المزمل ٢٠

إِنَ‌ رَبَّکَ‌ يَعْلَمُ‌ أَنَّکَ‌ تَقُومُ‌ أَدْنَى‌ مِنْ‌ ثُلُثَيِ‌ اللَّيْلِ‌ وَ نِصْفَهُ‌ وَ ثُلُثَهُ‌ وَ طَائِفَةٌ مِنَ‌ الَّذِينَ‌ مَعَکَ‌ وَ اللَّهُ‌ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ‌ وَ النَّهَارَ عَلِمَ‌ أَنْ‌ لَنْ‌ تُحْصُوهُ‌ فَتَابَ‌ عَلَيْکُمْ‌ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ‌ الْقُرْآنِ‌ عَلِمَ‌ أَنْ‌ سَيَکُونُ‌ مِنْکُمْ‌ مَرْضَى‌ وَ آخَرُونَ‌ يَضْرِبُونَ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌ يَبْتَغُونَ‌ مِنْ‌ فَضْلِ‌ اللَّهِ‌ وَ آخَرُونَ‌ يُقَاتِلُونَ‌ فِي‌ سَبِيلِ‌ اللَّهِ‌ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ‌ وَ أَقِيمُوا الصَّلاَةَ وَ آتُوا الزَّکَاةَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ‌ قَرْضاً حَسَناً وَ مَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ‌ مِنْ‌ خَيْرٍ تَجِدُوهُ‌ عِنْدَ اللَّهِ‌ هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ‌ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ غَفُورٌ رَحِيمٌ‌

ترجمه

پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛ خداوند شب و روز را اندازه‌گیری می‌کند؛ او می‌داند که شما نمی‌توانید مقدار آن را (به دقّت) اندازه‌گیری کنید (برای عبادت کردن)، پس شما را بخشید؛ اکنون آنچه برای شما میسّر است قرآن بخوانید او می‌داند بزودی گروهی از شما بیمار می‌شوند، و گروهی دیگر برای به دست آوردن فضل الهی (و کسب روزی) به سفر می‌روند، و گروهی دیگر در راه خدا جهاد می‌کنند (و از تلاوت قرآن بازمی‌مانند)، پس به اندازه‌ای که برای شما ممکن است از آن تلاوت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و به خدا «قرض الحسنه» دهید [= در راه او انفاق نمایید] و (بدانید) آنچه را از کارهای نیک برای خود از پیش می‌فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت؛ و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است!

|قطعا پروردگارت مى‌داند كه تو نزديك به دو ثلث از شب و گاه نصف آن يا ثلث آن را [به نماز] بر مى‌خيزى و گروهى از آنان كه با تو هستند نيز [چنين مى‌كنند]، و خداست كه اندازه‌ى شب و روز را تقدير مى‌كند. مى‌داند كه شما هرگز نمى‌توانيد حساب آن را [براى زمان عب

در حقيقت، پروردگارت مى‌داند كه تو و گروهى از كسانى كه با تواند، نزديك به دو سوم از شب يا نصف آن يا يك سوم آن را [به نماز] برمى‌خيزيد، و خداست كه شب و روز را اندازه‌گيرى مى‌كند. [او ]مى‌داند كه [شما] هرگز حساب آن را نداريد، پس بر شما ببخشود، [اينك‌] هر چه از قرآن ميسر مى‌شود بخوانيد. [خدا] مى‌داند كه به زودى در ميانتان بيمارانى خواهند بود، و [عده‌اى‌] ديگر در زمين سفر مى‌كنند [و] در پى روزى خدا هستند، و [گروهى‌] ديگر در راه خدا پيكار مى‌نمايند. پس هر چه از [قرآن‌] ميسر شد تلاوت كنيد و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و وام نيكو به خدا دهيد؛ و هر كار خوبى براى خويش از پيش فرستيد آن را نزد خدا بهتر و با پاداشى بيشتر باز خواهيد يافت. و از خدا طلب آمرزش كنيد كه خدا آمرزنده مهربان است.

خدا به حال تو آگاه است که تو و جمعی هم از آنان که با تواند (اغلب) نزدیک دو ثلث یا نصف یا (لا اقل) ثلث شب را همیشه به طاعت و نماز می‌پردازید، و خدا (گردش) شب و روز را مقدّر می‌کند، خدا می‌داند که شما هرگز تمام ساعات شب را (به عبادت) ضبط نخواهید کرد لذا از شما (اوقات خواب و کارهای دیگر را) در گذشت تا هر چه (از شب را بی‌مشقت و) آسان است به تلاوت قرآن پردازید. خدا بر احوال شما آگاه است که برخی مریض و ناتوانند و برخی به سفر از کرم خدا روزی می‌طلبند و برخی در راه خدا به جنگ و جهاد مشغولند، پس در هر حال آنچه میسّر و آسان باشد به قرائت قرآن پردازید و نماز به پا دارید و زکات مالتان (به فقیران) بدهید و به خدا قرض نیکو دهید (یعنی برای خدا به محتاجان احسان کنید و قرض الحسنه دهید)، و هر عمل نیک برای آخرت خود پیش فرستید (پاداش) آن را البته نزد خدا بیابید و آن اجر و ثواب آخرت (که بهشت ابد است، از متاع دنیا) بسی بهتر و بزرگتر است، و دایم از خدا آمرزش طلبید که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

پروردگارت آگاه است که تو و گروهی از کسانی که با تواند، نزدیک به دو سوم شب و گاهی نیمی از آن و زمانی یک سومش را [برای عبادت و خواندن قرآن] برمی خیزد، و خدا شب و روز را [دقیق و منظم] اندازه گیری می کند، و برای او مشخص است که شما هرگز نمی توانید [به علت کوتاهی و بلندی شب در طول سال، دو سوم و نصف و یک سوم را دقیقاً] اندازه گیری کنید، پس [اندازه گیری دقیق را] بر شما بخشید؛ بنابراین آنچه را از قرآن برای شما میسر است بخوانید. او می داند که به زودی برخی از شما بیمار می شوند، و گروهی برای به دست آوردن رزق و روزی خدا در زمین سفر می کنند، و بعضی در راه خدا می جنگند؛ پس آنچه را از آن میسر است بخوانید و نماز را برپا دارید و زکات بپردازید و وام نیکو به خدا بدهید؛ و آنچه را از عمل خیر برای خود پیش می فرستید، آن را نزد خدا به بهترین صورت و بزرگ ترین پاداش خواهید یافت؛ و از خدا آمرزش بخواهید که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

پروردگار تو مى‌داند كه تو و گروهى از آنان كه با تو هستند نزديك به دو ثلث شب و نيم شب و ثلث شب را به نماز مى‌ايستيد. و خداست كه اندازه شب و روز را معين مى‌كند. و مى‌داند كه شما هرگز حساب آن را نتوانيد داشت. پس توبه شما را بپذيرفت. و هر چه ميّسر شود از قرآن بخوانيد. مى‌داند چه كسانى از شما بيمار خواهند شد، و گروهى ديگر به طلب روزى خدا به سفر مى‌روند و گروه ديگر در راه خدا به جنگ مى‌روند. پس هر چه ميسر شود از آن بخوانيد. نماز بگزاريد و زكات بدهيد و به خدا قرض الحسنه دهيد. و هر خيرى را كه براى خود پيشاپيش بفرستيد، آن را نزد خدا خواهيد يافت. و آن پاداش بهتر است و پاداشى بزرگ‌تر است. و از خدا آمرزش بخواهيد، زيرا خدا آمرزنده و مهربان است.

بی‌گمان پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از همراهانت نزدیک به دو سوم شب و [گاه‌] نصف آن و [گاه‌] یک سوم آن را [به نماز] بر می‌خیزی، و خداوند است که شب و روز را سامان می‌دهد، و معلوم داشت که شما هرگز آن را تاب نمی‌آورید، لذا از شما درگذشت، حال هر چه مقدور باشد از قرآن بخوانید، معلوم داشت که بعضی از شما [ممکن است‌] بیمار باشند و دیگران در این سرزمین [تلاش می‌کنند و] گام می‌زنند و روزی خود از فضل الهی می‌جویند، و دیگرانی هم هستند که در راه خدا کارزار می‌کنند، لذا هر چه مقدور باشد از آن بخوانید، و نماز [پنج‌گانه واجب‌] را برپا دارید و زکات بپردازید، و در راه خدا قرض‌الحسنه دهید، و هر آنچه از کارهای خیر که برای خود پیش اندیشی کنید، پاداش آن را بهتر و بزرگتر نزد خداوند خواهید یافت، و از خداوند آمرزش خواهید، که خداوند آمرزگار مهربان است

همانا پروردگارت مى‌داند كه تو نزديك دو ثلث شب و نيم آن و ثلث آن را به نماز برمى‌خيزى و گروهى از آنان كه با تواند نيز [چنين مى‌كنند]، و خدا شب و روز را اندازه مى‌كند- به اندازه آن داناست و مى‌داند كه شما چه اندازه از شب را به نماز مى‌ايستيد- مى‌داند كه شمار آن نتوانيد داشت پس [به مِهر و بخشايش خود] بر شما بازگشت- آن را بر شما سبك ساخت- پس هر چه ميسر شود از قرآن بخوانيد، مى‌داند كه برخى از شما بيمار و برخى ديگر به جست‌وجوى فضل خدا- روزى- در سفرند و گروهى ديگر در راه خدا كارزار مى‌كنند، پس هر چه ميسر شود از آن بخوانيد، و نماز را برپا داريد و زكات بدهيد و خداى را وام دهيد وامى نيكو- در راه خدا انفاق كنيد- و هر كار نيكى كه براى خويشتن پيش فرستيد آن را نزد خداى بازيابيد- به پاداش آن مى‌رسيد-، كه آن بهتر و مزدش بزرگتر است، و از خداى آمرزش بخواهيد، كه خدا آمرزگار و مهربان است.

پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از کسانی که با تو هستند، نزدیک به دو سوم شب، یا نصف، و یا یک سوم آن را (نمی‌خوابید و به عبادت می‌پردازید و) به نماز می‌ایستید. خدا است که اوقات شب و روز را می‌داند و دقیقاً تعیین می‌کند. او می‌داند که شما نمی‌توانید (ساعات شب و روز را دقیقاً تعیین کنید و) حساب آن را داشته باشید، لذا (برای شما تخفیف قائل شد و) بر شما بخشید. پس آن مقدار از قرآن را (در نماز) بخوانید که برایتان میسّر است. خدا می‌داند که کسانی از شما بیمار می‌شوند، و گروهی دیگر برای جستجوی روزی و به دست آوردن نعمت خدا در زمین مسافرت می‌کنند، و دسته‌ی دیگر در راه خدا می‌جنگند. لذا آن مقدار که برایتان ممکن است و توانائی دارید (در نماز شبانه) قرآن بخوانید. نماز بگزارید، و زکات مال به در کنید، و قرض‌الحسنه به خدا دهید. هر خوبی و خیری را که برای خود پیشاپیش می‌فرستید، آن را نزد خداوند بهتر و با پاداش بیشتری خواهید یافت. از خدا آمرزش بخواهید، چرا که خدا آمرزگار و مهربان است.

پروردگارت به‌راستی می‌داند که تو و گروهی از کسانی که با تواَند، نزدیک به دوسوم از شب، و نصف آن را، یا یک‌‌سوم آن را (به عبادت) بر می‌خیزید. خداست که شب و روز را تقدیر و اندازه می‌دهد. (او) می‌داند که (شما) هرگز آن را ضبط نتوانید کرد. پس (از حکم نخستین) بر شما برگشت. پس هر چه از قرآن مُیسر می‌شود بخوانید. (خدا) دانست که به زودی در میانتان بیمارانی خواهند بود، و دیگرانی (که) در زمین (پای) می‌زنند (هم) هستند حال آنکه از فضل خدا می‌جویند، و دیگرانی (هم) در راه خدا کشتار می‌کنند. پس هر چه از آن [:قرآن] میسر شد بخوانید و نماز را بر پا بدارید و زکات را بپردازید و وامی نیکو به خدا دهید. و هر کار خوبی برای خویش از پیش فرستید، آن را نزد خدا بهتر و با پاداشی بیشتر بازخواهید یافت. و از خدا پوشش بخواهید. خدا بی‌گمان بسی پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.

همانا پروردگار تو داند که برمی‌خیزی کمتر از دو ثلث شب را و نیمی از آن و سه یک از آن را و گروهی از آنان که با تو هستند خدا است اندازه‌دهنده (مقدرکننده) شب و روز دانست که هرگز فرا نگیریدش پس توبه کرد بر شما پس بخوانید هر چه دست به هم دهد از قرآن دانست بزودی باشد از شما بیمارانی و دیگرانی که بگردند در زمین در پی فضل خدا و دیگرانی که پیکار کنند در راه خدا پس بخوانید آنچه فراهم شود از آن و بپای دارید نماز را و بدهید زکات را و وام دهید خدا را وامی نکو و آنچه پیش فرستید برای خویش از نیکی بیابیدش نزد خدا بهتر و بزرگتر به پاداش و آمرزش خواهید از خدا که خدا است همانا آمرزنده مهربان‌

المزمل ١٩	آیه ٢٠	المزمل ٢١
سوره : سوره المزمل نزول : ١٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٩١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَدْنی»: کمتر. «یُقَدِّرُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ»: شب و روز را تعیین و اندازه‌گیری می‌کند. حساب شب و روز را دارد. «یَضْرِبُونَ»: به سفر می‌پردازند (نگا: مائده / . «أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً»: (نگا: بقره / مائده / ، حدید / و ، تغابن / ). «هُوَ خَیْراً»: واژه (هُوَ) ضمیر فصل و یا تأکید ضمیر (ه) در (تَجِدُوهُ) است (نگا: آلوسی). واژه (خَیْراً) مفعولٌ‌به دوم (تَجِدُوهُ) است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قُمِ‌ اللَّيْلَ‌ إِلاَّ قَلِيلاً (۲) مَنْ‌ ذَا الَّذِي‌ يُقْرِضُ‌ اللَّهَ‌... (۳)

لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ‌ أُحْصِرُوا فِي‌... (۵) وَ إِذَا ضَرَبْتُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌... (۴) مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْکَ‌ الْقُرْآنَ‌... (۱) وَ مَا لَکُمْ‌ أَلاَّ تُنْفِقُوا فِي‌... (۶) وَ مَا قَدَرُوا اللَّهَ‌ حَقَ‌ قَدْرِهِ‌... (۴) وَ لَمَّا دَخَلُوا مِنْ‌ حَيْثُ‌... (۵) قُلِ‌ ادْعُوا اللَّهَ‌ أَوِ ادْعُوا... (۵)

تفسیر

• آيه ۲۰، سوره مزّمّل
• زمان نزول اين شريفه كه متضمّن تخفيف دستور قيام در دو ثلث شب يا نصف يا ثلث آناست
• آيه شريفه مربوط به حكم شب زنده دارى مفاد آياتاوّل سوره را نسخ نمى كند بلكه تخفيف مى دهد
• (روايتى درباره تخفيف تهجّد شبانه ، قرائت قرآن ، تجارت ، قرض به خدا، و...)

• آيه ۲۰
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها:
• ۱ - ضرورت آمادگى عقيدتى و فرهنگى
• ۲ - تلاوت قرآن همراه با تفكر
• ۳ - تلاش براى معاش همرديف جهاد

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - تمجید خداوند از پیامبر(ص) و یاران آن حضرت به خاطر شب زنده دارى و قرائت قرآن (إنّ ربّک یعلم أنّک تقوم ... و طائفة من الذین معک) مطلب یاد شده از تذکر به علم خداوند، استفاده مى شود.

۲ - آگاهى کامل خداوند، از تمامى حرکات و رفتارهاى انسان ها (یعلم أنّک تقوم أدنى من ثلثى الّیل ... علم أن سیکون منکم مرضى)

۳ - شب زنده دارى پیامبر(ص)، نزدیک به دوسوم از شب یا نصف آن و یا یک سوم آن بود. (أنّک تقوم أدنى من ثلثى الّیل و نصفه و ثلثه)

۴ - شب زنده دارى گروهى از مؤمنان به تأسّى از پیامبر(ص)، نزدیک به دوسوم از شب یا نصف آن و یا یک سوم آن (تقوم أدنى من ثلثى الیل ... و طائفة من الذین معک)

۵ - بلندى و کوتاهى شب و روز، به تقدیر و اندازه گیرى خداوند است. (و اللّه یقدّر الّیل و النهار)

۶ - اندازه گیرى کامل شب و روز و مقدار دقیق شب زنده دارى براى مؤمنان و یاران پیامبر(ص) میسّر و آسان نبود. (علم أن لن تحصوه)

۷ - مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، در آغاز بعثت مدتى چند به شب زنده دارى به میزان دوسوم یا نصف و یا یک سوم از شب موظف شده بودند. (و طائفة من الذین معک ... علم أن لن تحصوه)

۸ - رخصت یافتن مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، به کاستن از مدّت شب زنده دارى خویش و انجام آن به میزان میسور و ممکن (علم أن لن تحصوه فتاب علیکم) در گذشتن خداوند از مؤمنان شب زنده دار - پس از یادآورى به کم و زیاد شدن میزان شب زنده دارى آنان - حاکى از رخصت دادن او، به این کمى و زیادى است.

۹ - مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، موظف به تلاوت قرآن در شب هنگام به میزان میسور و ممکن (فاقرءوا ما تیسّر من القرءان)

۱۰ - تلاوت قرآن، باید به میزان میسور باشد; نه مقدارى که براى قارى خسته کننده و مشقت آور است. (فاقرءوا ما تیسّر من القرءان)

۱۱ - مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، موظّف به نماز در پاسى از شب به میزان میسور و ممکن (تقوم أدنى من ثلثى الّیل ... فاقرءوا ما تیسّر من القرءان) برداشت یاد شده، مبتنى بر این احتمال است که مقصود از قرائت قرآن، نماز باشد; زیرا خواندن قرآن از اجزاى مهم نماز است. گفتنى است چون جمله هاى پیش درباره نماز شب بود، مى تواند قرینه بر مطلب یاد شده باشد.

۱۲ - نماز و خواندن قرآن، از بهترین اعمال مراسم در شب زنده دارى و عبادت شبانه (تقوم أدنى من ثلثى الّیل ... فاقرءوا ما تیسّر من القرءان)

۱۳ - شب هنگام، زمان مناسب براى نماز و قرائت قرآن (تقوم أدنى من ثلثى الّیل ... فاقرءوا ما تیسّر من القرءان)

۱۴ - قرآن، نام کتاب آسمانى نازل شده بر پیامبراسلام (فاقرءوا ما تیسّر من القرءان)

۱۵ - رعایت حال مریضان، مسافران تاجر و سوداگر و جنگ جویان خداجو، فلسفه تخفیف دادن تکلیف شب زنده دارى و کاستن از آن، به میزان میسور و ممکن    فاقرءوا ما تیسّر من القرءان علم أن سیکون منکم مرضى و... و ءاخرون یقتلون فى سبیل اللّه فاقرءوا ما تیسّر منه عبارت «ضرب فى الأرض» در معانى سفر براى تجارت و خارج شدن براى جنگ آمده است; ولى با آمدن «و آخرون یقاتلون فى سبیل اللّه» معناى اول مراد است.

۱۶ - مریضى، تأمین نیازهاى زندگى و شرکت در جنگ با دشمن، از عذرهاى پذیرفته شده براى کاستن از عبادت شبانه و شب زنده دارى (علم أن سیکون منکم مرضى ... فاقرءوا ما تیسّر منه)

۱۷ - تلاش براى تأمین زندگى، هم چون جنگ در راه خدا، داراى اهمیت است. (و ءاخرون یضربون فى الأرض یبتغون من فضل اللّه و ءاخرون یقتلون فى سبیل اللّه) از این که تلاش براى تأمین زندگى، در کنار جنگ در راه خدا مطرح شده، مى توان برداشت یاد شده را استفاده کرد.

۱۸ - تکالیف عبادى اسلام، آسان و در توان بشر و به دور از مشقّت و مشکل طاقت فرسا (فاقرءوا ما تیسّر منه)

۱۹ - شب زنده دارى، نباید به مقدارى باشد که به سلامت مؤمنان آسیب رساند و یا مانع از تلاش روزانه براى تأمین زندگى و یا پیکار در راه خدا شود. (فاقرءوا ما تیسّر من القرءان علم أن سیکون منکم مرضى ... فاقرءوا ما تیسّر منه)

۲۰ - ترغیب خداوند، به تأمین تلاش براى نیازهاى زندگى و استقلال اقتصادى (و ءاخرون یضربون فى الأرض یبتغون من فضل اللّه) برداشت یاد شده، با توجه به این مطلب است که آیه شریفه، در مقام تمجید از تلاش گران عرصه زندگى است. ضمن آن که آمدن تعبیر«فضل اللّه» در این باره، تأیید کننده همین حقیقت است.

۲۱ - امکانات زندگى، فضل الهى است; هر چند با تلاش انسان به دست آمده باشد. (یبتغون من فضل اللّه)

۲۲ - روز، زمان مناسب براى تلاش اقتصادى و تأمین زندگى (تقوم أدنى من ثلثى الّیل ... یبتغون من فضل اللّه) برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که تلاش روزانه (یبتغون...) در برابر شب زنده دارى (تقوم...اللیل) واقع شده است.

۲۳ - مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، به برپایى نماز مأمور شدند. (و أقیموا الصلوة)

۲۴ - مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، به پرداخت زکات مأمور شدند. (و ءاتوا الزکوة)

۲۵ - مؤمنان و یاران پیامبر(ص)، به انفاق و صدقه در راه خدا مأمور شدند. (و أقرضوا اللّه) به گفته مفسران، مقصود از قرض به خدا، انفاق و صدقه در راه او است.

۲۶ - انفاق و صدقه، به منزله قرض و وام دادن به خداوند است. (و أقرضوا اللّه)

۲۷ - انفاق، باید در راه خدا باشد. (و أقرضوا اللّه)

۲۸ - مرغوبیت مال و کالاى مورد انفاق و خلوص نیت انفاق کننده، دو عنصر لازم در انفاق (و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا) نیکو بودن قرض (قرضاً حسناً)، عبارت است از حسن فاعلى (خلوص نیت و...) و حسن فعلى (پرداخت کالاى مرغوب).

۲۹ - زکات، قرض دادن به خداوند است. (و ءاتوا الزکوة و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا) مفسران احتمال هایى درباره قرض به خدا مطرح کرده اند; که یکى از آنها زکات است و مقصود این است که باید به بهترین وجهى پرداخت شود.

۳۰ - زکات، باید به بهترین صورت و مناسب ترین چیز براى فقیران پرداخت شود. (و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا)

۳۱ - اموال انفاق شده در راه خدا و پاداش آن، تضمین شده از سوى او (و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا) مطلب یاد شده، از تشبیه انفاق به قرض دادن استفاده مى شود; زیرا در قرض، اصل مال محفوظ مى ماند. پاداش آن نیز - که خداوند وعده داده - تضمین شده است.

۳۲ - هر کار خیرى، ذخیره اى است که انسان در این جهان، براى حیات اخروى خویش مى فرستد. (و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه هو خیرًا)

۳۳ - انسان ها، تمامى کارهاى خیر خود را در پیشگاه خداوند، بهتر از آنچه انجام داده اند، مى بینند و بیشتر از پاداشى که انتظارش را داشته و شایسته آن بوده اند، دریافت مى کنند. (و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه هو خیرًا و أعظم أجرًا)

۳۴ - انجام هر کار خیرى در حیات خویش، داراى برترى و پاداشى افزون تر از انجام آن پس از مرگ به وسیله وارثان و یا از طریق وصیت است. (و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه هو خیرًا و أعظم أجرًا) برخى از مفسران بر آنند که به قرینه «ما تقدّموا...»، جمله اى مانند «من الذى تأخّرونه إلى الوصیة عند الموت» در تقدیر است.

۳۵ - توصیه و ترغیب خداوند به انجام دادن کارهاى خیر، پیش از فرا رسیدن مرگ (و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه هو خیرًا و أعظم أجرًا)

۳۶ - پاداش کارهاى خیر از سوى خداوند، افزون تر از استحقاق و بر پایه تفضل و لطف او است. (تجدوه عند اللّه هو خیرًا و أعظم أجرًا) مطلب یاد شده، از مقرر شدن پاداش بهتر و افزون تر، استفاده مى شود.

۳۷ - شب زنده دارى، تلاوت قرآن، اقامه نماز، پرداخت زکات و انفاق، از مظاهر نیکوکارى و مصداق هاى بارز کارهاى خیر    تقوم أدنى من ثلثى الّیل ... فاقرءوا ما تیسّر من القرءان ... و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه ... أعظم أجرًا

۳۸ - بهره جستن از خصلت نفع طلبى انسان ها، از روش هاى قرآن براى تشویق آنان به انفاق در راه خدا و انجام دادن کارهاى خیر (و ءاتوا الزکوة ... و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه هو خیرًا و أعظم أجرًا) برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که خداوند، با یادآورى پاداش بزرگ و فراوان، ایجاد انگیزه نموده و از خصلت نفع طلبى انسان ها بهره جسته است.

۳۹ - حسن ایجاد انگیزه در انسان هابه کارهاى خیر، براى زمینه سازى بهتر و بیشتر انجام دادن آنها (و ما تقدّموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند اللّه هو خیرًا و أعظم أجرًا)

۴۰ - توصیه خداوند، به استغفار و آمرزش خواهى از درگاه او (و استغفروا اللّه)

۴۱ - انسان ها، هر چند بسیار نیکوکار باشند، نیازمند آمرزش الهى اند. (و ما تقدّموا لأنفسکم ... و استغفروا اللّه) مطلب یاد شده از ذکر شدن استغفار پس از تشویق به انجام دادن کارهاى خیر به دست مى آید.

۴۲ - خداوند، «غفور» (آمرزنده) و «رحیم» (مهربان) است. (إنّ اللّه غفور رحیم)

۴۳ - گذشت خداوند از خطاهاى بندگانش، توأم با مهربانى او است. (إنّ اللّه غفور رحیم)

۴۴ - غفران و رحمت خداوند، مقتضى استغفار و آمرزش خواهى بندگان از درگاه او است. (و استغفروا اللّه إنّ اللّه غفور رحیم) جمله «إنّ اللّه...» تعلیل براى فرمان «استغفروا...» است; یعنى، چون غفران و رحمت خداوند بسیار است، پس مقتضى است که از او آمرزش بطلبید.

۴۵ - آمرزیده شدن استغفارکنندگان، تضمین شده از جانب خداوند (و استغفروا اللّه إنّ اللّه غفور رحیم) آمدن دو صفت «غفور و رحیم» - به صیغه مبالغه - اشاره به وعده اجابت و تضمین پذیرش استغفار دارد.

روایات و احادیث

۴۶ - «رُوِىَ عن أبى جعفر و أبى عبداللّه (علیهماالسلام) انّ السبب فى (نزول) هذه السورة أنّ النبىّ(ص) کان یقوم هو و أصحابه اللیل کلّه للصلاة حتّى تورمت أقدامهم من کثرة قیامهم فشقّ ذلک علیه و علیهم فنزلت السورة بالتخفیف عنهم فى قوله تعالى: «و اللّه یقدّر اللیل و النهار علم أن لن تحصوه» أى لن تُطِیقوه; از امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) روایت شده که سبب نزول این سوره (مزّمّل) این بود که پیامبر(ص) و اصحابش، تمام شب را براى نماز مى ایستادند تا این که پاهایشان از کثرت ایستادن ورم کرد. و این بر پیامبر و یاران آن حضرت مشقت بار شد; پس این سوره براى تخفیف دادن به آنان نازل شد. آن جا که خداوند متعال فرمود: «و اللّه یقدّر اللیل و النهار علم أن لن تحصوه» و «لن تحصوه» به معناى لن تطیقوه است; [یعنى، خداوند مى داند که شما توان این کار را ندارید]».

۴۷ - «عن بُرَید العجلىّ قال: قلت لأبى جعفر(ع) أیّهما أفضل فى الصلاة کثرةُ القراءة أو طول اللَّبث فى الرّکوع و السجود؟ قال: فقال: کثرةُ اللَّبث فى الرّکوع و السجود فى الصلاة أفضل أما تسمع لقول اللّه تعالى: «فاقرءوا ما تیسّر منه و أقیموا الصلاة» إنّما عنى بإقامة الصلاة طول اللَّبث فى الرّکوع و السّجود...; بُرَید عجلى گوید: به امام باقر(ع) گفتم: آیا کثرت قرائت (قرآن) در نماز برتر است یا کثرت درنگ در رکوع و سجود؟ فرمود: طولانى کردن رکوع و سجود در نماز، برتر است. آیا سخن خداى تعالى را نشینده اى که مى فرماید: «فاقرءوا ما تیسّر منه و أقیموا الصلاة»؟ همانا خدا از اقامه نماز، طولانى کردن رکوع و سجود آن را قصد کرده است».

۴۸ - قال رسول اللّه(ص): ما من جالب یجلب طعاماً إلى بلد من بلاد المسلمین فیبیعه بسِعْر یومه إلاّ کانت منزلتُه عنداللّه منزلةَ الشّهید، ثمّ قرء رسول اللّه(ص): «و ءاخرون یضربون فى الأرض یبتغون من فضل اللّه و ءاخرون یقاتلون فى سبیل اللّه»; رسول خدا(ص) فرمود: هیچ نقل دهنده کالایى نیست که طعامى را به شهرى از شهرهاى مسلمانان انتقال دهد و آن را به قیمت روزش بفروشد; مگر این که مقام و منزلتش نزد خداوند، مقام و منزلت شهید است. سپس آیه «و آخرون یضربون فى الأرض یبتغون من فضل اللّه و آخرون یقاتلون فى سبیل اللّه» را قرائت فرمود».

۴۹ - «عن النبىّ(ص) «فاقرءوا ما تیسّر منه» قال: مائة آیة; از پیامبر(ص) [درباره] «فاقرءوا ما تیسّر منه» روایت شده که مراد قرائت صد آیه است».

۵۰ - «إبراهیم بن عبدالحمید عن أبى الحسن(ع) قال: سألته عن صدقة الفطرة أواجبةٌ، هى بمنزلة الزکاة فقال: هى ممّا قال اللّه: أقیموا الصلاة و ءاتوا الزکاة هى واجبة; ابراهیم بن عبدالحمید گوید: از امام کاظم(ع) درباره صدقه فطره سؤال کردم که آیا این صدقه، واجب و به منزله زکات است؟ فرمود: صدقه فطره جزء زکاتى است که خداوند فرموده است: «أقیموا الصلاة و ءاتوا الزکات» [بلى] صدقه فطره، واجب است».

۵۱ - «عن سَماعة قال: سألته عن قول اللّه: «و أقرضوا اللّه قرضاً حسناً» قال: هو غیرُ الزّکاة; سماعه مى گوید: از امام(ع) درباره سخن خداوند: «و أقرضوا اللّه قرضاً حسناً» سؤال کردم; فرمود: این[�قرض حسن ]غیر از زکات است».

موضوعات مرتبط

• احکام :۱۵
• استغفار: توصیه به استغفار ۴۰; زمینه استغفار ۴۴
• اسلام: سهولت اسلام ۱۸; ویژگیهاى اسلام ۱۸
• اسماء و صفات: رحیم ۴۲; غفور ۴۲
• اعداد: عدد دوسوم ۳، ۴، ۷; عدد یک دوم ۳، ۴، ۷; عدد یک سوم ۳، ۴، ۷
• اقتصاد: اهمیت استقلال اقتصادى ۲۰
• الگوگیرى: الگوگیرى از محمد(ص) ۴
• امکانات مادى: منشأ امکانات مادى ۲۱
• انسان: منفعت طلبى انسان ۳۸; نیازهاى معنوى انسان ۴۱
• انفاق: اخلاص در انفاق ۲۷، ۲۸; تشویق به انفاق ۳۸; تضمین پاداش انفاق ۳۱; حقیقت انفاق ۲۶; خیریت انفاق ۳۷; شرایط انفاق ۲۸; مرغوبیت مورد انفاق ۲۸
• بیماران: مقدار تهجد بیماران ۱۵
• تاجران: مقدار تهجد تاجران ۱۵
• تجارت: اهمیت تجارت ۴۸
• تربیت: روش تربیت ۳۸
• تشبیهات قرآن: تشبیه انفاق ۲۶; تشبیه به قرض الحسنه ۲۶; تشبیه صدقه ۲۶
• تکلیف: فلسفه تخفیف تکلیف ۱۵; قدرت در تکلیف ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۵، ۱۸
• تهجد: بهترین تهجد ۱۲; خیریت تهجد ۳۷; زمینه کمى مدت تهجد ۱۶; مقدار تهجد ۱۹
• جهاد: اهمیت جهاد ۱۶، ۱۷، ۱۹
• خدا: آثار آمرزشگرى خدا ۴۴; آثار رحمت خدا ۴۴; آثار فضل خدا ۳۶; افعال خدا ۵; تشویقهاى خدا ۲۰، ۳۵; توصیه هاى خدا ۳۵، ۴۰; علم خدا به اعمال ۲; علم غیب خدا ۲; فضل خدا ۲۱; قرض به خدا ۲۶، ۲۹; مدحهاى خدا ۱; مراد از قرض به خدا ۵۱; مقدرات خدا۵; مهربانى خدا ۴۳; ویژگى آمرزشگرى خدا ۴۳
• خیر: موارد خیر ۳۷
• رکوع: فضیلت طول رکوع ۴۷
• روز: سختى اندازه گیرى روز ۶; فواید روز ۲۲; منشأ بلندى روز ۵; منشأ کوتاهى روز ۵
• زکات: آداب زکات ۳۰; احکام زکات فطره ۵۰; حقیقت زکات ۲۹; خیریت زکات ۳۷
• سجده: فضیلت طول سجده ۴۷
• سلامتى: اهمیت سلامتى ۱۹
• شب: سختى اندازه گیرى شب ۶; فواید شب ۱۳; منشأ بلندى شب ۵; منشأ کوتاهى شب ۵
• صحابه: انفاق صحابه ۲۵; برپایى نماز صحابه ۲۳; تکلیف صحابه ۷، ۹، ۱۱، ۲۳، ۲۴، ۲۵; تلاوت قرآن صحابه ۱، ۹; تهجد صحابه۱; زکات صحابه ۲۴; صدقه صحابه ۲۵; فضایل صحابه ۱; مدت تهجد صحابه ۶، ۷، ۸، ۴۶; نماز شب صحابه ۱۱
• صدقه: حقیقت صدقه ۲۶
• عذر: عذر مقبول ۱۶
• عمل: آثار اخروى عمل خیر ۳۲; انگیزه عمل خیر ۳۹; پاداش مضاعف عمل خیر ۳۳، ۳۴، ۳۶; تجسم عمل ۳۳; تشویق به عمل خیر ۳۵، ۳۸; زمینه ازدیاد عمل خیر ۳۹; فرصت عمل ۳۵
• عمل صالح: پاداش وصیت به عمل صالح ۳۴
• قرآن :۱۴ اهمیت تلاوت قرآن ۱۴ در شب ۱۲، ۱۳; تشبیهات قرآن ۱۴۲۶; خیریت تلاوت قرآن ۳۷ ۱۴; مقدار تلاوت قرآن ۱۴۱۰، ۴۹; نامهاى قرآن ۱۴ ۱۴
• مؤمنان: انفاق مؤمنان ۲۵; برپایى نماز مؤمنان ۲۳; تکلیف مؤمنان ۲۳، ۲۴، ۲۵; زکات مؤمنان ۲۴; صدقه مؤمنان ۲۵
• مجاهدان: مقدار تهجد مجاهدان ۱۵
• محمد(ص): تلاوت قرآن محمد(ص) ۱; تهجد محمد(ص) ۱; فضایل محمد(ص) ۱، ۳; مدت تهجد محمد(ص) ۳، ۶، ۴۶; مدح محمد(ص) ۱
• مسافران: مقدار تهجد مسافران ۱۵
• مستغفرین: حتمیت آمرزش مستغفرین ۴۵
• مسلمانان: الگوى مسلمانان صدراسلام ۴; تکلیف مسلمانان صدراسلام ۷، ۹، ۱۱; تلاوت قرآن مسلمانان صدراسلام ۹; مدت تهجد مسلمانان صدراسلام ۴، ۶، ۷، ۸; مدح مسلمانان ۱; نماز شب مسلمانان صدراسلام ۱۱
• معاش: اهمیت تأمین معاش ۱۶، ۱۷، ۱۹، ۲۰; وقت تأمین معاش ۲۲
• نماز: اهمیت نماز شب ۱۲، ۱۳; نماز شب در صدراسلام ۷
• نیازها: نیاز به آمرزش ۴۱
• وارث: پاداش عمل خیر وارث ۳۴