الأعراف ١٤١

وَ إِذْ أَنْجَيْنَاکُمْ‌ مِنْ‌ آلِ‌ فِرْعَوْنَ‌ يَسُومُونَکُمْ‌ سُوءَ الْعَذَابِ‌ يُقَتِّلُونَ‌ أَبْنَاءَکُمْ‌ وَ يَسْتَحْيُونَ‌ نِسَاءَکُمْ‌ وَ فِي‌ ذٰلِکُمْ‌ بَلاَءٌ مِنْ‌ رَبِّکُمْ‌ عَظِيمٌ‌

ترجمه

(به خاطر بیاورید) زمانی را که از (چنگال) فرعونیان نجاتتان بخشیدیم! آنها که پیوسته شما را شکنجه می‌دادند، پسرانتان را می‌کشتند، و زنانتان را (برای خدمتگاری) زنده می‌گذاشتند؛ و در این، آزمایش بزرگی از سوی خدا برای شما بود.

و [فراموش نكنيد] هنگامى را كه شما را از فرعونيان نجات داديم. آنان شما را عذاب سختى مى‌كردند، پسرانتان را مى‌كشتند و زنانتان را زنده مى‌گذاشتند، و در اين [گرفتارى‌ها] از پروردگارتان امتحان بزرگى بود

و [ياد كن‌] هنگامى را كه شما را از فرعونيان نجات داديم كه شما را سخت شكنجه مى‌كردند: پسرانتان را مى‌كشتند و زنانتان را زنده باقى مى‌گذاشتند و در اين، براى شما آزمايشِ بزرگى از جانب پروردگارتان بود.

و (یاد آرید) هنگامی که شما را از چنگ فرعونیان نجات دادیم که شما را سخت به عذاب و شکنجه می‌داشتند، پسرانتان را کشته و زنان را زنده (به اسارت و خدمتکاری) می‌داشتند و این شما را از جانب خدا امتحان و تنبیه بزرگی بود.

و [یاد کنید] هنگامی را که شما را از [چنگال ظالمانه] فرعونیان نجات دادیم، هم آنان که شما را به سخت ترین صورت شکنجه می کردند، [و به شکلی گسترده] پسرانتان را می کشتند، و زنانتان را [برای به عزا نشستن در مرگ پسران و بیگاری] زنده می گذاشتند، و برای شما در این [امور] آزمایشی بزرگ از سوی پروردگارتان بود.

و شما را از آل فرعون رهانيديم. به عذابهاى سختتان مى‌آزردند، پسرانتان را مى‌كشتند و زنانتان را زنده مى‌گذاشتند و در اين از جانب پروردگارتان آزمايشى بزرگ بود.

و چنین بود که شما را [از دست‌] فرعونیان رهانیدیم که عذابی سخت به شما می‌چشانیدند، پسرانتان را می‌کشتند و زنان [و دختران‌]تان را [برای کنیزی‌] زنده نگاه می‌داشتند و در آن آزمونی بزرگ از سوی پروردگارتان بود

و [به ياد آريد] آنگاه كه شما را از فرعونيان رهانيديم، كه شما را به خوارى سخت شكنجه مى‌كردند، پسرانتان را مى‌كشتند و زنانتان را زنده مى گذاشتند، و شما را در اين [گرفتارى‌] آزمونى بزرگ از پروردگارتان بود.

به خاطر بیاورید زمانی را که از (دست جور فرعون و) فرعونیان شما را نجات دادیم. آنان که به شما بدترین عذاب را می‌رساندند، (و شما را به کارهای طاقت‌فرسا می‌گماشتند و همچون حیوانتان می‌انگاشتند). پسرانتان را می‌کشتند (تا نسل شما کم شود) و دخترانتان را (برای خدمتکاری خود) زنده نگاه می‌داشتند. در این (شکنجه و آزار فرعون و فرعونیان، و نجات بخشیدنتان از آن) آزمایش بزرگی برایتان از جانب پروردگارتان بود.

و چون شما را از فرعونیان نجات دادیم، در حالی که شما را سخت شکنجه می‌کردند، پسرانتان را می‌کشتند و زنانتان را زنده و بی‌حیا باقی می‌گذاشتند. حال آنکه در این (عذاب بزرگ) برای شما بلایی بزرگ از جانب پروردگارتان است.

و هنگامی که نجات دادیم شما را از خاندان فرعون که روا می‌داشتند بر شما عذاب زشت را به سختی می‌کشتند فرزندان شما را و می‌گذاشتند زنان شما را و در این بود بلائی از پروردگار شما گران‌

الأعراف ١٤٠	آیه ١٤١	الأعراف ١٤٢
سوره : سوره الأعراف نزول : ١٠ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَسُومُونَکُمْ»: به شما می‌رساندند و می‌چشاندند. «سُوءَالْعَذَابِ»: بدترین عذاب و شکنجه. «بَلآءٌ»: امتحان و آزمایش.

تفسیر

---

• آيات ۱۳۸ - ۱۵۴، سوره اعراف
• اشاره به اينكه بنى اسرائيل مردمى مادى و حس گرا و تحت تاءثير مرام بت پرستىقبطيان بوده اند.
• برهانى كوتاه و لطيف در بيان مصنوع نبودن خداى تعالى
• مواعده خداوند با موسى (ع )
• معناى رؤ يت در كلام موسى (ع ): رب ارنى انظر اليك
• مراد از رؤ يت در درخواست موسى (ع ): (( ربّ ارنى انظر اليك (( و در آيات مشابه ديگر،علم ضرورى است
• حقيقت علم ضرورى كه از آن به رؤ يت تعبير مى شود
• تعبير از اينگونه معلومات به رؤ يت تعبيرى است شايع ؛ در مواردى كه تعبير (( رؤ يتخدا(( آمده است خصوصياتى ذكر شده كه مراد از رؤ يت را مى رساند.
• حاصل سخن در مراد از رؤ يت در كلام خدا
• علم ضرورى مخصوص به خداى تعالى ، حقيقتى است كه قرآن پرده از آن برداشته است .
• نفى رؤ يت خدا (( لن ترانى (( مربوط به دنيا است و معناى نفى رؤ يت نفى طاقت وقدرت بر آن است .
• مراد از تكلم خدا با موسى (ع ) و چگونگى آن
• تورات نسبت به معارف و شرايعى كه مورد نياز بشر است كتاب كاملى نيست
• مقصود از جمله : (( ساءريكم دارالفاسقين (( در آيه شريفه و وجوهى كه در معناى آنگفته شده است
• وجه تقييد تكبر و امثال آن به (( بغير الحق ((
• حبط عمل و بى اجر بودن آن ، خود يك نحو كيفر است
• اشاره به ماجراى گوساله پرستيدن بنى اسرائيل
• معناى جمله : (( و لمّا سقط فى ايديهم ...(( در آيه شريفه
• معناى جمله : (( اعجلتم امر ربّكم ((
• رفتار تند موسى (ع ) با هارون (ع ) بعد از بازگشتن به سوى بنىاسرائيل و مواجه شدن با گوساله پرستى
• رفتار حضرت موسى (ع ) با برادرش هارون منافاتى با عصمت آن حصرت ندارد!
• وجوهى كه مفسرين براى اين عمل حضرت موسى (ع ) بيان كرده اند.
• چرا با اين كه موسى (ع ) قبل از بازگشت از ميقات از گوساله پرستى بنىاسرائيل خبر داشته غضبناك نشد؟
• رواياتى در ذيل (اجعل لنا الها كما لهم آلهة )
• روايتى پيرامون نحوه سخن خداوند با موسى عليه السلام
• دو روايت در مورد تقاضاى موسى (ع ) رؤ يت خداوند را
• گفتگوها و مشاجرات علماء و اهل بحث اشاعره و معتزله درباره درخواست رؤ يت توسط موسى
• بيان ضعف روايتى كه مى گويد موسى (ع ) از زبان قومش تقاضاى رؤ يت كرد
• تجلى خدا تعالى فى حد نفسه امر ممكنى است ولى كسى و چيزى تابتحمل آن را ندارد
• دو نكته ديگر كه از روايت استفاده مى شود.
• رواياتى ديگر در مورد تقاضاى رؤ يت ، تجلى براى جبلّ، صعقه موسى ، دكّجبل و...
• يكى از (كروبين ) وسطه تجلى خدا شده است
• رواياتى درباره الواح تورات و گوساله پرستى بنىاسرائيل
• بحث روايتى (پاره اى از روايات از ائمه عليهم السلام در معناى رؤ يت قلب )
• اصطلاح (( ظلّ(( و (( ظلال (( در لسان اهل بيت عليهم السلام
• همانطور كه مقصود از رؤ يت ، ديدن به چشم نيست ، مقصود ايمان قلبى از راهاستدلال هم نيست
• چند روايت درباره حجاب بين خدا و خلق
• روايتى از امام صادق (ع ) درباره معرفت به خدا
• انحصار معرفت به خدا در فكر واستدلال ، خودجهل به خدا و شرك خفى به او است
• در علم به هر چيزى نخست علم به آفريدگار آنحاصل مى شود و محال است كه خداى تعالى شناخته نشود
• توضيح فقرات ديگرى از روايت كه معرفت با واسطه به خدا را شرك دانسته است

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ إِذْ أَنْجَيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ يُقَتِّلُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ «141»

و (به ياد آوريد) زمانى كه شما را از چنگال فرعونيان نجات داديم، كه شما را سخت شكنجه مى‌كردند، پسران شما را مى‌كشتند و زنان شما را (براى خدمت‌گزارى و بردگى) زنده نگه مى‌داشتند و در اين ناگوارى‌ها، آزمايش بزرگى از سوى پروردگارتان براى شما بود.

نکته ها

«يَسُومُونَكُمْ» از «سوم»، به معناى دنبال چيزى رفتن يا تحميل كردن است.

در آيه‌ى قبل كه سخن از برترى و فضيلت بنى‌اسرائيل بود، آن را فقط به خدا نسبت داد و فرمود: «هُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ» ولى اين آيه مى‌فرمايد: ما آنها را نجات داديم، «أَنْجَيْناكُمْ» اين تفاوت در مفرد و جمع، شايد به خاطر آن است كه نجات خداوند، به واسطه‌ى صبر و مقاومت خود مردم و رهبرى حضرت موسى انجام گرفته است و معمولًا در مواردى كه الطاف الهى از طريق واسطه‌ها انجام گيرد، ضمير جمع بكار برده مى‌شود. مثلًا در مورد باران مى‌فرمايد: «أَنْزَلْنا» «1»، زيرا دريا، گرما، ابر، باد و موارد ديگر دست به دست هم داده و باران را به وجود آورده‌اند.

پیام ها

1- نجات‌دهنده‌ى واقعى خداوند است، گرچه نجات از طريق رهبرى موسى انجام گرفته باشد. «أَنْجَيْناكُمْ»

2- ياد نعمت‌هاى الهى، سبب پايدارى و پرهيز از شرك است. أَ غَيْرَ اللَّهِ أَبْغِيكُمْ‌ ... وَ إِذْ أَنْجَيْناكُمْ‌

---

«1». مؤمنون، 18.

جلد 3 - صفحه 162

3- رهبران بايد پيوسته نعمت‌هاى الهى را يادآورى كنند تا مردم دچار غفلت نشوند. «وَ إِذْ أَنْجَيْناكُمْ»

4- طاغوت‌ها بدون ياران و اطرافيان، زورى ندارند. «آلِ فِرْعَوْنَ»

5- طاغوت‌ها براى حفظ حكومتشان، بى‌گناهان را مى‌كشند. «يُقَتِّلُونَ أَبْناءَكُمْ»

6- زنان و جوانان، اهداف نقشه‌هاى طاغوت هستند. يُقَتِّلُونَ‌ ... يَسْتَحْيُونَ‌ ...

7- زنده نگاهداشتن مادرانى كه پسرانشان را جلو چشمشان كشته‌اند، بدترين عذاب است. «سُوءَ الْعَذابِ يُقَتِّلُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ»

8- گاهى حوادث تلخ وناگوار، وسيله آزمايش الهى‌اند. «بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ»

9- سختى‌ها و گرفتارى‌ها را هر چند بزرگ باشند، در مسير تربيت انسان و آزمايشى الهى بدانيم. «وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ إِذْ أَنْجَيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ يُقَتِّلُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ (141)

---

«1» روايات مربوط به پيروى امّت اسلامى از امم پيشين در تفاسير شيعه، ذيل آيه 18 سوره انشقاق آمده است. نيز در كتاب محقّقانه «خمسون و مائة صحابى مختلق» (صد و پنجاه صحابى دروغين)، از صفحات 45 تا 51، اين احاديث بصورت مستند نقل گرديده است.

---

جلد 4 صفحه 186

بعد از آن بنى اسرائيل زمان پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را بر وجه امتنان و انعام بر اسلاف ايشان مخاطبه فرمايد:

وَ إِذْ أَنْجَيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ‌: و ياد آوريد زمانى را كه نجات داديم شما را از آل فرعون كه، يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ‌: تحميل مى‌كردند شما را به ذلت به بدترين عذاب، يُقَتِّلُونَ أَبْناءَكُمْ‌: مى‌كشتند پسران شما را، وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ‌: و زنده مى‌گذارند زنان و دختران شما را، وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ‌: و در مذكورات ابتلا و امتحانى است عظيم از جانب پروردگار شما، هم به نعمت و راحت، و هم به نقمت و مشقت.

سبب قتل: فرعون خواب ديد آتشى از بيت المقدس، شعله‌ور به طرف مصر شد به حدى كه خانها و قبطيها را تمام سوزانيد و بنى اسرائيل سالم ماندند.

فرعون سحره و كهّنه را حاضر، و از آنها استفسار كرد. گفتند: در بنى اسرائيل غلامى متولد شود كه هلاك تو و زوال ملك و دين تو به دست او باشد. فرعون امر نمود به قتل هر پسرى كه متولد شود از بنى اسرائيل، و ملازمان را مأمور به آن نمود. مدتى پسران را كشتند و پيران هم بتدريج مردند. جمعيت آنها در نهايت نقصان، به دربار فرعون مجتمع، كه عن قريب از ما كسى باقى نماند. فرعون گفت: يك سال ذبح، و يك سال رها كنند. هارون در ثانى متولد و رها شد، موسى در اول، و به قدرت كامله الهيه در حجر فرعون تربيت و بالاخره هالك او شد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

سوره الأعراف «7»: آيات 141 تا 142

وَ إِذْ أَنْجَيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ يُقَتِّلُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ وَ فِي ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ (141) وَ واعَدْنا مُوسى‌ ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ قالَ مُوسى‌ لِأَخِيهِ هارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ (142)

ترجمه‌

و هنگاميكه نجات داديم شما را از آل فرعون كه وارد ميكردند بر شما بدترين عذاب را ميكشتند پسران شما را و زنده ميگذاردند زنان شما را و در اين گرفتارى شما بلائى بود از پروردگارتان بزرگ‌

و وعده داديم موسى را سى شب و اتمام نموديم آنرا بده پس تمام شد وقت مقرر پروردگار او چهل شب و گفت موسى ببرادرش هرون كه جانشين شو مرا در قوم من و اصلاح كن و متابعت مكن راه مفسدان را.

---

جلد 2 صفحه 470

تفسير

خطاب به بنى اسرائيل است يعنى و ياد بياوريد وقتى را كه نجات داديم شما را و بعضى انجيكم قرائت كرده‌اند يعنى نجات داد خدا شما را و تفسير اين دو آيه در سوره بقره در ذيل آيه و اذ نجّيناكم من آل فرعون و آيه و اذ واعدنا موسى اربعين ليلة مفصّلا گذشت و اجمالش آنستكه ميقات اول سى روز ماه ذو القعده بود و بعد ده روز از اول ذو الحجة اضافه شد و در اينمدت حضرت هرون بجاى حضرت موسى براى اصلاح امور بنى اسرائيل بخلافت منصوب شد و فتنه سامرى روى داد و نكته تكرار تفصيل نعمت بر بنى اسرائيل و تكميل ميقات از سى بچهل است و بيان آنكه چهل عدد كامل و مكمّل است و در آيه دلالت است بر آنكه مقام ولايت فوق نبوت است زيرا حضرت هرون در زمان حضرت موسى پيغمبر مرسل بود ولى چون مقام ولايت را نداشت خليفه حضرت موسى شد و باين مقام فائز گشت و اگر مقام نبوّت ملازم با ولايت بود حاجت باستخلاف نبود و نهى از سلوك طريقه اهل فساد براى گوشزد آنها است و الّا مقام حضرت هرون اجلّ از اين قبيل نواهى بود و احتياج نداشت و كسيكه در دهه اول ذو الحجه بين نماز مغرب و عشاء دو ركعت نماز بخواند و بعد از قرائت حمد و سوره توحيد در هر ركعت آيه دوم را قرائت نمايد خداوند او را در ثواب با حجّاج بيت اللّه شريك فرمايد انشا اللّه تعالى.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ إِذ أَنجَيناكُم‌ مِن‌ آل‌ِ فِرعَون‌َ يَسُومُونَكُم‌ سُوءَ العَذاب‌ِ يُقَتِّلُون‌َ أَبناءَكُم‌ وَ يَستَحيُون‌َ نِساءَكُم‌ وَ فِي‌ ذلِكُم‌ بَلاءٌ مِن‌ رَبِّكُم‌ عَظِيم‌ٌ (141)

و هنگامي‌ ‌که‌ نجات‌ داديم‌ ‌شما‌ ‌را‌ ‌از‌ آل‌ فرعون‌ ‌که‌ ميچشانيدند بشما و بذلّت‌

جلد 7 - صفحه 446

و خواري‌ ميگرفتند ‌شما‌ ‌را‌ بعذاب‌ بسيار زشت‌ و خفة و ذلة پسران‌ ‌شما‌ ‌را‌ ميكشتند و زنهاي‌ ‌شما‌ ‌را‌ بكنيزي‌ و تحمل‌ اعمال‌ شاقه‌ ميبردند و نگاه‌ ميداشتند و ‌اينکه‌ بلاء بزرگ‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگار ‌بود‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌ مسلط فرموده‌ ‌بود‌ ‌بر‌ ‌شما‌ و همچه‌ بلائي‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌شما‌ برطرف‌ فرمود و ‌شما‌ ‌را‌ نجات‌ بخشيد.

وَ إِذ أَنجَيناكُم‌ كلمه‌ اذ متعلق‌ بمحذوف‌ ‌است‌ مثل‌ اذكروا ‌يعني‌ ياد كنيد ‌از‌ ‌آن‌ زمان‌ و ‌اينکه‌ خطاب‌ ظاهرا متوجه‌ بيهود عصر پيغمبر اكرم‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌است‌ ‌که‌ ياد كنيد ‌از‌ زمان‌ قبل‌ ‌از‌ بعثت‌ حضرت‌ موسي‌ ‌که‌ ‌شما‌ ‌در‌ چه‌ ذلت‌ و خفت‌ بوديد ‌در‌ چنگال‌ فرعونيان‌ و خداوند بفرستادن‌ موسي‌ و هارون‌ ‌شما‌ ‌را‌ ‌يعني‌ اسلاف‌ و آباء ‌شما‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ حقارت‌ و ذلت‌ نجات‌ بخشيد و صدها نعمتهاي‌ ديگر ‌که‌ شرحش‌ ‌در‌ سوره‌ مائده‌ گذشت‌ ‌در‌ ذيل‌ ‌آيه‌ 23 وَ إِذ قال‌َ مُوسي‌ لِقَومِه‌ِ يا قَوم‌ِ اذكُرُوا نِعمَت‌َ اللّه‌ِ عَلَيكُم‌ إِذ جَعَل‌َ فِيكُم‌ أَنبِياءَ وَ جَعَلَكُم‌ مُلُوكاً وَ آتاكُم‌ ما لَم‌ يُؤت‌ِ أَحَداً مِن‌َ العالَمِين‌َ مراجعه‌ فرمائيد.

مِن‌ آل‌ِ فِرعَون‌َ ‌که‌ قبطيان‌ باشند مخصوصا نزديكان‌ فرعون‌ ‌که‌ تعبير بآل‌ فرموده‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌با‌ ‌شما‌ چه‌ ميكردند يَسُومُونَكُم‌ سُوءَ العَذاب‌ِ ‌يعني‌ ‌از‌ روي‌ كره‌ و اجبار عذاب‌ بد و زشت‌ بشما ميكردند و ‌در‌ چنگال‌ ‌آنها‌ گرفتار بوديد.

يُقَتِّلُون‌َ أَبناءَكُم‌ يكي‌ ‌از‌ عذابهاي‌ سخت‌ ‌آنها‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌ ‌که‌ بمجرد تولد اولاد ‌اگر‌ پسر ‌بود‌ سر ميبريدند بلكه‌ مفتشهاي‌ ‌آنها‌ ‌اگر‌ زني‌ ‌از‌ بني‌ اسرائيل‌ حمل‌ داشت‌ شكم‌ پاره‌ ميكردند ‌اگر‌ طفل‌ پسر ‌بود‌ ميكشتند بلكه‌ ميانه‌ زنها و شوهرها جدايي‌ ميانداختند ‌که‌ اصلا حمل‌ پيدا نكنند و موسي‌ بدنيا نيايد وَ يَستَحيُون‌َ نِساءَكُم‌ ‌که‌ بكنيزي‌ و كلفتي‌ ‌براي‌ جمع‌ مزابل‌ و جاروب‌ خاك‌روبه‌ و امثال‌ ‌آنها‌ وادار ميكردند.

وَ فِي‌ ذلِكُم‌ و ‌در‌ ‌اينکه‌ عذابها ‌براي‌ ‌شما‌ بلاء بلاء و مصيبت‌ ‌بود‌ ‌که‌ بواسطه‌

جلد 7 - صفحه 447

طغيان‌ و سركشي‌ و معصيت‌ و نافرماني‌ خداوند ‌آنها‌ ‌را‌ ‌بر‌ ‌شما‌ مسلط فرموده‌ ‌بود‌ ‌من‌ ربّكم‌ چون‌ هيچ‌ امري‌ ‌تا‌ مشيت‌ حق‌ تعلق‌ نگيرد واقع‌ نميشود چنانچه‌ مكرر گفته‌ايم‌ عظيم‌ بسيار بزرگ‌ و سخت‌ و شديد ‌بود‌ ‌براي‌ ‌شما‌ و خداوند ببركت‌ موسي‌ نجات‌ داد ‌شما‌ ‌را‌، اشاره‌ ‌به‌ اينكه‌ بخود بيائيد و ‌با‌ پيغمبر اسلام‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ستيزگي‌ نكنيد ‌که‌ گرفتار بلاء خواهيد شد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 141)- در این آیه خداوند یکی از نعمتهای بزرگ خود را به بنی اسرائیل، یادآور می‌شود، تا با توجه به این نعمت بزرگ حسّ شکرگزاری در آنها تحریک گردد، و بدانند شایسته پرستش و خضوع و عبادت، تنها ذات پاک اوست.

نخست می‌گوید: «به خاطر بیاورید هنگامی که شما را از چنگال آل فرعون نجات دادیم آنها که مرتبا شما را شکنجه می‌دادند و مجازات می‌کردند» (وَ إِذْ أَنْجَیْناکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذابِ).

سپس این عذاب و شکنجه مستمر را چنین شرح می‌دهد که آنها «پسران شما را به قتل می‌رسانیدند، و زنان و دخترانتان را (برای خدمتگزاری و بردگی) زنده نگه می‌داشتند» (یُقَتِّلُونَ أَبْناءَکُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِساءَکُمْ).

«و در این، آزمایش بزرگی از ناحیه خداوند برای شما بود» (وَ فِی ذلِکُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- بنى اسرائیل همواره تحت سیطره خاندان فرعون به شکنجه هایى سخت گرفتار بودند. (و إذ أنجینکم من ءال فرعون یسومونکم سوء العذاب) «سَوْم» مصدر «یسومون» به معناى تحمیل کردن است. اضافه «سوء» به «العذاب» اضافه صفت به موصوف است ; یعنى: العذاب السوء.

۲- خداوند با بعثت موسى، بنى اسرائیل را از سیطره فرعونیان و شکنجه هاى سهمگین آنان رها ساخت. (و إذ أنجینکم من ءال فرعون یسومونکم سوء العذاب) در جمله «هو فضلکم» (او شما را برترى بخشید)، برترى دادن تنها به خداوند نسبت داده شده است، ولى در جمله دوم «أنجیناکم» (ما شما را نجات دادیم) نسبت نجات بخشى به ضمیر «نا» (یعنى ما) داده شده است. از این مقابله مى توان فهمید که خداوند در نجات بخشى نظر به اسباب نیز دارد که به مناسبت، سبب آن بعثت حضرت موسى است. بنابراین «أنجیناکم» یعنى ما با بعثت موسى شما را نجات دادیم.

۳- نجات از سیطره فرعونیان و عذابهاى ایشان، خاطره اى براى بنى اسرائیل و شایسته همواره به یاد داشتن (و إذ أنجینکم من ءال فرعون یسومونکم سوء العذاب) «إذ» مفعول به براى فعل مقدّر «اذکروا» است.

۴- موسى(ع) با تکیه بر لطف خداوند به بنى اسرائیل در نجات بخشى آنان از شکنجه فرعونیان، لزوم پرستش خداى یگانه و پرهیز از گرایش به شرک را به آنان گوشزد کرد. (قال أغیر اللّه أبغیکم إلهاً ... و إذ أنجینکم من ءال فرعون) برداشت فوق بر این اساس است که مفاهیم ذکر شده در آیه مورد بحث برگرفته از سخنان موسى باشد و مخاطبان اصلى آن همان مردمى باشند که پس از عبور از دریا به بت پرستى گرایش پیدا کردند.

۵- توجه به نعمتهاى الهى، موجب پایدارى انسان بر توحید و پرهیز وى از گرایش به شرک و بت پرستى است. (قال أغیر اللّه أبغیکم إلهاً ... و إذ أنجینکم)

۶- فرعونیان، پسران بنى اسرائیل را مى کشتند و زنانشان را زنده باقى مى گذاشتند. (یقتلون أبناءکم و یستحیون نساءکم) «تقتیل» (مصدر یقتلون) به معناى کثرت کشتار است و «استحیاء» به معناى باقى گذاردن بر زندگانى است.

۷- کشتار گسترده پسران و زنده نگه داشتن زنان، سخت ترین شکنجه فرعونیان بر بنى اسرائیل (یسومونکم سوء العذاب یقتلون أبناءکم و یستحیون نساءکم) جمله «یقتلون أبناءکم و یستحیون نساءکم» مى تواند تفسیر جمله قبل باشد ; یعنى منظور از «سوء العذاب» همان کشتار فرزندان و باقى گذاشتن زنان است. همچنین مى تواند بیان مصداقى از آن باشد ; یعنى فرعونیان عذابهایى بر شما تحمیل کردند ; از جمله کشتار فرزندان و زنده گذاشتن زنان. بر این مبنا ذکر ویژه دو عذاب یاد شده، به سبب شدت بیشتر آن بوده است.

۸- زنان بنى اسرائیل به سبب کشتار وسیع فرزندانشان به دست فرعونیان، لذت حیات و زنده ماندن از آنان سلب شده بود. (یسومونکم سوء العذاب یقتلون أبناءکم و یستحیون نساءکم) «زنده گذاشتن زنان» به عنوان یک عذاب براى قوم بنى اسرائیل است که از جمله آن قوم، خود زنان هستند. و چون مجرد زنده گذاشتن عذاب تلقى نمى شود، با توجه به اینکه «یستحیون» پس از «یقتلون» آمده، مى توان گفت کشتن فرزندان به گونه اى بوده که زنان، یعنى مادران جامعه، از زنده ماندن خودشان و دیدن قتل فجیع فرزندانشان در رنج و عذاب بودند. آوردن «نساء» در مقابل «أبناء» مى تواند این احتمال را تأیید کند.

۹- استثمار زنان بنى اسرائیل هدف فرعونیان از زنده نگاه داشتن ایشان* (یسومونکم سوء العذاب ... یستحیون نساءکم) استثمار زنان، توجیه و احتمال دیگرى است بر اینکه چرا زنده گذاشتن زنان به عنوان یک عذاب مطرح شده است.

۱۰- خداوند با گرفتار ساختن بنى اسرائیل به عذابهاى سهمگین فرعونى، آنان را آزمونى بزرگ مبتلا ساخت. (یسومونکم سوء العذاب ... و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) کلمه «بلاء» مى تواند به معناى آزمون و نیز به معناى نعمت باشد. مشارالیه «ذلکم» یا عذاب است و یا رهایى از آن. در برداشت فوق «بلاء» به معناى آزمون و «ذلکم» اشاره به خود عذاب گرفته شده است.

۱۱- خداوند با رهاسازى بنى اسرائیل عصر موسى از شکنجه هاى سخت فرعونى، آنان را مورد آزمایشى سنگین قرار داد. (و إذ أنجینکم ... و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) برداشت فوق مبتنى بر این است که «بلاء» به معناى آزمون و «ذلکم» اشاره به رهایى از عذاب باشد.

۱۲- نجات از شکنجه فرعونیان، از نعمتهاى بزرگ خداوند براى بنى اسرائیل (و إذ أنجینکم ... و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) در برداشت فوق «بلاء» به معناى نعمت و «ذلکم» اشاره به رهاسازى از عذاب که از «أنجیناکم» استفاده مى شود گرفته شده است.

۱۳- انسان با سختیها و نعمتها و تفضلات الهى، مورد آزمایش خداوند قرار مى گیرد. (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم)

۱۴- آزمون انسانها با سختیها، برخاسته از مقام ربوبى خدا و در جهت رشد و تربیت آنان (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم)

۱۵- حاکمیت خواست خداوند بر تاریخ و رخدادهاى آن (و إذ أنجینکم ... و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم)

موضوعات مرتبط

• امتحان: ابزار امتحان ۱۳، ۱۴ ; امتحان با سختى ۱۳، ۱۴ ; امتحان با شکنجه ۱۱ ; امتحان با نعمت ۱۳
• بت‌پرستى: موجبات اجتناب از بت‌پرستى ۵
• بنى اسرائیل: ابتلاى بنى اسرائیل ۱۰ ; استثمار زنان بنى اسرائیل ۹ ; استحیاى زنان بنى اسرائیل ۶، ۷، ۹ ; امتحان بنى اسرائیل ۱۰، ۱۱ ; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۲، ۳، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; رنج زنان بنى اسرائیل ۸ ; شکنجه بنى اسرائیل ۱، ۲، ۴، ۷، ۱۰، ۱۱ ; قتل پسران بنى اسرائیل ۶، ۷، ۸ ; منشأ نجات بنى اسرائیل ۲ ; نجات بنى اسرائیل ۳، ۴، ۱۱، ۱۲ ; نعمتهاى بنى اسرائیل ۱۲
• تاریخ: عبرت از تاریخ ۳ ; محرک تاریخ ۱۵ ; منشأ تحولات تاریخ ۱۵
• تربیت: زمینه تربیت ۱۴
• توحید: زمینه توحید عبادى ۴ ; موجبات استقامت بر توحید ۵
• خدا: افعال خدا ۲، ۱۰، ۱۱ ; امتحان خدا ۱۰، ۱۱، ۱۳ ; لطف خدا ۴ ; مظاهر ربوبیت خدا ۱۴ ; مشیّت خدا ۱۵ ; نعمتهاى خدا ۱۲
• ذکر: آثار ذکر نعمت ۵ ; تاریخ ذکر ۳ ; ذکر نعمتهاى خدا ۵
• رشد: زمینه رشد ۱۴
• شرک: عوامل اجتناب از شرک ۴، ۵
• فرعون: شکنجه‌هاى فرعون ۱۰، ۱۱
• فرعونیان: آدمکشى فرعونیان ۶، ۸ ; استثمارگرى فرعونیان ۹ ; حاکمیت فرعونیان ۱، ۳ ; شکنجه‌هاى فرعونیان ۱، ۲، ۳، ۴، ۷ ; ظلم فرعونیان ۶ ; فرعونیان و بنى اسرائیل ۱
• موسى(ع): بعثت موسى(ع) ۲ ; تعالیم موسى(ع) ۴ ; قصه موسى(ع) ۲ ; موسى(ع) و بنى اسرائیل ۴