البقرة ٢٠٠
ترجمه
| البقرة ١٩٩ | آیه ٢٠٠ | البقرة ٢٠١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«قَضَیْتُمْ»: به جای آوردید و به تمام و کمال به پایان بردید. «مَنَاسِکَ»: عبادات مختصّ حجّ. اعمال حجّ. «کَذِکْرِکُمْ آبَآءَکُمْ»: همان گونه که پدران خود را یاد می‌کردید. گویند عربها بعد از انجام اعمال حجّ و اتمام مراسم آن، در مِنی گِرد می‌آمدند و مفاخر آباء و محاسن اجدادشان را یاد می‌کردند و می‌ستودند. «خَلاقٍ»: بهره و نصیبی از نعمت.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
مَنْ کَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا... (۳)
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ... (۲) أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ... (۷) فَکَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ... (۱) ثُمَ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ... (۱) وَ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى مِائَةِ أَلْفٍ... (۰) وَ إِذْ صَرَفْنَا إِلَيْکَ نَفَراً مِنَ... (۲)
تفسیر
- آيات ۲۰۳ - ۱۹۶ ، سوره بقره
- فرق بين تمام و كمال و مراد از امر به اتمام حج
- معناى حج و بيان اقسام آن در اسلام
- معناى كلمه هدى و فرق آن با هديه
- تفاوت اعمال و مناسك حج براى اهل مكه و غير آنها از مردم
- وجه تشديد بليغ امر به تقوى در آيه شريفه : و اتقوالله ...
- آيه اى كه دلالت مى كند بر اينكه داد و ستد در حج حلال است
- وقوف و كوچ از عرفات يكى ديگر از مناسك حج خانه خدا
- دعوت به ذكر و ياد خدا و مبالغه در آن در خلال مناسك حج
- بحث روايتى در ذيل آيات حج و شاءن نزول و بيان آنها
- بحث روايتى ديگر در باره حج تمتع و نقد و بررسى تحريم آن بعد از رسول الله (ص )
- رواياتى چند از طريق اهل سنت در باره حج تمتع
- رواياتى دال بر تشريح حج تمتع در زمان پيامبر و نهى خليفه دوم آن بر اساس اجتهاد شخصى
- گفتار صريح عمر در اينكه آنچه رسولخدا انجام مى داده او از آن نهى مى كند
- حكم خليفه دوم بر تصريح خود او بر خلاف قرآن است
- بررسى كلى پيرامون نهى از متعه در حج
- دلائلى كه در روايات براى تحريم حج تمتع پس از پيامبر(ص ) اقامه شده و نقد و رد آنها
- تمتع در حج موافق با كتاب خداست نه نهى از آن
- نهى عمر صراحتا اجتهاد در مقابل نص است
- رد استدلال برخى كه گفته اند حكم تمتع در حج باعث تعطيل بازارهاى مكه است
- رد استدلال برخى كه تشريع حج تمتع را بر مبناى قول عثمان بر اساس ترس از رسولخدا دانسته اند
- حج تمتع مختص اصحاب پيامبر نيست
- امتثال دستور رسول الله واجب ، احكام خدا نسخ ناشدنى و والى حق تغيير احكام راندارد
- اطاعتى كه آيه : اطيعوالله و اطيعواالرسول و اولى الامر منكم ، براى ولى امر قرار مى دهد اطاعت در غير احكام است
- ولى امر نمى تواند به منظور صلاح كار خود احكام خدا را زير و رو كند ولو آنچه مى كند به صلاح حال امت مى كند
- تطبيق آنچه در باره حدود اختيارات ولى امر گفته شده با مسئله تمتع و آنچه از خليفه دوم صادر شد
نکات آیه
۱ - لزوم ذکر خداوند، پس از اتمام مناسک حج، همانند یادآوردن پدران، بلکه بالاتر از آن (فاذا قضیتم مناسککم ... او اشدّ ذکراً)
۲ - تفاخر به نیاکان پس از مناسک حج، از سُنن جاهلى (فاذکروا اللّه کذکرکم اباءکم)
۳ - توجّه به ربوبیّت الهى، از آداب دعا (من یقول ربّنا اتنا)
۴ - مذمّت آن گروه از مردم که پس از انجام مناسک حج، تنها خواهان بهره هاى دنیوى از پروردگار خویشند. (فمن الناس من یقول ربّنا اتنا فى الدنیا)
۵ - دنیاطلبان، زیباییها را تنها در امکانات و بهره هاى دنیوى مى پندارند. (فمن الناس من یقول ربنا اتنا فى الدنیا) از اینکه در هنگام خواسته هایشان قید «حَسَنه» را ذکر نکرده اند، چنین برمى آید که هر چه را در دنیاست، زیبا مى پنداشتند.
۶ - دنیاخواهان، محروم از بهره هاى اخروى (و ماله فى الاخرة من خلاق) مراد از دنیاخواهان - به قرینه آیه بعد - مردمى هستند که نسبت به آخرت انگیزه اى ندارند و دنیا را - چه مورد رضایت خدا باشد و یا نباشد - طالبند.
۷ - حج گزارانِ دنیاطلب، محروم از بهره هاى اخروى (فاذا قضیتم مناسککم ... فمن الناس من یقول ربنا ... و ماله فى الاخرة من خلاق)
۸ - برخى مردم، تنها دنیا را از پروردگارشان خواهانند. (و من الناس من یقول ربنا اتنا فى الدنیا) چون گروهى که در آیه بعد مطرح است، خواهان دنیا و نیز آخرتند، به قرینه مقابله، این گروه تنها طالب دنیایند.
۹ - دعا و درخواست از خداوند، ذکر اوست. (فاذکروا اللّه ... فمن الناس من یقول ربّنا)
۱۰ - اجابت دعاها و درخواستهاى دنیوى حج گزارانِ دنیاطلب (فمن الناس من یقول ربّنا اتنا فى الدنیا و ماله فى الاخرة من خلاق) واو عاطفه در جمله «و ماله ...»، بیانگر جمله اى محذوف است.مثل «نؤتیه» (به او عطا مى کنیم) و از آخرت نصیبى نخواهد داشت.
روایات و احادیث
۱۱ - پس از اتمام حج، باید به جاى تفاخر به نیاکان، ذکر خداوند کرد. (فاذا قضیتم مناسککم فاذکروا اللّه) امام باقر (ع): ... و یعدّون مفاخر آبائهم ... فامرهم اللّه سبحانه، ان یذکروه مکان ذکرهم آبائهم فى هذا الموضع[۱].
موضوعات مرتبط
- تفاخر: تفاخر به نیاکان ۲، ۱۱
- جاهلیّت: رسوم جاهلیّت ۲
- حج: تفاخر در حج ۲، ۱۱ ; دعا در حج ۱۰ ; دنیاطلبى در حج ۴، ۷ ; ذکر در حج ۱۱
- خدا: ربوبیّت خدا ۳
- دعا: آداب دعا ۳ ; اجابت دعا ۱۰ ; دنیاطلبى در دعا ۸، ۱۰
- دنیا: امکانات دنیوى ۵
- دنیاپرستان: آخرت فروشى دنیاپرستان ۶ ; بینش دنیاپرستان ۵ ; محرومیت دنیاپرستان ۷
- دنیاپرستى: آثار دنیاپرستى ۷ ; سرزنش دنیاپرستى ۴
- ذکر: اهمیّت ذکر ۱ ; ذکر با دعا ۹ ; ذکر خدا ۱، ۹، ۱۰، ۱۱ گروههاى اجتماعى: ۴، ۵، ۸
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۲، ص ۵۲۹ ; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۱۹۸، ح ۷۲۲.
