البقرة ١٣٥
ترجمه
| البقرة ١٣٤ | آیه ١٣٥ | البقرة ١٣٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مِلَّةَ»: مفعول فعل مقدّری است و آن چنین است: بَلْ نَتَّبِعُ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ. «حَنِیفاً»: حقّگرا. دوری‌کننده از ضلالت و بطالت، و گراینده به سوی هدایت و حقیقت. راستگرا. منصوب است چون حال (اِبْرَاهِیمَ) است که می‌تواند به جای (مِلَّة) قرار گیرد. یا مفعول فعل (أَعْنِی) مقدّر است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
نکات آیه
۱ - هر یک از یهود و نصارا، در تلاش براى گرایش دادن مسلمانان به آیین خویش (و قالوا کونوا هوداً أو نصرى تهتدوا) از آن جا که یهود و نصارا یکدیگر را هدایت یافته نمى دانند، معلوم مى شود: جمله «قالوا ...» داراى «لفّ اجمالى» بوده و حاکى از دو جمله است; یعنى: قالت الیهود کونوا هوداً تهتدوا و قالت النصارى کونوا نصارى تهتدوا». مخاطبان جمله فوق به دلیل آیه بعد، مسلمانان هستند.
۲ - توافق و اتحاد یهود و نصاراى عصر بعثت علیه مسلمانان، على رغم اختلافات شدید ایشان با یکدیگر (و قالوا کونوا هوداً أو نصرى تهتدوا) هدف از «لفّ اجمالى» در آیه و بیان دو جمله در یک کلام، رساندن اتحاد و توافق یهود و نصارا علیه مسلمانان است.
۳ - هر یک از یهود و نصارا، آیین خویش را موجب هدایت بشر مى پنداشتند. (قالوا کونوا هوداً أو نصرى تهتدوا)
۴ - هیچ یک از آیین یهود نصارا به خاطر آمیخته شدنشان به شرک، هدایت آفرین نیستند. (قل بل ملة إبرهیم)
۵ - ضرورت پیروى از آیین ابراهیم(ع) (کونوا هوداً ... قل بل ملة إبرهیم) «ملة إبراهیم» مفعول براى «اتبعوا» (پیروى کنید) و یا «تتبع» (پیروى مى کنیم) مى باشد.
۶ - آیین ابراهیم، آیینى هدایت آفرین براى بشر (قالوا کونوا هوداً أو نصرى تهتدوا قل بل ملة إبرهیم) حرف «بل» حاکى از نفى ادعاهاى مطرح شده در جمله قبل و اثبات ضد آن براى ما بعد مى باشد. بنابراین «بل ملة إبراهیم»; یعنى، آیین یهود و نصارا هدایت آفرین نبوده و لزوم تبعیت ندارد; بلکه آیین ابراهیم هدایت بخش بوده و پیروى کردن از آن ضرورى است.
۷ - ابراهیم(ع)، انسانى حق گرا و گریزان از باطل (ملة إبرهیم حنیفاً) «حنیف» به کسى گفته مى شود که از ضلالت روى برتابد و به طریق مستقیم روى آورد. (مفردات راغب)
۸ - ابراهیم(ع)، هرگز به شرک گرایش پیدا نکرد و از مشرکان نبود. (و ما کان من المشرکین)
۹ - یهود و نصارا، آیین خویش را به شرک آمیخته و آلوده ساختند. (بل ملة إبرهیم حنیفاً و ما کان من المشرکین) تأیید آیین ابراهیم با توصیف آن حضرت به دورى از گمراهى و شرک، پس از نفى آیین یهود و نصارا، اشاره به این دارد که یهود و نصارا آیین خویش را به گمراهیها آلوده و به شرک آمیخته بودند.
۱۰ - آیین ابراهیم، پایه و اساس دین اسلام است. (قل بل ملة إبرهیم حنیفاً)
۱۱ - ابراهیم(ع)، نه بر آیین یهود و نه بر آیین نصارا. (قالوا کونوا هوداً أو نصرى تهتدوا قل بل ملة إبرهیم حنیفاً)
۱۲ - توحید، اساس و پایه آیین ابراهیم (ملة إبرهیم حنیفاً و ما کان من المشرکین)
۱۳ - اصرار بر توحید، از نشانه هاى اساسى دین حق و از علامتهاى مهم آیین هدایت بخش است. (و قالوا ... تهتدوا قل بل ملة إبرهیم حنیفاً و ما کان من المشرکین) جمله «و ما کان من المشرکین» در حقیقت بیان علت گزینش آیین ابراهیم، اعلام شایستگى آن براى پیروى و دلیل هدایت بخشى آن است; یعنى، به این دلیل که ابراهیم مشرک نبود و آیین او به شرک آمیخته نبود، باید پیروى شود و به همین دلیل آیین او آیینى هدایت بخش است.
۱۴ - لزوم پاسخگویى به تبلیغات سوء دشمنان دین (قالوا کونوا هوداً أو نصرى تهتدوا قل بل ملة إبرهیم حنیفاً) هدف از آوردن کلمه «قل» در آیه، بیان ضرورت پاسخگویى به تبلیغات دشمنان دین است.
روایات و احادیث
۱۵ - از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: «ان الحنیفة هى الاسلام;[۱] [آیین ] حنیف، همان آیین اسلام است».
۱۶ - از امام باقر(ع) روایت شده است: «ما أبقت الحنیفة شیئاً حتى ان منها قص الشارب و قلم الاظفار و الختان;[۲] دین حنیف هیچ چیزى را فرو گزار نکرده است، حتى کوتاه کردن موى سبیل، ناخن و ختنه کردن را هم، دارد».
موضوعات مرتبط
- ابراهیم(ع): ابراهیم(ع) و شرک ۸; ابراهیم(ع) و مسیحیت ۱۱; ابراهیم(ع) و یهودیت ۱۱; اصول دین ابراهیم(ع) ۱۲; تبعیت از دین ابراهیم(ع) ۵; توحید ابراهیم(ع) ۸; حق گرایى ابراهیم(ع) ۷; حنیف بودن ابراهیم(ع) ۷; دین ابراهیم(ع) ۱۰، ۱۱; صفات ابراهیم(ع) ۷، ۸; قصه ابراهیم(ع) ۸; هدایتگرى دین ابراهیم(ع) ۶
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲; دین اسلام ۱۵; منشأ اسلام ۱۰
- توحید: اهمیّت توحید ۱۳; توحید در دین ابراهیم (ع) ۱۲
- دشمنان: پاسخ به تبلیغات دشمنان ۱۴
- دین: پاسدارى از دین ۱۴; دین حق ۱۳; دین حنیف ۱۵، ۱۶; نشانه هاى حقانیت دین ۱۳
- مسلمانان: دشمنان مسلمانان ۲; عوامل انحراف مسلمانان ۱
- مسیحیان: تلاش مسیحیان علیه مسلمانان ۱; عقیده مسیحیان ۳; مسیحیان صدر اسلام ۲; مسیحیان و هدایت ۳
- مسیحیت: التقاط در مسیحیت ۴، ۹; تحریف مسیحیت ۴، ۹; مسیحیت و شرک ۹; مسیحیت و هدایت ۴
- هدایت: عوامل هدایت ۶
- یهود: اتحاد یهود و مسیحیان ۲; اختلاف یهود با مسیحیان ۲; تلاش یهود ۱; عقیده یهود ۳; یهود صدر اسلام ۲; یهود و هدایت ۳
- یهودیت: التقاط در یهودیت ۴، ۹; تحریف یهودیت ۴، ۹; یهودیت و شرک ۹; یهودیت و هدایت ۴
