البقرة ٢٠٠

از الکتاب
کپی متن آیه
فَإِذَا قَضَيْتُمْ‌ مَنَاسِکَکُمْ‌ فَاذْکُرُوا اللَّهَ‌ کَذِکْرِکُمْ‌ آبَاءَکُمْ‌ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً فَمِنَ‌ النَّاسِ‌ مَنْ‌ يَقُولُ‌ رَبَّنَا آتِنَا فِي‌ الدُّنْيَا وَ مَا لَهُ‌ فِي‌ الْآخِرَةِ مِنْ‌ خَلاَقٍ‌

ترجمه

و هنگامی که مناسکِ (حج) ِ خود را انجام دادید، خدا را یاد کنید، همانند یادآوری از پدرانتان (آن‌گونه که رسم آن زمان بود) بلکه از آن هم بیشتر! (در این مراسم، مردم دو گروهند:) بعضی از مردم می‌گویند: «خداوندا! به ما در دنیا، (*نیکی*) عطا کن!» ولی در آخرت، بهره‌ای ندارند.

ترتیل:
ترجمه:
البقرة ١٩٩ آیه ٢٠٠ البقرة ٢٠١
سوره : سوره البقرة
نزول : ٧ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٥
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«قَضَیْتُمْ»: به جای آوردید و به تمام و کمال به پایان بردید. «مَنَاسِکَ»: عبادات مختصّ حجّ. اعمال حجّ. «کَذِکْرِکُمْ آبَآءَکُمْ»: همان گونه که پدران خود را یاد می‌کردید. گویند عربها بعد از انجام اعمال حجّ و اتمام مراسم آن، در مِنی گِرد می‌آمدند و مفاخر آباء و محاسن اجدادشان را یاد می‌کردند و می‌ستودند. «خَلاقٍ»: بهره و نصیبی از نعمت.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

از ابن عباس و مجاهد روايت كنند كه اعراب هنگام توقف در موسم يا در جمرة تمام گفتار و گفتگوهايشان راجع به پدران و اجداد خود بوده و از آن‌ها تعريف و توصيف مي‌نمودند سپس اين آيه نازل گرديد.[۳]

و نيز از ابن عباس نقل نمايند: كه وقتى كه اعراب در موسم مى آمدند، مى گفتند: خدايا امسال به ما باران بده و نيز امسال را سال ارزانى قرار بده و از امور آخرت چيزى از خداوند نمى خواستند سپس اين قسمت از آيه «فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ» نازل گرديد.[۴]

شيخ بزرگوار موضوع اول را بدون ذكر عنوان شأن و نزول از امام باقر|امام محمدباقر عليه‌السلام روايت نموده است و محمد بن مسلم گويد: كه از امام محمدباقر عليه‌السلام درباره اين قسمت از آيه «فَاذْكُرُوااللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آباءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً» سؤال نمودم. فرمود: اعراب به رسم جاهليت در هر مجلس و محفلى از پدران خويش صحبت به ميان مي‌آوردند اين آيه بدان سبب نازل گرديد.[۵]

تفسیر


نکات آیه

۱ - لزوم ذکر خداوند، پس از اتمام مناسک حج، همانند یادآوردن پدران، بلکه بالاتر از آن (فاذا قضیتم مناسککم ... او اشدّ ذکراً)

۲ - تفاخر به نیاکان پس از مناسک حج، از سُنن جاهلى (فاذکروا اللّه کذکرکم اباءکم)

۳ - توجّه به ربوبیّت الهى، از آداب دعا (من یقول ربّنا اتنا)

۴ - مذمّت آن گروه از مردم که پس از انجام مناسک حج، تنها خواهان بهره هاى دنیوى از پروردگار خویشند. (فمن الناس من یقول ربّنا اتنا فى الدنیا)

۵ - دنیاطلبان، زیباییها را تنها در امکانات و بهره هاى دنیوى مى پندارند. (فمن الناس من یقول ربنا اتنا فى الدنیا) از اینکه در هنگام خواسته هایشان قید «حَسَنه» را ذکر نکرده اند، چنین برمى آید که هر چه را در دنیاست، زیبا مى پنداشتند.

۶ - دنیاخواهان، محروم از بهره هاى اخروى (و ماله فى الاخرة من خلاق) مراد از دنیاخواهان - به قرینه آیه بعد - مردمى هستند که نسبت به آخرت انگیزه اى ندارند و دنیا را - چه مورد رضایت خدا باشد و یا نباشد - طالبند.

۷ - حج گزارانِ دنیاطلب، محروم از بهره هاى اخروى (فاذا قضیتم مناسککم ... فمن الناس من یقول ربنا ... و ماله فى الاخرة من خلاق)

۸ - برخى مردم، تنها دنیا را از پروردگارشان خواهانند. (و من الناس من یقول ربنا اتنا فى الدنیا) چون گروهى که در آیه بعد مطرح است، خواهان دنیا و نیز آخرتند، به قرینه مقابله، این گروه تنها طالب دنیایند.

۹ - دعا و درخواست از خداوند، ذکر اوست. (فاذکروا اللّه ... فمن الناس من یقول ربّنا)

۱۰ - اجابت دعاها و درخواستهاى دنیوى حج گزارانِ دنیاطلب (فمن الناس من یقول ربّنا اتنا فى الدنیا و ماله فى الاخرة من خلاق) واو عاطفه در جمله «و ماله ...»، بیانگر جمله اى محذوف است.مثل «نؤتیه» (به او عطا مى کنیم) و از آخرت نصیبى نخواهد داشت.

روایات و احادیث

۱۱ - پس از اتمام حج، باید به جاى تفاخر به نیاکان، ذکر خداوند کرد. (فاذا قضیتم مناسککم فاذکروا اللّه) امام باقر (ع): ... و یعدّون مفاخر آبائهم ... فامرهم اللّه سبحانه، ان یذکروه مکان ذکرهم آبائهم فى هذا الموضع[۶].

موضوعات مرتبط

  • تفاخر: تفاخر به نیاکان ۲، ۱۱
  • جاهلیّت: رسوم جاهلیّت ۲
  • حج: تفاخر در حج ۲، ۱۱ ; دعا در حج ۱۰ ; دنیاطلبى در حج ۴، ۷ ; ذکر در حج ۱۱
  • خدا: ربوبیّت خدا ۳
  • دعا: آداب دعا ۳ ; اجابت دعا ۱۰ ; دنیاطلبى در دعا ۸، ۱۰
  • دنیا: امکانات دنیوى ۵
  • دنیاپرستان: آخرت فروشى دنیاپرستان ۶ ; بینش دنیاپرستان ۵ ; محرومیت دنیاپرستان ۷
  • دنیاپرستى: آثار دنیاپرستى ۷ ; سرزنش دنیاپرستى ۴
  • ذکر: اهمیّت ذکر ۱ ; ذکر با دعا ۹ ; ذکر خدا ۱، ۹، ۱۰، ۱۱ گروههاى اجتماعى: ۴، ۵، ۸

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۱، ص ۱۱۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۶۸.
  3. تفاسير طبرسى و ميبدى و ابن ابى‌حاتم.
  4. تفسير ابن ابى‌حاتم.
  5. تفاسير عياشى و برهان.
  6. مجمع البیان، ج ۲، ص ۵۲۹ ; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۱۹۸، ح ۷۲۲.