الأنعام ٩٦
ترجمه
| الأنعام ٩٥ | آیه ٩٦ | الأنعام ٩٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الإِصْبَاحِ»: صبح. بامداد. مصدری است که بامداد بدان نامگذاری شده است. «حُسْبَاناً»: شمارش. حساب. همچون کُفران و شکران، مصدر ثلاثی مجرّد است. «تَقْدِیر»: اندازه‌گیری. سنجش. تدبیر استوار.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
إِنَ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِي... (۴) هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً... (۶) وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ... (۱) وَ الشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ... (۴) لاَ الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ... (۳) فَقَضَاهُنَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي... (۴) (۱) وَ النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى (۰) هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً... (۷) إِنَ فِي اخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَ... (۱) وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ... (۶) وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ اللَّيْلَ وَ... (۳) وَ الشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ... (۴) الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ (۳) وَ اللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ (۱) وَ اللَّيْلِ إِذَا سَجَى (۱) (۱)
السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ... (۱) وَ النَّهَارِ إِذَا جَلاَّهَا (۰) وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا (۱) وَ الضُّحَى (۰) وَ اللَّيْلِ إِذَا سَجَى (۱) الم (۰)
تفسیر
- آيات ۱۰۵ - ۹۱، سوره انعام
- موارد استعمال كلمه (( قدر )) و معناى جمله : (( و ما قدروا الله حق قدره )) .
- وجود كتب آسمانى و وجود معارف و احكام الهى در بين مردم ، دو شاهد بر لزوم هدايت مردم ازجانب خدا است .
- بيان اينكه در آيه : (( قل من انزل الكتاب )) كه در آن به نزول تورات بر موسى احتجاج شده ، رسول خدا(ص ) ماءمور به سؤال از يهود شده نه از مشركين .
- اشكالاتى كه بر بيان فوق وارد نموده و گفته اند مسؤل در آيه شريفه مشركين هستند نه يهود، و جواب آن اشكالات .
- اشكال سوم و پاسخ آن .
- آنچه از معارف الهى و ارزشهاى معنوى كه در گوشه و كنار جهان وجود دارد، ميراثانبياء(ع ) و از آثار وحى است .
- داشتن بركت و خير كثير و هدايت انسان به سعادت ، نشانه نزول قرآن از سوى خدا است .
- بيان اينكه سببيت خدا و بركت او در طول ساير اسباب است ، ونزول بركت ، با عمل ساير عوامل منافات ندارد.
- مراد از افتراء زدن به دروغ بر خدا در: (( فمن اظلم ممن افترى على الله كذبا )) .
- سختى مرگ ظالمان (مرتكبين افتراء بر خدا، ادعاى نبوت به دروغ و استهزاء به آيات خدا).
- حقيقت زندگى انسان پس از مرگ .
- مراد از انشاء و پديده آوردن بنى آدم از (( نفس واحدة )) و تقسيم آنان به (( مستقر )) و (( مستودع )) .
- وصف (( بديع السموات والارض )) متضمن حجت بر استحاله فرزند داشتن خدا است .
- دقائق و لطائفى كه از جمله : (( لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار )) استفاده مىشود.
- در قرآن كريم افعال انسان به خود او نسبت داده شده و قانون (( عليت )) مسلم دانسته شدهاست .
- از نظر قرآن ذوات تمامى اشياء مخلوق خدا است ولىاعمال و رفتار آنان منسوب به (( تقدير و هدايت )) مى باشد.
- دو اشكال بى اساس بر عموميت خلقت .
- خلقت و حسن ، متلازمند و هر چيزى ذاتا و به لحاظ اينكه آفريننده خدا است ، نيكو است .
- حسن و قبح ، از امور اعتباريه مى باشند و قابل خلق و ايجاد نيستند.
- پاسخ به اشكالى ديگر و بيان اينكه انحصار خلقت و عليت ايجاد در خدا، مستلزم نفىقانون عليت نيست .
- جواب اين شبهه كه عليت خدا در بقاء اشياء مستلزم توارد و اجتماع دو علت مستقل در معلول واحد است .
- موجودات در بقاء خود نيز همچون حدوث محتاج خدا هستند.
- نظام جارى در عالم دلالت بر وجود صانع مى كند.
- رواياتى در ذيل (و ما قدروا الله حق قدره ).
- رواياتى در مورد نزول آيه : (( و من اظلم ممن افترى على الله ... )) درباره عبدالله بن سعد بن ابى سرح .
- روايتى راجع به (( طينت )) آدمى .
- رواياتى درباره (( مستقر )) و (( مستودع )) در آيه شريفه .
- چند روايت در مورد ديده نشدن خداى تعالى به چشم (لا تدركه الابصار).
نکات آیه
۱- خداوند شکافنده صبح از دل تیره شب است. (فالق الإصباح)
۲- خداوند شب را هنگام آرامش و روز را زمان تلاش و کار قرار داده است. (فالق الإصباح و جعل الّیل سکنا) ذکر صبح قبل از بیان سکون بودن شب، اشاره اى لطیف به تفاوت روز و شب دارد، که در حقیقت روز نقطه مقابل شب و براى کار و تلاش قرار داده شده است.
۳- خداوند خورشید و ماه را وسیله اى براى محاسبه زمان و اندازه گیرى آن قرار داده است. (و الشمس و القمر حسبانا)
۴- خورشید و ماه تحت حاکمیت همه جانبه و دقیق نظم و حساب و برنامه قرار دارند. (و الشمس و القمر حسبانا) برداشت فوق بر این مبناست که جمله «جعل ... الشمس و القمر حسبانا» از باب مبالغه باشد، مانند «زید عدل» یعنى خورشید و ماه عین حساب و برنامه هستند. این بیان گویاى آن است که هیچ ذره اى از ذرات و حرکتى از حرکات و ... از حساب خارج نیست.
۵- شکافته شدن صبح، آرامش شب و نظم و حساب خورشید و ماه، بر اساس برنامه ریزى خداوند عزیز و داناست. (فالق الإصباح ... ذلک تقدیر العزیز العلیم)
۶- خداوند، عزیز (پیروز شکست ناپذیر) و علیم (داناى خبره) است. (ذلک تقدیر العزیز العلیم)
۷- برنامه هاى جارى جهان هستى، نمودى از قدرت مطلقه و دانش گسترده خداوند است. (فالق الإصباح ... ذلک تقدیر العزیز العلیم)
۸- قدرت و علم شرط لازم براى برنامه ریزى و موفقیت در اجراى آن است. (ذلک تقدیر العزیز العلیم)
۹- مطالعه در طبیعت و کرات آسمانى و نظم دقیق و برنامه آنها، راهى براى درک توحید است. (فأنى تؤفکون. فالق الإصباح ... ذلک تقدیر العزیز العلیم) سیاق آیات گذشته بیان توحید و نفى شرک و فرجام آن بود. این آیه نیز، که پس از جمله «فأنى تؤفکون» در آیه پیشین قرار دارد، در صدد بیان دلیل و رهنمودى دیگر براى راهیابى انسان به توحید است.
موضوعات مرتبط
- آرامش: در شب ۲، ۵
- آفرینش: قانونمندى آفرینش ۷
- اسماء و صفات: عزیز ۶ ; علیم ۶
- برنامه‌ریزى: شرایط برنامه‌ریزى ۸ ; علم در برنامه‌ریزى ۸ ; قدرت در برنامه‌ریزى ۸
- تعقل: آثار تعقل ۹ ; تعقل در آیات آفاقى ۹ ; تعقل در کرات آسمانى ۹ ; تعقل در نظم آفرینش ۹
- توحید: زمینه توحید ۹
- خدا: افعال خدا ۱، ۲، ۳ ; حاکمیت خدا ۴ ; عزت خدا ۵ ; علم خدا ۵ ; نشانه هاى علم خدا ۷ ; نشانه هاى قدرت خدا ۷
- خورشید: نظم خورشید ۴، ۵ ; نقش خورشید ۳
- روز: ویژگى روز ۲
- سالشمارى: ابزار سالشمارى ۳
- شب: تاریکى شب ۱ ; ویژگى شب ۲
- صبح: طلوع صبح ۱، ۵
- علم: اهمیت علم ۸
- قدرت: اهمیت قدرت ۸
- ماه: نظم ماه ۴، ۵ ; نقش ماه ۳
- موفقیت: شرایط موفقیت ۸
