الأنفال ١٧
گسترشکپی متن آیه |
---|
ترجمه
الأنفال ١٦ | آیه ١٧ | الأنفال ١٨ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنینَ مِنْهُ بَلآءً حَسَناً»: خداوند چنین کاری را کرد تا مؤمنان را با نعمت نصرت و پیروزی بیازماید و در صورت شکر نعمت، بر مقدار آن بیفزاید و توفیق بیشترشان عطاء نماید. بَلآءً در اینجا محمول بر احسان و نعمت است و مراد امتحان مؤمنان با حسنات است (نگا: اعراف / .
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
نزول
مجاهد گوید: سبب نازل شدن این آیه چنین است، وقتى كه در جنگ بدر كفار روى به فرار نهادند و مسلمین بر آنها پیروز شدند. عده اى را كشتند و عده اى را اسیر نمودند و مسلمین مى پنداشتند كه با نیروى خویش به چنین پیروزى نائل گشته اند و روى همین گمان به یكدیگر مى گفتند: من فلان را كشته ام و دیگرى میگفت: من فلان را كشته ام سپس این آیه نازل گردید و به آنها فهمانید كه بدانند ظفر و پیروزى مزبور از ناحیه آنها نبوده بلكه خداوند آنها را كشته و اسیر مسلمین گردانیده است.[۱]
تفسیر
- آيات ۱۵ - ۲۹ سوره انفال
- بيان آياتی راجع به جهاد و نهى از فرار از جنگ
- پيروزى مسلمين در جنگ بدر، با عنايت الهى و امدادهاى غيبى
- بدترين جنبندگان، در پیشگاه پروردگار
- اقسام «حیات»، از نظر قرآن
- پذیرش آنچه رسول خدا «ص» بدان دعوت مى كند، موجب حيات است
- معناى آیه: «إنَّ الله يَحُولُ بَينَ المَرءِ وَ قَلبِهِ»
- براى ترك اجابت دعوت پيامبر «ص»، هيچ عذرى پذیرفته نيست
- منظور از فتنه اى كه دامنه آن، همه را فرا مى گيرد
- روزگار استضعاف و نگرانى خود و يارى خدا را به ياد آوريد
- معناى نهی از خيانت به خدا و رسول «ص» چیست؟
- بحث روایتی: (روایاتی ذيل آيات مربوط به جنگ بدر)
- ردّ سخن صاحب «المنار»، در اختصاص نهی از فرار از جنگ، به جنگ بدر
- رواياتى در مورد شأن نزول آيه: «وَ مَا رَمَيتَ إذ رَمَيتَ وَلَكِنَّ الله رَمَى»
- چند روايت در معناى «وَ اعلَمُوا أنَّ اللهَ يَحُولُ بَينَ المَرءِ وَ قَلبِِه»
- رواياتى در ذيل آيه شريفه: «وَ اتَّقُوا فِتنَةً لَا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُم خَاصّة»
- چند روايت در مورد شأن نزول آيه: «يَا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا الله وَ الرَّسُول...»
نکات آیه
۱- امدادهاى الهى عامل اصلى و اساسى کشته شدن کافران در جنگ بدر و پیروزى اهل ایمان (فلم تقتلوهم و لکن اللّه قتلهم) جمله «فلم تقتلوهم ... » متفرع بر آیاتى است که امدادهاى الهى را در جنگ بدر برمى شمرد ; یعنى توجه به قضایاى جنگ بدر و امدادهاى الهى بیانگر این است که در حقیقت خداوند مشرکان را کشت و آنان را شکست داد.
۲- حرکتهاى پیروزى آفرین پیامبر(ص) در جنگ بدر در حقیقت فعل الهى بود. (فلم تقتلوهم و لکن اللّه قتلهم و ما رمیت) «رمى» به معناى پرتاب کردن است و در اینجا مى تواند کنایه از تمامى حرکتهایى باشد که پیامبر(ص) در جنگ بدر انجام داد.
۳- خداوند با بیان نقش اصلى خویش در پیروزى جنگ بدر زمینه ساز پرهیز پیکارگران بدر از اعجاب و غرور به خاطر پیروزى در آن نبرد (فلم تقتلوهم .... و ما رمیت إذ رمیت) از اهداف آیه مورد بحث، که پیروزى مؤمنان را برخاسته از اراده خدا دانسته، این است که پیکارگران بدر پیروزى را نعمتى از جانب خداوند بدانند و از آنِ قدرت خویش نشمارند تا به غرور و اعجاب مبتلا نگردند.
۴- انسان در افعال خویش نه مستقل از اراده خداوند است و نه از سوى او مجبور به انجام افعال خویش (و ما رمیت إذ رمیت و لکن اللّه رمى) چون از یکسو فعل پیامبر(ص) به خود او استناد داده شده و از سوى دیگر همان فعل به خداوند نسبت داده شده است، معلوم مى شود انسان در انجام افعال، نه از استقلال کامل برخوردار است و نه مجبور به انجام افعال خویش است.
۵- افعال آدمى در عین انتسابش به وى، به خداوند نیز منتسب است. (و ما رمیت إذ رمیت و لکن اللّه رمى)
۶- ضرورت توجه به نقش اصلى خداوند در توفیق آدمى به انجام اعمال شایسته (فلم تقتلوهم و لکن اللّه قتلهم و ما رمیت إذ رمیت و لکن اللّه رمى)
۷- پیروزى مجاهدان در جنگ بدر داراى اهدافى والا و از جمله آزمایش اهل ایمان از سوى خداوند (و لیبلى المؤمنین منه بلاء حسنا) «لیبلى» عطف بر علتى محذوف همانند «لیمحق الکفرین» است و هر دو متعلق به «قتلهم» و «رمى» مى باشد یعنى «و لکن اللّه قتلهم ... لکن اللّه رمى لیمحق الکفرین و لیبلى المؤمنین» گفتنى است که در برداشت فوق «ابلاء» به معناى آزمودن گرفته شده است.
۸- پیروزى مجاهدان در جنگ بدر، نعمتى نیکو از جانب خداوند براى اهل ایمان (لیبلى المؤمنین منه بلاء حسنا) «ابلاء» در برداشت فوق به معناى اعطاى نعمت گرفته شده است.
۹- خداوند حتى با اعطاى نعمت و امور خوشایند به اهل ایمان، آنان را آزمایش مى کند. (و لیبلى المؤمنین منه بلاء حسنا)
۱۰- هدف از آزمون انسانها از سوى خداوند، پى بردن به حقیقت و چگونگى رفتار آنان نیست. (لیبلى المؤمنین ... إن اللّه سمیع علیم) بیان شنوایى و دانایى مطلق خداوند پس از مطرح ساختن آزمون انسانها مى تواند بدین منظور باشد که هدف از آزمون انسانها آگاه شدن به وضعیت آنان نیست.
۱۱- شنوایى و علم گسترده الهى، پشتوانه امداد مؤمنان و اجابت استغاثه آنان (إذ تستغیثون ... إن اللّه سمیع علیم) برداشت فوق بر این اساس است که جمله «إن اللّه ... » ناظر به آیه نهم باشد.
موضوعات مرتبط
- استغاثه: اجابت استغاثه ۱۱
- امتحان: ابزار امتحان ۹ ; امتحان با نعمت ۹
- انسان: اختیار انسان ۴ ; امتحان انسان ها ۱۰ ; عمل انسان ۴، ۵، ۶
- اهداف: مقدس ۷
- جبر و اختیار:۴
- خدا: اراده خدا ۴ ; افعال خدا ۲، ۳، ۵، ۶ ; امتحان خدا ۷، ۹ ; امداد خدا ۱ ; شنوایى خدا ۱۱ ; علم خدا ۱۱ ; فلسفه امتحان خدا ۱۰ ; نعمتهاى خدا ۸
- عجب: اجتناب از عجب ۳
- عمل: منشأ عمل ۲، ۴، ۵
- غزوه بدر: پیروزى بر مجاهدان غزوه بدر ۷ ; پیروزى غزوه بدر ۳ ; پیروزى مجاهدان غزوه بدر ۱، ۸ ; عوامل پیروزى غزوه بدر ۲ ; قصه غزوه بدر ۱ ; مجاهدان غزوه بدر ۳
- قریش: عوامل شکست مشرکان قریش ۱ ; قتل مشرکان قریش ۱
- مؤمنان: استغاثه مؤمنان ۱۱ ; امتحان مؤمنان ۷، ۹ ; امداد به مؤمنان ۱۱ ; عوامل پیروزى مؤمنان ۱ ; نعمتهاى مؤمنان ۸
- محمد(ص): پیروزى محمد(ص) ۲
- موفقیت: منشأ موفقیت ۶
منابع
- ↑ تفسیر كشف الاسرار.