی است که هفت آسمان را آفریده است، و از زمین نیز همانند آن را، فرمان او از میان آنها نازل می‌گردد، تا بدانید که خداوند بر هر کاری توانا است، و اینکه خداوند بر هر چیز احاطه علمی دارد

خداى همان است كه هفت آسمان و از زمين همانند آن- هفت زمين- بيافريد فرمان [او] ميان آنها فرو مى‌آيد- جارى است- تا بدانيد كه خداى بر هر چيزى تواناست و دانش خدا همه چيز را فراگرفته است.

خدا همان است که هفت آسمان را و همانند آن زمین را آفریده است. فرمان (خدا) همواره در میان آنها جاری است (و تدبیر هدایت و رهبری او، لحظه‌ای از جهان بزرگ هستی برداشته نمی‌شود، این آفرینش عظیم بدان خاطر است) تا بدانید خداوند بر هر چیزی توانا است، و آگاهی او همه چیز را فرا گرفته است.

خدا کسی است که هفت آسمان را و همانند آنها (هفت) زمین را آفرید. فرمان (تکوین و تشریع خدا) در میان آنها به تدریج فرود می‌آید تا بدانید که خدا به‌درستی بر هر چیزی بسیار تواناست و به‌راستی علمش همواره هر چیزی را در بر گرفته است.

خدا است آنکه آفرید هفت آسمان و از زمین مانند آنها فرود آید کار میان آنها تا بدانید که خدا بر همه چیز است توانا و آنکه خدا فراگرفته است همه چیز را به دانش‌

Allah is He Who created seven heavens, and their like of earth. The command descends through them, so that you may know that Allah is Capable of everything, and that Allah Encompasses everything in knowledge.

ترتیل:

ترجمه:

الطلاق ١١	آیه ١٢	الطلاق ١٣
سوره : سوره الطلاق نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ مِنَ الأرْضِ مِثْلَهُنَّ»: هفت آسمان و به اندازه آن، زمین را آفریده است. عدد هفت برای کثرت است، و در این صورت منظور از هفت آسمان و هفت زمین، تعداد بیشمار و خارج از اندازه کواکب آسمانی و کراتی مشابه زمین است. (نگا: بقره / ، اسراء / ، مؤمنون / ، فصّلت / ). امّا اگر عدد هفت برای شماره محدود باشد، آنچه ما می‌بینیم و دانش بشر به آن احاطه دارد، همه مربوط به آسمان و زمین اوّل است، و ماورای این ثوابت و سیّارات، شش عالم دیگر وجود دارد که از دسترس علم ما بیرون است (نگا: صافّات / فصّلت / ، ملک / . «مِثْلَهُنَّ»: اشاره به زمینهای متعدّدی است که در عالم هستی وجود دارد. تا آنجا که بعضی از دانشمندان ستاره‌شناس می‌گویند، تعداد کراتی که مشابه کره زمین بر گرد خورشیدها در پهنه هستی گردش می‌کنند حدّاقلّ سیصد میلیون کُره است (نگا: المراغی). «یَتَنَزَّلُ الأمْرُ بَیْنَهُنَّ»: فرمان خدا و قضا و قدر او در میان آنها جاری و حکمفرما است. خدا است که حکم خود را درباره آنها به مرحله اجرا در می‌آورد و کار و بار جهان را می‌گرداند. (نگا: سجده / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَّمَا إِلٰهُکُمُ‌ اللَّهُ‌ الَّذِي‌... (۳) وَ لَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَکُمْ‌ سَبْعَ‌... (۳) أَ لَمْ‌ تَرَوْا کَيْفَ‌ خَلَقَ‌... (۳)

اللَّهُ‌ الَّذِي‌ رَفَعَ‌... (۴) أَ لَمْ‌ تَرَ أَنَ‌ اللَّهَ‌ يُولِجُ‌... (۲) يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ‌ السَّمَاءِ... (۴) هُوَ الْأَوَّلُ‌ وَ الْآخِرُ وَ... (۳) تُسَبِّحُ‌ لَهُ‌ السَّمَاوَاتُ‌... (۵) هُوَ الْأَوَّلُ‌ وَ الْآخِرُ وَ... (۶)

تفسیر

المیزاننمونهتفسیر نوراثنی عشریروان جاویداطیب البیانبرگزیده تفسیر نمونهتسنیم

---

• آيات ۸ - ۱۲ سوره طلاق
• مقصود از شدّت حساب در جملۀ «فحاسبناها حِسَاباً شَدِيداً»
• وجه اين كه رسول خدا «ص» را «ذكر» ناميد
• مقصود از اين كه خداوند، زمين را مانند آسمان ها، هفت تا آفريد
• بحث روایتی (روايتی در باره خلقت آسمان ها و زمین)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً «12»

خداست آن كه هفت آسمان را آفريد و از زمين نيز همانند آن‌ها (بيافريد).

فرمان الهى ميان آن‌ها نازل مى‌شود تا بدانيد كه خداوند بر هر چيزى تواناست و علم او بر همه چيز احاطه دارد.

نکته ها

مراد از زمين‌هاى هفت گانه، يكى از چند امر است: «1»

الف) هفت كره آسمانى كه از نظر ساختمان، شبيه زمين هستند.

ب) طبقات هفت گانه زمين كه همچون لايه‌هاى پياز رويهم قرار دارند.

ج) اقاليم هفت گانه زمين كه دانشمندان جغرافياى قديم، زمين را به هفت قسمت و قاره تقسيم مى‌كردند.

در اين آيه، آفرينش آسمان‌ها و زمين و تدبير امور آن‌ها براى آگاهى انسان به علم و قدرت الهى و معرفت و رشد توحيدى او مطرح شده است. لِتَعْلَمُوا ...

در آيه هفتم سوره هود نيز هدف از خلقت آسمان‌ها و زمين، آزمايش انسان دانسته شده است. وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ‌ ... لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا

---

«1». تفسير الميزان.

جلد 10 - صفحه 118

و در آيه 119 همان سوره نيز رحمت الهى مبناى آفرينش انسان ذكر شده است. «إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ»

و آيه 56 سوره ذاريات، هدف از خلقت انسان را عبادت خدا مى‌داند. «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ»

از مجموع اين آيات مى‌توان چنين نتيجه گرفت كه هدف از خلقت هستى و انسان، علم و عمل و عبادت و دريافت رحمت الهى است.

پیام ها

1- مطمئن باشيد كه خداوند به وعده‌هاى خود وفا مى‌كند، زيرا او چنان قدرتى دارد كه هستى را آفريده است. «يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ‌، أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً، اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ»

هستى داراى نوعى تعادل است. «سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ»

3- هم آفرينش هستى به دست خداست و هم تدبير امور آن. خَلَقَ‌ ... يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ

4- امر الهى گاهى تشريعى است، «عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّها» «1» و گاهى تكوينى. «يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ»

5- هستى كلاس درس است. خَلَقَ‌ ... لِتَعْلَمُوا

6- كمال و رشد بشر، محور تمام آفريده‌هاست. «لِتَعْلَمُوا»

7- علم انسان به نحوه تدبير نظام آفرينش، مورد توجه اسلام است. خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ‌ ... يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ ... لِتَعْلَمُوا ...

8- كسى كه خالق و آفريننده است، مى‌تواند به آفريده خود احاطه كامل داشته باشد. خَلَقَ‌ ... أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً

9- علم خدا به همه چيز، كامل و دقيق و بدون نقص است. «أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً»

«والحمدللّه ربّ العالمين»

---

«1». طلاق، 8.

جلد 10 - صفحه 120

سوره تحريم‌

اين سوره دوازده آيه دارد و در مدينه نازل شده است.

نام آن برگرفته از آيه اول است كه خداوند، تحريم آنچه را بر انسان حلال شمرده، نكوهش مى‌كند، گرچه اين تحريم، نوعى محروم كردن خود از لذّات حلال، به دلايل مختلف فردى و اجتماعى باشد.

آيات نخست سوره درباره رفتار ناشايست برخى همسران پيامبر با آن حضرت است و آيات بعدى، مؤمنان را مخاطب قرار مى‌دهد كه نسبت به خانواده خود و تربيت آنها مراقب باشيد تا گرفتار دوزخ نشويد. آنگاه در ادامه به الگوهاى مثبت و منفى زنان اشاره نموده و در هر بُعد، دو زن را معرّفى مى‌فرمايد. همسر نوح و لوط را به عنوان الگوى منفى و همسر فرعون و حضرت مريم را الگوى مثبت معرّفى مى‌كند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

به نام خداوند بخشنده مهربان‌

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً «12»

اللَّهُ الَّذِي‌: خداى به حق آن ذاتى است كه، خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ‌: بيافريد هفت آسمان را بعضى فوق بعضى، وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَ‌: و بيافريد زمين را مانند آسمانها، يعنى آن را هفت طبقه خلق فرمود، بعضى تحت بعضى ديگر.

زمخشرى گويد: در قرآن هيچ آيتى نيست كه دلالت كند بر آنكه زمين طبقه است، مگر اين آيه. در روايت آمده كه: ما بين هر دو آسمان، پانصد ساله راه، و زمينها مثل آسمانهايند و مراد مماثله در كيفيت است نه در كميت، زيرا كميت آسمان، مخالف كميت زمين است. يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ‌: نازل مى‌شود فرمان خدا ميان آسمان‌ها و زمينها، يعنى نافذ است حكم الهى در جميع آسمانها و زمينها به حيات و موت و صحت و مرض و غنا و فقر و ساير تصاريف امور بر وجه حكمت و مصلحت، لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ‌: تا بدانيد بدرستى كه خداى تعالى، عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ: بر آفريدن همه چيزها و تدبير همه امورات تواناست، وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ: و بدرستى كه خداى تعالى جارى ساخت فرمان خود را تا بدانيد بتحقيق احاطه دارد، بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً: به همه چيزها از روى علم، يعنى علم ازلى احاطه دارد به تمام اشيا، و هيچ چيز از موجودات علوى و سفلى از دائره علم و قدرت سبحانى خارج نيست.

جلد 13 - صفحه 218

ج13، ص219

سوره شصت و ششم (التحريم)

سورة التحريم: اين سوره مباركه مدنى است.

عدد آيات: به اجماع دوازده آيه عدد كلمات: دويست و چهل و هفت.

عدد حروف: يكهزار و صد و هشت.

ثواب تلاوت: در سوره سابقه ذكر شد.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً «11» اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً «12»

ترجمه‌

پيغمبرى را كه ميخواند بر شما آيات خدا را كه واضح است تا بيرون آورد آنانرا كه ايمان آوردند و كردند كارهاى شايسته از تاريكيها به روشنى و هر كه ايمان آورد بخدا و بجا آورد كار شايسته را داخل ميكند او را در باغهائيكه جارى ميشود از كنار درختان آنها نهرها جاودانيانند در آنها هميشه بتحقيق نيكو گردانيد خدا براى او روزى را

خداوند كسى است كه آفريد هفت آسمانرا و از زمين مانند آنها را نازل ميشود قضاى الهى در ميان آنها تا بدانيد كه خدا بر هر چيز توانا است و آنكه خداوند بتحقيق احاطه دارد بر هر چيزى بدانش.

تفسير

كلمه رسولا ظاهرا بدل است از ذكرا در آيات سابقه و بنابراين مراد از ذكر پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است چنانچه از روايت عيون از امام رضا عليه السّلام استفاده ميشود و محتمل است مراد از ذكر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و قرآن باشد چنانچه سابقا ذكر شد و بدليّت رسول از آن باعتبار توصيف آنحضرت بتلاوت آيات قرآن باشد و باين بيان جمع ميشود بين نقل مجمع از امام صادق عليه السّلام در تفسير ذكر برسول و تفسير او و بعضى آنرا بقرآن و روايت عيون از امام كه استدلال فرموده است باين آيه بر آنكه مراد از ذكر پيغمبر و مراد از اهل ذكر ائمه اطهارند و نظر حقير در اين جمع نه بلحاظ قول مفسّرين است در مقابل فرموده امام‌

---

جلد 5 صفحه 227

بلكه بملاحظه مناسبت لفظ نزول است در آيه سابقه با قرآن علاوه بر آنكه ذكر هم ملايم با آنست و آنكه اينجا خداوند آنرا بيان فرموده به پيغمبرى كه تلاوت مينمايد آيات قرآن را كه واضحة الدّلالات است تا بيرون ببرد اهل ايمان را از ظلمات جهل و گمراهى و برساند بنور علم و شاهراه هدايت تا بايمان و عمل شايسته مستحق نعيم جاويد بهشت شوند و بروزى احسن اتمّ اكمل الهى واصل گردند و از روايت عيّاشى و قمّى رحمهما اللّه از امام رضا عليه السّلام استفاده ميشود كه آسمان هفت طبقه است هر يك محيط بديگرى و آسمان اوّل باين زمين احاطه دارد و بالاى آسمان اوّل زمين است براى آسمان دوم و بالاى آسمان دوم زمين است براى آسمان سوّم و بهمين ترتيب هفت آسمان و هفت زمين مرتّب شده و امر الهى از فوق همه نازل ميشود بر پيغمبر و امام كه در زمين جاى دارد از بين آسمانها و زمينها براى تدبير امور خلق تا مردم بدانند كه خداوندى كه چنين خلقت با عظمتى فرموده و امور آنرا اداره ميفرمايد بر هر امرى قادر و توانا و بهر چيز عالم و دانا است و چيزى از محيط دانش او خارج نيست از امور و اجزاء عالم و جزئيات آن در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه سوره طلاق و تحريم را در نماز واجب خود قرائت نمايد خداوند او را از خوف و حزن روز قيامت در پناه خود مأمون و از جهنّم معاف و ببهشت نائل فرمايد ببركت تلاوت آندو سوره چون آندو از آن پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله است و الحمد للّه رب العالمين.

---

جلد 5 صفحه 228

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

اللّه‌ُ الَّذِي‌ خَلَق‌َ سَبع‌َ سَماوات‌ٍ وَ مِن‌َ الأَرض‌ِ مِثلَهُن‌َّ يَتَنَزَّل‌ُ الأَمرُ بَينَهُن‌َّ لِتَعلَمُوا أَن‌َّ اللّه‌َ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَن‌َّ اللّه‌َ قَد أَحاطَ بِكُل‌ِّ شَي‌ءٍ عِلماً «12»

خداوند ‌آن‌ خدايي‌ ‌است‌ ‌که‌ خلق‌ فرمود هفت‌ آسمان‌ ‌را‌ و ‌از‌ زمين‌ مثل‌ ‌آنها‌ ‌را‌ نازل‌ ميفرمايد ‌بين‌ ‌آنها‌ امر و دستور و فرمان‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌براي‌ اينكه‌ بدانيد ‌که‌ ‌خدا‌ ‌بر‌ ‌هر‌ چيزي‌ قدرت‌ دارد و اينكه‌ علم‌ ‌او‌ احاطه‌ ‌به‌ ‌هر‌ چيزي‌ دارد.

اللّه‌ُ الَّذِي‌ خَلَق‌َ سَبع‌َ سَماوات‌ٍ مكرر گفته‌ايم‌: ‌اينکه‌ هفت‌ آسمان‌ ‌هر‌ يك‌ قسمتي‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ فضاي‌ وسيع‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌آنها‌ ‌اينکه‌ كرات‌ جويه‌ بقدرت‌ كامله‌ الهيه‌ ‌از‌ شمس‌ و قمر

جلد 17 - صفحه 66

و كواكب‌ بدون‌ ستون‌ و عمد مستقر ‌شده‌ ‌از‌ سيارات‌ و ثوابت‌ و بسا بعض‌ ‌اينکه‌ كرات‌ چندين‌ هزار برابر كره‌ زمين‌ هستند و بواسطه ‌بعد‌ ‌آنها‌ ‌از‌ كره زمين‌ كوچك‌ بنظر ميآيند و ‌در‌ ‌هر‌ قسمتي‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ فضا آثار مخصوصه‌ قرار داده‌ ‌شده‌ و ‌هر‌ كدام‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ كرات‌ ‌هم‌ آثار بالخصوص‌ دارند نه‌ آنكه‌ حكماء قديم‌ گفتند ‌که‌ آسمانها جسم‌ صيقلي‌ هستند ‌که‌ سطح‌ محدب‌ ‌هر‌ يك‌ مماس‌ ‌با‌ سطح‌ مقعر فوق‌ ‌است‌ و ‌اينکه‌ كرات‌ مثل‌ ميخ‌ ‌در‌ ‌آنها‌ كوبيده‌ ‌شده‌ ‌که‌ بالحس‌ و الوجدان‌ خلاف‌ ‌آن‌ و بطلان‌ ‌اينکه‌ قول‌ مشهود ‌شده‌ و اخبار اهل‌ بيت‌ ‌هم‌ ‌بر‌ خلاف‌ ‌آن‌ قائم‌ ‌شده‌.

وَ مِن‌َ الأَرض‌ِ مِثلَهُن‌َّ نوع‌ مفسرين‌ گفتند: مراد اينكه‌ هفت‌ زمين‌ ‌است‌ و ‌در‌ بعض‌ ادعيه قنوت‌ ‌هم‌ دارد:

«و رب‌ الارضين‌ السبع‌»

و ‌در‌ بعض‌ اخبار ‌هم‌ دارد ‌که‌ زير ‌هر‌ آسماني‌ يك‌ زميني‌ هست‌ هفت‌ زمين‌ زير هفت‌ آسمان‌، بعضي‌ گفتند همين‌ زمين‌ هفت‌ طبقه‌ دارد ‌تا‌ تخوم‌ ارض‌ و ‌هر‌ طبقه‌ آثاري‌ دارد.

اقول‌: سرتاسر قرآن‌ آنچه‌ ‌از‌ آسمان‌ و زمين‌ ذكر فرموده‌ آسمان‌ ‌را‌ بلفظ جمع‌ ‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ موارد ذكر فرموده‌ و زمين‌ ‌را‌ مفرد بيان‌ كرده‌ فقط ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ فرموده‌: وَ مِن‌َ الأَرض‌ِ مِثلَهُن‌َّ و مماثلت‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ ‌در‌ عدد مثل‌ ‌آنها‌ ‌باشد‌ بلكه‌ ممكن‌ ‌است‌ وجه‌ تشبيه‌ ‌اينکه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ همين‌ نحوي‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ كرات‌ جويه‌ ‌که‌ گفتيم‌ مراد ‌از‌ سماوات‌ طبقات‌ فضاي‌ همين‌ كرات‌ جويه‌ ‌است‌ اينها ‌در‌ جو ‌اينکه‌ فضاي‌ وسيع‌ بقدرت‌ كامله حق‌ نگهداشته‌ ‌شده‌ بدون‌ عمد و ستون‌ و ‌از‌ ‌براي‌ ‌هر‌ يك‌ حركت‌ ‌است‌ ‌در‌ مدار ‌خود‌ همين‌ نحو كره‌ زمين‌ و آب‌ ‌را‌ ‌هم‌ ‌براي‌ ‌او‌ ‌در‌ جو ‌اينکه‌ فضا نگاه‌داري‌ كرده‌ و ‌براي‌ ‌او‌ ‌هم‌ حركت‌ وضعي‌ و انتقالي‌ قرار داده‌ ‌که‌ همين‌ نحوي‌ ‌که‌ حركات‌ ‌آنها‌ آثاري‌ دارد حركت‌ كره‌ زمين‌ ‌هم‌ آثاري‌ دارد.

و اما دعاء ‌که‌ مي‌گويي‌

(و رب‌ الارضين‌ السبع‌)

اشاره‌ بقطعات‌ زمين‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌هر‌ قطعه‌ يك‌ آثار مخصوصه‌ بخود دارد ‌از‌ حرارت‌ و برودت‌ و ‌از‌ توليد بعضي‌ فواكه‌ و حبوبات‌ و ‌از‌ طول‌ و صغر شب‌ و روز و ‌از‌ توليد بعض‌ معادن‌ ‌حتي‌ افراد بشر ‌در‌ ‌هر‌ قطعه‌ يك‌ امتيازاتي‌ دارند ‌از‌ حيث‌ زبان‌ و گفتار و ‌از‌ حيث‌ رنگ‌ سياه‌ و سفيد و سرخ‌ و زرد

جلد 17 - صفحه 67

و ‌از‌ حيث‌ شكل‌ و شمائل‌ و ‌از‌ حيث‌ خوراك‌ و پوشاك‌ و اشباه‌ اينها چنانچه‌ امروز قطعات‌ زمين‌ ‌را‌ بآسيا و اروپا و آفريقا و استراليا و امريكا و امثال‌ اينها تقسيم‌ ميكنند، و تعبير بجمع‌ ‌که‌ ميفرمايد: ارضين‌ ‌در‌ زبان‌ ‌شما‌ ‌هم‌ هست‌ ‌که‌ مي‌گوييد: اراضي‌ ‌هر‌ قطعه‌ ‌را‌ يك‌ ارض‌ حساب‌ ميكنيد.

و اما اخبار اولا خبر واحد ‌است‌ و خبر واحد ‌در‌ باب‌ ‌غير‌ احكام‌ شرعيه‌ حجت‌ نيست‌ و ثانيا سند معتبري‌ ندارد، و ثالثا قابل‌ توجيه‌ ‌است‌ ‌به‌ بياني‌ ‌که‌ مكرر گفته‌ ‌شده‌ ‌که‌ مراد ‌از‌ هفت‌ آسمان‌ هفت‌ طبقه‌ فضا ‌است‌ و ‌در‌ ‌هر‌ طبقه‌ كرات‌ جويه‌ مثل‌ شمس‌ و قمر و ساير ستارگان‌ هستند ‌که‌ ‌آن‌ قسمت‌ فضاء محيط بآن‌ كرات‌ هستند و لذا كرات‌ بمنزله ارض‌ هستند ‌در‌ ‌آن‌ فضا و فضا بمنزله‌ آسمان‌ هستند نسبت‌ بكرات‌ چنانچه‌ كره زمين‌ ‌ما ‌هم‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ قسمت‌ فضا ‌است‌. ‌هذا‌ ‌ما عندنا و اللّه‌ و رسوله‌ و خلفائه‌ اعلم‌ ‌بما‌ قالوا يَتَنَزَّل‌ُ الأَمرُ بَينَهُن‌َّ نزول‌ فرود آمدن‌ ‌از‌ فوق‌ ‌است‌ بسفل‌ عكس‌ صعود ‌که‌ عروج‌ ‌از‌ سفل‌ ‌است‌ بفوق‌، امر فرامين‌ و دستورات‌ ‌است‌، بينهن‌ ‌بين‌ آسمانها و كرات‌ جويه‌ و ملائكه‌ و ساير مخلوقات‌ الهيه‌ ‌که‌ ‌از‌ مقام‌ شامخ‌ الهيه‌ بجميع‌ موجودات‌ سماويه‌ و ارضيه‌ ميرسد بملائكه‌ ‌که‌ ‌هر‌ دسته ‌آنها‌ موظف‌ بوظائفي‌ هستند بكرات‌ جويه‌ ‌که‌ ‌هر‌ كدام‌ مأمورند ‌در‌ حركت‌ دوريه‌ و حركت‌ مستقيمه‌ بمستقر ‌خود‌ ‌که‌ ميفرمايد:

وَ الشَّمس‌ُ تَجرِي‌ لِمُستَقَرٍّ لَها يس‌ آيه 38، بكوه‌: يا جِبال‌ُ أَوِّبِي‌ مَعَه‌ُ بآهن‌ وَ أَلَنّا لَه‌ُ الحَدِيدَ بطيور: وَ حُشِرَ لِسُلَيمان‌َ جُنُودُه‌ُ مِن‌َ الجِن‌ِّ وَ الإِنس‌ِ وَ الطَّيرِ بباد: و سخرنا ‌له‌ الريح‌ سبأ آيه 10، نمل‌ آيه 17. وَ أَمّا عادٌ فَأُهلِكُوا بِرِيح‌ٍ صَرصَرٍ عاتِيَةٍ سَخَّرَها عَلَيهِم‌ سَبع‌َ لَيال‌ٍ وَ ثَمانِيَةَ أَيّام‌ٍ الحاقه‌ آيه 6 و 7. بزمين‌: يا أَرض‌ُ ابلَعِي‌ ماءَك‌ِ بآسمان‌: يا سَماءُ أَقلِعِي‌ هود آيه 46. بانس‌ و جن‌ تكاليف‌ و دستورات‌ دينيه‌، بحيوانات‌: وَ أَوحي‌ رَبُّك‌َ إِلَي‌ النَّحل‌ِ أَن‌ِ اتَّخِذِي‌ مِن‌َ الجِبال‌ِ بُيُوتاً نحل‌ آيه 70 و ‌غير‌ اينها.

لِتَعلَمُوا أَن‌َّ اللّه‌َ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ خطاب‌ بمؤمنين‌ ‌است‌ زيرا كفار و مشركين‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ همه‌ آثار معذلك‌ ‌خدا‌ ‌را‌ قادر ‌بر‌ ‌کل‌ شي‌ء نميدانند، اما طبيعيين‌ و دهريين‌ هستند

جلد 17 - صفحه 68

بطبيعت‌ ميدانند، اما يهود گفتند: يَدُ اللّه‌ِ مَغلُولَةٌ و اما نصاري‌ و مشركين‌ مستند بآلهه‌ ‌خود‌ و ‌غير‌ اينها ميدانند بسياري‌ ‌از‌ افعال‌ الهي‌ ‌را‌، و اما مؤمنين‌ ميدانند ‌که‌ احدي‌ ‌غير‌ ‌از‌ ‌خدا‌ مالك‌ ذره‌اي‌ نه‌ ‌در‌ آسمان‌ و نه‌ ‌در‌ زمين‌ نيستند: قُل‌ِ ادعُوا الَّذِين‌َ زَعَمتُم‌ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ لا يَملِكُون‌َ مِثقال‌َ ذَرَّةٍ فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ لا فِي‌ الأَرض‌ِ وَ ما لَهُم‌ فِيهِما مِن‌ شِرك‌ٍ وَ ما لَه‌ُ مِنهُم‌ مِن‌ ظَهِيرٍ سبأ آيه 21.

و اما قدرت‌ الهي‌ ‌اگر‌ هزارها برابر ‌اينکه‌ مخلوقات‌ خلق‌ فرمايد ‌در‌ نزد ‌او‌ ‌با‌ خلقت‌ يك‌ مورچه‌ تفاوت‌ ندارد بمجرد اراده‌ ايجاد ميشود، و ‌اينکه‌ آثار قدرت‌ ‌که‌ ‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ آيات‌ نشان‌ ميدهد ‌براي‌ تنبه‌ ‌است‌ ‌که‌ بحس‌ مشاهده‌ كنند و ‌از‌ اثر پي‌ بمؤثر ببرند و الا كساني‌ ‌که‌ معرفت‌ بوجود مؤثر دارند احتياج‌ باثر ندارند مثالي‌ بزنم‌ ‌که‌ مراتب‌ معرفت‌ سه‌ درجه‌ ‌است‌ يكي‌ ‌از‌ اثر پي‌ بمؤثر ميبرد ‌از‌ دود و بوي‌ سوختني‌ علم‌ بوجود آتش‌ دارد، درجه‌ دوم‌ آتش‌ ‌را‌ ميبيند، درجه‌ سوم‌ ميان‌ آتش‌ ‌است‌ و ميسوزد

‌ يا ‌ ‌من‌ دل‌ ‌علي‌ ذاته‌ بذاته‌ أ لغيرك‌ ‌من‌ الظهور ‌ما ليس‌ لك‌! عميت‌ عين‌ ‌لا‌ تراك‌

و امثال‌ اينها.

وَ أَن‌َّ اللّه‌َ قَد أَحاطَ بِكُل‌ِّ شَي‌ءٍ عِلماً چون‌ علم‌ عين‌ ذات‌ ‌است‌ و ذات‌ صرف‌ وجود ‌است‌ ازلا و ابدا ‌غير‌ متناهي‌ نه‌ اول‌ دارد و نه‌ آخر و حاوي‌ جميع‌ مراتب‌ وجود ‌است‌ احاطه‌ بجميع‌ مراتب‌ وجود دارد ‌از‌ ثري‌ ‌تا‌ ثريا ‌از‌ عالم‌ لاهوت‌ ‌تا‌ عالم‌ ناسوت‌.

‌هذا‌ آخر ‌ما وفقنا اللّه‌ ‌في‌ تفسير ‌سورة‌ الطلاق‌ و نسأله‌ ‌أن‌ يوفقنا لتفسير بقية السور بلطفه‌ و كرمه‌ و عنايته‌ و يتلوه‌ ‌ان‌ شاء اللّه‌ ‌تعالي‌ تفسير ‌سورة‌ التحريم‌ بيد اقل‌ الخليقة السيد ‌عبد‌ الحسين‌ المدعو بالطيب‌.

جلد 17 - صفحه 69

‌سورة‌ التحريم‌ مدنية اثنتا عشر آية

حمدا ‌علي‌ نعمائه‌ و توفيقاته‌ و تاييداته‌، و الصلاة ‌علي‌ انبيائه‌ و خلفائه‌، و اللعن‌ ‌علي‌ اعدائه‌ ‌الي‌ يوم لقائه‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 12)- هدف از آفرینش عالم، معرفت است این آیه- که آخرین آیه سوره طلاق است- اشاره پرمعنی و روشنی به عظمت قدرت خداوند در آفرینش آسمانها و زمین، و نیز هدف نهائی این آفرینش دارد.

نخست می‌فرماید: «خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید» (الله الذی خلق سبع سماوات).

«و از زمین نیز همانند آنها را» (و من الارض مثلهن).

یعنی، همان گونه که آسمانها «هفتگانه» اند زمینها نیز هفتگانه می‌باشند، و این تنها آیه‌ای از قرآن مجید است که اشاره به زمینهای هفتگانه می‌کند.

با توجه به آیه 6 سوره صافات که می‌گوید: «ما آسمان نزدیک (آسمان اول) را با کواکب و ستارگان زینت بخشیدیم».

روشن می‌شود که آنچه ما می‌بینیم و علم و دانش بشر به آن احاطه دارد همه مربوط به آسمان اول است، و ماورای این ثوابت و سیّارات، شش عالم دیگر وجود دارد که از دسترس علم ما بیرون است.

ج5، ص220

اما زمینهای هفتگانه ممکن است اشاره به طبقات مختلف کره زمین باشد، زیرا امروز ثابت شده که زمین از قشرهای گوناگونی تشکیل یافته، و یا اشاره به اقلیمهای هفتگانه روی زمین باشد چرا که هم در گذشته و هم امروز کره زمین را به هفت «منطقه» تقسیم می‌کردند.

سپس به مسأله تدبیر این عالم بزرگ به فرمان خداوند اشاره کرده، می‌افزاید:

«فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می‌آید» (یتنزل الامر بینهن).

و در پایان به هدف این آفرینش عظیم اشاره کرده، می‌گوید: «اینها همه به خاطر آن است «تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست و این که علم خداوند به همه چیز احاطه دارد» (لتعلموا ان الله علی کل شی‌ء قدیر و ان الله قد احاط بکل شی‌ء علما).

انسان باید بداند او بر تمام اسرار وجودش احاطه دارد، و از همه اعمالش با خبر است، و نیز بداند وعده‌هایش در زمینه معاد و رستاخیز، در زمینه پاداش و کیفر و در زمینه وعده پیروزی مؤمنان تخلف ناپذیر است.

«پایان سوره طلاق»

ج5، ص221

سوره تحریم [66]

اشاره

این سوره در «مدینه» نازل شده و دارای 12 آیه است

محتوای سوره:]

این سوره عمدتا از چهار بخش تشکیل شده است:

بخش اول که از آیه یک تا پنج ادامه دارد مربوط به ماجرای پیامبر صلّی اللّه علیه و آله با بعضی از همسرانش می‌باشد.

بخش دوم که از آیه 6 تا 8 ادامه دارد خطابی است کلی به همه مؤمنان در مورد مراقبت در امر تعلیم و تربیت خانواده، و لزوم توبه از گناهان.

بخش سوم که تنها یک آیه است، خطاب به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در مورد جهاد با کفار و منافقین است.

در بخش چهارم که شامل آیه 10 تا 12 می‌باشد، خداوند برای تبیین بخشهای قبل شرح حال دو نفر از زنان صالح (مریم و همسر فرعون) و دو نفر از زنان ناصالح (همسر نوح و همسر لوط) را بیان کرده است.

فضیلت تلاوت سوره:]

در حدیثی از امام صادق علیه السّلام می‌خوانیم: «هر کس سوره طلاق و تحریم را در نماز فریضه بخواند، خداوند او را در قیامت از ترس و اندوه پناه می‌دهد، و از آتش دوزخ رهائی می‌بخشد، و او را به خاطر تلاوت این سوره و مداومت بر آن، وارد بهشت می‌کند، زیر این دو سوره، از آن پیغمبر صلّی اللّه علیه و آله است».

ج5، ص222

بسم الله الرحمن الرحیم به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، خالق و آفریننده آسمان ها و زمین است. (اللّه الذى خلق سبع سموت و من الأرض)

۲ - جهان، داراى هفت آسمان (سبع سموت)

۳ - آسمان ها و زمین، نشانه قدرت خداوند و آیت یکتایى او است. (اللّه الذى خلق سبع سموت و من الأرض)

۴ - شباهت و همانندى کره زمین با آسمان ها، در ترکیبات، خصوصیات و قوانین حاکم بر آنها (اللّه الذى خلق سبع سموت و من الأرض مثلهنّ) مفسران درباره وجه شبه در این آیه (تشبیه زمین به آسمان)، دو احتمال داده اند: ۱- شباهت و همانندى از نظر ترکیبات، خصوصیات و قوانین حاکم بر آنها (احتمال برگزیده در برداشت بالا); ۲- شباهت از نظر عدد; یعنى، کره زمین مانند آسمان هفت تا است.

۵ - جهان طبیعت، داراى هفت زمین (خلق سبع سموت و من الأرض مثلهنّ)

۶ - نزول و صدور فرمان تکوین و تشریع خداوند، در میان آسمان ها و زمین (یتنزّل الأمر بینهنّ)

۷ - آسمان ها و زمین، تحت تدبیر و حکومت خداوند قرار دارند. (یتنزّل الأمر بینهنّ)

۸ - قدرت خداوند، مطلق است و شامل هر چیزى در عالم وجود مى شود. (لتعلموا أنّ اللّه على کلّ شىء قدیر)

۹ - آفرینش آسمان ها و زمین و تدبیر امور آنها، جلوه اى روشن و نشانه اى گویاى از قدرت بى پایان خداوند (اللّه الذى خلق سبع سموت ... لتعلموا أنّ اللّه على کلّ شىء قدیر)

۱۰ - همه هستى و تمامى زوایاى وجود پدیده هاى جهان، تحت قلمرو علم خداوند (و أنّ اللّه قد أحاط بکلّ شىء علمًا)

۱۱ - آفرینش آسمان ها و زمین، جلوه اى روشن و نشانه اى گویا از علم مطلق و همه جانبه خداوند است. (اللّه الذى خلق سبع سموت ... لتعلموا ... أنّ اللّه قد أحاط بکلّ شىء علمًا)

۱۲ - آگاه شدن بشر به قدرت و علم همه جانبه خداوند، از حکمت هاى آفرینش آسمان ها و زمین    اللّه الذى خلق سبع سموت ... لتعلموا أنّ اللّه على کلّ شىء قدیر و أنّ اللّه قد أحاط بکلّ شىء علمًا برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که «لام» در جمله «لتعلموا...» تعلیل براى عبارت «خلق سبع سماوات» است و این جمله بیانگر علت و فلسفه آفرینش آسمان ها و زمین است.

۱۳ - طبیعت، بستر شناخت ماوراء طبیعت (خدا و صفات او و...) (اللّه الذى خلق سبع سموت و من الأرض ... لتعلموا ...أنّ اللّه قد أحاط بکلّ شىء علمًا) برداشت یاد شده، از آن جا است که خداوند، با طرح مسأله آفرینش آسمان هاى هفتگانه و زمین و تدبیر امور آنها، درصدد نشان دادن قدرت مطلق و علم همه جانبه الهى است.

۱۴ - آفرینش آسمان ها و زمین و تدبیر امور آنها، نشانه تحقّق وعده هاى خداوند به برپایى قیامت و وجود بهشت و جهنّم است.    أعدّ اللّه لهم عذابًا شدیدًا ... جنّ-ت تجرى من تحتها الأنهر ... اللّه الذى خلق سبع سموت و من الأرض مثلهنّ یادآورى خلقت آسمان ها و زمین و تدبیر امور آنها - پس از ذکر دو گروه دوزخیان و بهشتیان در آیات گذشته - مى تواند اشاره به مطلب یاد شده باشد.

موضوعات مرتبط

• آسمان: تدبیر آسمان ها ۷، ۹، ۱۴; تعداد آسمان ها ۲; حاکم آسمان ها ۷; خالق آسمان ها ۱; خلقت آسمان ها ۹، ۱۱، ۱۴; فلسفه خلقت آسمان ها ۱۲; نقش آسمان ها ۳
• آیات خدا: آیات آفاقى ۳، ۱۳
• اعداد: عدد هفت ۲، ۵
• انسان: علم انسان ها ۱۲
• بهشت: دلایل حقانیت بهشت ۱۴
• تشبیهات قرآن: تشبیه به آسمان ها ۴; تشبیه زمین ۴
• توحید: نشانه هاى توحید ۳
• جهنم: دلایل حقانیت جهنم ۱۴
• خدا: اوامر تشریعى خدا ۶; اوامر تکوینى خدا ۶; تدبیر خدا۷، ۱۴; حاکمیت خدا ۷; حتمیت وعده هاى خدا۱۴; خالقیت خدا ۱; علم به قدرت خدا ۱۲; علم خدابه آفرینش ۱۰; منابع خدا شناسى ۱۳; نشانه هاى قدرت خدا ۳; وسعت علم خدا ۱۰، ۱۱، ۱۲; وسعت قدرت خدا ۸، ۹
• زمین: تدبیر زمین ۷، ۹، ۱۴; تعداد زمین ۵; حاکم زمین ۷; خالق زمین ۱; خلقت زمین ۹، ۱۱، ۱۴; فلسفه خلقت زمین ۱۲; نقش زمین ۳
• طبیعت: نقش طبیعت ۱۳
• قرآن: تشبیهات قرآن ۴
• قیامت: دلایل قیامت ۱۴