ابراهيم ١٥
ترجمه
| ابراهيم ١٤ | آیه ١٥ | ابراهيم ١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِسْتَفْتَحُوا»: درخواست فتح و پیروزی کردند (نگا: بقره / ، انفال / ). «خَابَ»: پیروز نشد و به هدف نرسید. نامراد و زیانمند گردید. «جَبَّارٍ»: متکبّر. قلدر. گردنکش. «عَنِیدٍ»: باطلگرا. منحرف. دشمن حق و حقیقت. فعیل به معنی مُفاعِل، یعنی مُعانِد است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جَاءَکُمُ... (۱) وَ إِذْ قَالُوا اللَّهُمَ إِنْ کَانَ... (۱) قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لاَ يَنْفَعُ... (۱)
أَلْقِيَا فِي جَهَنَّمَ کُلَ کَفَّارٍ... (۲) مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ مُرِيبٍ (۰) الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلٰهاً... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۸ - ۶،سوره ابراهيم
- نقل و برسى اقوالمفسرين درباره جمله ((و اذتاذن ))
- معناى اين كلام موسى (ع ) كه فرمود: اگر سما و تمامىاهل زمين كافر شويد خدا غنى و حميد است
- حكايت تكذيب انبياء توسط اقوام پيشين
- اقوال مفسرين در معناى آيه ((الم ياءتكم نبؤ الذين ...))
- اقوال گوناگون مفسرين در معناى آيه ((فردوا ايديهم فى افواههم ))
- معناى ((فطر)) و ((فاطر)) و اثبات توحيد ربوبى خداوند در اين آيه
- توضيح برهانى كه توحيد الوهيت و ربوبيت خدا را اثبات مى كند
- توضيح برهانى كه از جمله : ((يدعوكم ليغفرلكم ...)) براى اثبات نبوت عامهاستفاده مى شود
- معناى ((من )) در جمله : ((ليغفر لكم من ذنوبكم )) و وجوهى كه درباره آن گفته شدهاست
- گفتار زمخشرى درباره تبعيض در جمله ((من ذنوبكم ))
- توضيحى درباره معجزه در بيان جمله : ((فاءتوا بسلطان مبين ))
- پاسخ انبياء به ايراد كفار
- معناى جمله : ((و ما لنا ان لا نتوكل على الله ... و على الله فليتوكل المتوكلون )) در گفتگوى انبياء (ع ) با مكذبان
- توضيح معناى ((عود)) در تهديد كفاره خطاب به پيامبران (ع ) و مؤ منان : ((اولتعودنفى ملتنا))
- پاسخ خداوند در مقابل تهديد كافران مكذب : ((لنهلكن الظالمين و لنسكننكم الارض ...))
- (روايتى درباره شكر نعمت و چند روايت ديگر درذيل آيات گذشته )
- رواياتى درباره معناى ((صديد))
نکات آیه
۱- دعا و درخواست پیروزى انبیا از خداوند، به دنبال تهدید شدنشان از سوى اقوام کافر (و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم ... و استفتحوا) مرجع ضمیر «استفتحوا» مى تواند «رسل» و مى تواند «رسل» و «الذین کفروا» باشد. برداشت فوق بنابر احتمال اول است.
۲- انبیا از هدایت شدن اقوام کافر ناامید شدند و آنان را نفرین کردند. (قالت لهم رسلهم ... و استفتحوا) انبیا پس از ارائه بیّنات و چند گفت و گو با کافران و تهدید شدن از سوى آنان و اعلام تهدید خداوند، از خداوند طلب پیروزى براى خویش کردند و این نشانگر این است که آنان امیدى به هدایت اقوام خویش نداشتند.
۳- انبیا و اقوام کافر مخالف آنان، هر یک خواستار پیروزى بر یکدیگر شدند. (و استفتحوا) بنابر اینکه مرجع ضمیر «استفتحوا» هر دو گروه انبیا و اقوام کافر باشد، قرینه «و خاب کل جبّار عنید» حاکى است که هر کدام از آنان، در پى پیروزى بر دیگرى بوده اند; اما اقوام کافر از پیروزى محروم شدند.
۴- درخواست اقوام کافر و انبیا براى غلبه بر یکدیگر، نه تنها ثمرى براى کفار نداشت، بلکه هلاکت دنیوى آنان را نیز به همراه داشت. (و استفتحوا و خاب کلّ جبّار عنید) «خاب» در لغت به معناى «هلک» آمده است و به قرینه «استفتحوا» مراد از «خیبة» مى تواند هلاکت باشد.
۵- هر جبّار منحرفى دچار خسارت دنیوى است. (و خاب کلّ جبّار عنید) «خاب» در لغت به معناى «خسر» و «عنید» به معناى عدول کننده از درستى آمده است.
۶- شخصیت آرایى با دروغ و نادرستى زیانکارى است. (خاب کلّ جبّار عنید) راغب مى نویسد: کاربرد صفت «جبّار» در انسان، درباره کسى است که داراى نقیصه اى مى باشد و مى خواهد با ادعا، منزلت و جایگاهى را که شایسته آن نیست به دست آورد. این صفت درباره انسان فقط براى مذمت به کار مى رود.
۷- درخواست انبیا براى غلبه بر کافران اقوام خویش، به اجابت رسید و آنان هلاک و نابود شدند. (و استفتحوا و خاب کلّ جبّار عنید) عبارت «و خاب کلّ جبّار عنید» مى تواند به منزله بیان اجابت درخواست پیروزى انبیا باشد.
۸- کافرانى که در برابر بینات و برهانهاى روشن انبیا لجاجت کرده و در مقابل آنان ایستادند، مردمانى جبّار و منحرف بودند. (و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم ... و خاب کلّ جبّار عنید)
۹- جبران کردن نقیصه شخصیتى با خود آراستن و بزرگ دیدن فرهنگ و عقیده باطل خود (عُجب)، ناپسند است. (قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا تریدون أن تصدّونا عمّا کان یعبد ءاباؤنا ... قال الذین کفروا لرسلهم ... و خاب کلّ جبّار عنید) «عنید» به معناى خوشایندى شخص به چیزى که دارد (المعجب بما عنده) آمده است و طبق قرینه هاى موجود، که بحث از افکار و عقاید است، مى تواند عقاید کافران باشد.
۱۰- استبداد و خودرأیى، محکوم به شکست است. (و خاب کلّ جبّار عنید)
روایات و احادیث
۱۱- «عن النبى(ص) قال: کلّ جبّار عنید من أبى أن یقول: لا إله إلاّ الله;[۱] از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: [مراد از] جبّار عنید، کسى است که از گفتن «لا إله إلاّ الله» دریغ داشته باشد».
۱۲- «عن أبى جعفر(ع) قال: «العنید» المعرض عن الحق;[۲] از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود: [مراد] از «عنید» کسى است که از حق روى گردان است».
موضوعات مرتبط
- استبداد: شکست استبداد ۱۰; فرجام استبداد ۱۰
- اقوام پیشین: تهدیدهاى اقوام پیشین ۱; خواسته هاى اقوام پیشین ۳، ۴; نفرین بر اقوام پیشین ۲; هلاکت اقوام پیشین ۴، ۷; یأس از هدایت اقوام پیشین ۲
- انبیا: اجابت دعاى انبیا ۷; اعراض از بینات انبیا ۸; پیروزى انبیا ۱، ۷; خواسته هاى انبیا ۳، ۴; خواسته هاى دشمنان انبیا ۳; دشمنان انبیا ۸; دعاى انبیا ۱; نفرین انبیا ۲; یأس انبیا ۲
- پیروزى: درخواست پیروزى ۱، ۳
- توحید: ظلم معرضان از توحید ۱۱; لجاجت معرضان از توحید ۱۱
- حق: لجاجت معرضان از حق ۱۲ زیان موارد زیان ۶
- زیانکاران ۵:
- شخصیت: شخصیت سازى دروغین ۶
- ظالمان ۸: زیان دنیوى ظالمان ۸ ۵
- عُجب: ناپسندى عُجب ۹
- کافران: انحراف کافران ۸; ظلم کافران ۸; لجاجت کافران ۸
- منحرفان ۸: زیان دنیوى منحرفان ۸ ۵
