الأنعام ٦٥

از الکتاب
کپی متن آیه
قُلْ‌ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى‌ أَنْ‌ يَبْعَثَ‌ عَلَيْکُمْ‌ عَذَاباً مِنْ‌ فَوْقِکُمْ‌ أَوْ مِنْ‌ تَحْتِ‌ أَرْجُلِکُمْ‌ أَوْ يَلْبِسَکُمْ‌ شِيَعاً وَ يُذِيقَ‌ بَعْضَکُمْ بَأْسَ‌ بَعْضٍ‌ انْظُرْ کَيْفَ‌ نُصَرِّفُ‌ الْآيَاتِ‌ لَعَلَّهُمْ‌ يَفْقَهُونَ‌

ترجمه

بگو: «او قادر است که از بالا یا از زیر پای شما، عذابی بر شما بفرستد؛ یا بصورت دسته‌های پراکنده شما را با هم بیامیزد؛ و طعم جنگ (و اختلاف) را به هر یک از شما بوسیله دیگری بچشاند.» ببین چگونه آیات گوناگون را (برای آنها) بازگو می‌کنیم! شاید بفهمند (و بازگردند)!

ترتیل:
ترجمه:
الأنعام ٦٤ آیه ٦٥ الأنعام ٦٦
سوره : سوره الأنعام
نزول : ٦ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٨
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَبْعَثَ»: بفرستد. برانگیزد. «یَلْبِسَکُمْ»: شما را به هم اندازد. شما را گروه گروه و دسته دسته سازد. کار را بر شما مشوّش و آمیخته کند. شما را دارای خواستها و آرزوهای مختلف و متناقض کند. «شِیَعاً»: جمع شیعه، گروهها و دسته‌ها. حال ضمیر (کُمْ) یا مفعول مطلق (یَلْبِسَ) از غیر لفظ خود می‌باشد. «بَأْسَ»: جنگ. عذاب.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول آیات ۶۵، ۶۶ و ۶۷:[۲]

زید بن اسلم گوید: هنگامى كه اوائل آیه ۶۵ نازل شد، رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: مبادا بعد از من كافر شده و به كفر برگردید كه مجبور شوید بعضى از شما بعضى دیگر را با شمشیر به خاطر كفر گردن بزنید.

مردم گفتند: یا رسول الله ما شهادت به یكتائى خداوند و به رسالت و نبوت تو مى‌دهیم، بعضى دیگر از آن‌ها گفتند: این همیشه نخواهد بود كه ما در حال اسلام آوردن بعضى از ما بعضى دیگر را كشته و به قتل برسانیم سپس بقیه آیه ۶۵ و نیز آیات ۶۶ و ۶۷ نازل گردید.[۳]

تفسیر


نکات آیه

۱- فقط خداوند توانا بر فرستادن و مسلط کردن عذابهاى گوناگون بر مشرکان است. (قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)

۲- یادآور شدن قدرت اختصاصى خداوند بر فرستادن انواع عذاب بر مشرکان و کافران، از وظایف تبلیغى پیامبر (ص) (قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)

۳- خداوند توانمند بر فرستادن عذاب از بالا (آسمان) و از زیر پاها (زمین) بر مشرکان است. (قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا من فوقکم أو من تحت أرجلکم)

۴- تقسیم شدن مردم به فرقه هاى مختلف و درگیرى و جنگ بین آنان، از انواع عذاب الهى بر مردم است. (أو یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم بأس بعض) «شیع»، جمع «شیعه»، به معنى گروهها و فرقه هاست و «بأس» نیز به معنى جنگ و یا شدت جنگ است. (لسان العرب). جمله «و یذیق ...» عطف تفسیر و یا عطف سبب بر مسبب است، یعنى نتیجه گروه گروه شدن جنگ و درگیرى است.

۵- گروه گروه شدن، زمینه درگیرى و خونریزى و نشانه عذاب الهى است. (أو یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم بأس بعض)

۶- خداوند در عین قدرت بر فرستادن انواع عذاب بر مشرکان و کافران، به آنان مهلت مى دهد. (قل هو القادر على أن یبعث علیکم) چون در آیات گذشته سخن از نزول عذاب و درخواست مشرکان در این زمینه بود، این آیه با بیان قدرت خداوند بر عذاب به طور ضمنى دلالت بر مهلت دادن به مشرکان دارد.

۷- خداوند در عین قدرت بر عذاب و نابودى مشرکان، آنان را از مهلکه ها نجات مى دهد. (قل الله ینجیکم ممنها و من کل کرب ... قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)

۸- شرک زمینه ساز نزول عذابهاى گوناگون و پیدایش جنگ و اختلاف در جامعه (ثم أنتم تشرکون. قل هو القادر على أن یبعث علیکم عذابا)

۹- تنوع و گوناگونى بیان، از شیوه هاى به کار رفته در آیات قرآن (انظر کیف نصرف الأیت)

۱۰- مبلغان دین وظیفه دار تأمل و تحقیق در شیوه هاى بیان حقایق در قرآن و به کارگیرى آن در تبلیغ هستند. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون)

۱۱- روشهاى گوناگون و متنوع قرآن در بیان مفاهیم و مقاصد، جولانگاهى است براى تأمل و اندیشه. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون)

۱۲- دریافت و فهم مقاصد قرآن، هدف از بیان آیات به شکلهاى متنوع و گوناگون است. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون)

۱۳- بیان مطلب به شیوه هاى گوناگون و متنوع، روشى کارساز در تعلیم و تربیت است. (انظر کیف نصرف الأیت لعلهم یفقهون) «لعل» حرف ترجى و کاربرد آن در جایى است که امید به عملى شدن فعل وجود داشته باشد. در این بخش از آیه چون فعل «یفقهون» در پى حرف ترجى آمده، چنین بر مى آید که «فهم» پس از بیان آیات به شیوه هاى مختلف متوقع است.

روایات و احادیث

۱۴- روى عن أبى عبدالله (ع) إنه قال: معنى «عذابا من فوقکم» السلطان الجائر «و من تحت أرجلکم» السفلة و من لاخیر فیه ... «و یذیق بعضکم بأس بعض» قال: سوء الجوار.[۴] امام صادق(ع) فرمود: معناى «عذابا من فوقکم»، سلطان ستمگر و معناى «و من تحت ارجلکم»، زیردستان و افراد بى خیرو معناى «و یذیق بعضکم بأس بعض»، بدرفتارى همسایگان است.

۱۵- «أو یلبسکم شیعا» المروى عن أبى عبداللّه (ع): عنى به یضرب بعضکم ببعض بما یلقیه بینکم من العداوة و العصبیة.[۵] از امام صادق (ع) درباره «أو یلبسکم شیعا»، روایت شده است: مراد این است که با ایجاد دشمنى و عصبیت بین شما، بعضى را به جان بعضى دیگر مى اندازد.

۱۶- عن أبى جعفر (ع) فى قوله: «... عذابا من فوقکم» هو الدخان و الصیحة «او من تحت ارجلکم» و هو الخسف «او یلبسکم شیعا» و هو اختلاف فى الدین و طعن بعضکم على بعض «و یذیق بعضکم بأس بعض» و هو ان یقتل بعضکم بعضا و کل هذا فى أهل القبلة ... .[۶] از امام باقر (ع) روایت شده است: مراد از «عذابا من فوقکم»، دود و صیحه آسمانى و مراد از «أو من تحت أرجلکم»، فرو رفتن در زمین و مراد از «یلبسکم شیعا»، اختلاف در دین و بدگویى بعضى از شما نسبت به بعض دیگر مى باشد، و مراد از «و یذیق بعضکم بأس بعض» این است که گروهى از شما گروه دیگر را بکشد و تمام اینها مربوط به اهل قبله است ... .

موضوعات مرتبط

  • اختلاف: آثار اختلاف ۵; اختلاف دینى ۱۶; زمینه اختلاف ۸
  • بدگویى: زشتى بدگویى ۱۶
  • پادشاه: ظالم ۱۴
  • تبلیغ: تنوّع در بیان تبلیغ ۱۰; روش تبلیغ ۱۰
  • تذکر: به مشرکان ۲
  • تربیت: روش تربیت ۱۳
  • تعصب: آثار تعصب ۱۵
  • تعلیم: تنوع در بیان تعلیم ۱۳; روش تعلیم ۱۳
  • قرآن: تفقّه در قرآن ۱۰، ۱۱
  • جنگ: زمینه جنگ ۵، ۸
  • خدا: اختصاصات خدا ۱، ۲; عذابهاى خدا ۱، ۴، ۵; قدرت خدا ۱، ۳، ۶، ۷; مهلت خدا ۶; نجات بخشى خدا ۷
  • دشمنى: منشأ دشمنى ۱۵
  • دوست: بى خیر ۱۴
  • ذکر: قدرت خدا ۲
  • زمین: فرو رفتن در زمین ۱۶
  • شرک: آثار شرک ۸
  • عذاب: اقسام عذاب ۱، ۲، ۳، ۴، ۸; عذاب با جنگ ۴; عذاب با دود ۱۶; عذاب با صیحه آسمانى ۱۶; منشأ عذاب زمینى ۳; موجبات عذاب ۸; مهلت در عذاب ۶; نزول عذاب آسمانى ۳; نشانه هاى عذاب ۵
  • قتل: زمینه قتل ۵
  • قرآن: تنوّع آیات قرآن ۹; تنوّع بیانى قرآن ۹، ۱۰، ۱۱; فلسفه تنوّع بیانى قرآن ۱۲; فهم قرآن ۱۲; ویژگى آیات قرآن ۹; ویژگى قرآن ۱۱
  • کافران: عذاب کافران ۶; منشأ عذاب کافران ۲; مهلت به کافران ۶
  • گروهبندى: آثار گروهبندى ۵
  • گروههاى اجتماعى: اختلاف گروههاى اجتماعى ۴
  • مبلغان: مسؤولیت مبلغان ۱۰
  • محمّد (ص): تبلیغ محمّد (ص) ۲; مسؤولیت محمّد (ص) ۲
  • مشرکان: عذاب مشرکان ۳، ۶; منشأ عذاب مشرکان ۱، ۲; مهلت به مشرکان ۶; نجات مشرکان از هلاکت ۷
  • هلاکت: عوامل نجات از هلاکت ۷
  • همسایه: بد ۱۴

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۴، ص ۴۲۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۳۸.
  3. تفسیر ابن ابى‌حاتم.
  4. تفسیر تبیان، ج ۴، ص ۱۶۳; مجمع البیان، ج ۳- ، ص ۴۸۷.
  5. مجمع البیان، ج ۳، ص ۴۸۷; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۷۲۴، ح ۱۱۰.
  6. تفسیر قمى، ج ۱، ص ۲۰۴; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۲۴، ح ۱۰۹.