البقرة ٧٤

از الکتاب
نسخهٔ تاریخ ‏۳۱ خرداد ۱۳۹۴، ساعت ۰۳:۲۷ توسط 127.0.0.1 (بحث) (افزودن سال نزول)


ترجمه

سپس دلهای شما بعد از این واقعه سخت شد؛ همچون سنگ، یا سخت‌تر! چرا که پاره‌ای از سنگها می‌شکافد، و از آن نهرها جاری می‌شود؛ و پاره‌ای از آنها شکاف برمی‌دارد، و آب از آن تراوش می‌کند؛ و پاره‌ای از خوف خدا (از فراز کوه) به زیر می‌افتد؛ (اما دلهای شما، نه از خوف خدا می‌تپد، و نه سرچشمه علم و دانش و عواطف انسانی است!) و خداوند از اعمال شما غافل نیست.


البقرة ٧٣ آیه ٧٤ البقرة ٧٥
سوره : سوره البقرة
نزول : ٥ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٤١
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«قَسَتْ»: سخت شد. «الْحِجَارَةِ»: سنگ. «أَشَدُ قَسْوَةً»: سفت‌تر و سخت‌تر. واژه (أَشَدُّ) مرفوع است چون عطف بر (کَالْحِجَارَةِ) است که در محلّ رفع است؛ زیرا خبر (هِیَ) است. (قَسْوَةً) منصوب است چون تمییز است. «لَمَا» در هر سه مورد آیه، از لام تأکید و مای موصول فراهم آمده است و (مَا) مرفوع است چون خبر (إِنَّ) است. «یَشَّقَّقُ»: از هم شکافته می‌شود. از باب تفعّل است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

أَ لَمْ‌ يَأْنِ‌ لِلَّذِينَ‌ آمَنُوا... (۳) لَوْ أَنْزَلْنَا هٰذَا الْقُرْآنَ‌... (۱)

أَ لَمْ‌ تَرَ إِلَى‌ الَّذِينَ‌ قِيلَ‌... (۲) أَ وَ لَمْ‌ يَرَوْا إِلَى‌ مَا خَلَقَ‌... (۰) تُسَبِّحُ‌ لَهُ‌ السَّمَاوَاتُ‌... (۰) فَانْطَلَقَا حَتَّى‌ إِذَا أَتَيَا... (۰) وَ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ‌... (۲) أَوْ کَظُلُمَاتٍ‌ فِي‌ بَحْرٍ لُجِّيٍ‌... (۱) إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى‌... (۰) قُلْ‌ مَنْ‌ يَرْزُقُکُمْ‌ مِنَ‌... (۰) وَ أَرْسَلْنَاهُ‌ إِلَى‌ مِائَةِ أَلْفٍ‌... (۰) ثُمَ‌ اسْتَوَى‌ إِلَى‌ السَّمَاءِ وَ... (۰) وَ قَالُوا لِجُلُودِهِمْ‌ لِمَ‌... (۰) فَکَانَ‌ قَابَ‌ قَوْسَيْنِ‌ أَوْ... (۰) وَ النَّجْمُ‌ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدَانِ‌ (۰) لَوْ أَنْزَلْنَا هٰذَا الْقُرْآنَ‌... (۱) فَاصْبِرْ لِحُکْمِ‌ رَبِّکَ‌ وَ لاَ... (۰) وَ أَرْسَلْنَاهُ‌ إِلَى‌ مِائَةِ أَلْفٍ‌... (۰) فَکَانَ‌ قَابَ‌ قَوْسَيْنِ‌ أَوْ... (۰) مَثَلُهُمْ‌ کَمَثَلِ‌ الَّذِي‌... (۰) أَوْ کَصَيِّبٍ‌ مِنَ‌ السَّمَاءِ فِيهِ‌... (۰) فَإِذَا قَضَيْتُمْ‌ مَنَاسِکَکُمْ‌... (۱)

تفسیر

نکات آیه

۱ - قلبهاى بنى اسرائیل - على رغم دریافت آیات و معجزه هاى فراوان - به سختى گرایید و از درک معارف و آیات الهى ناتوان شد. (لعلکم تعقلون. ثم قست قلوبکم من بعد ذلک) «قساوة» (مصدر قست) به معناى غلظت پیدا کردن و سخت شدن است. جمله «لعلکم تعقلون» بیان مى دارد که: سخت شدن دلهاى بنى اسرائیل در برابر فهم و درک آیات و معارف الهى است. «ذلک» اشاره به نعمتها و معجزاتى است که خداوند به بنى اسرائیل ارائه کرد و در آیات پیشین مطرح شد.

۲ - قلبها و دلهاى بنى اسرائیل در سختى و نفوذناپذیرى همانند سنگ و از آن سخت تر شد. (فهى کالحجارة أو أشد قسوة) «حجارة» جمع حجر و به معناى سنگها و صخره هاست.

۳ - قساوت قلب بنى اسرائیل، نتیجه لجاجتها، بهانه جوییها و عصیانگریهاى آنان بود. (قالوا أتتخذنا هزواً ... ثم قست قلوبکم)

۴ - قلبهاى بنى اسرائیل با سخت شدن، از تراوش کمترین معرفتى ناتوان شد. (ثم قست قلوبکم ... فهى کالحجارة أو أشد قسوة و إن من الحجارة) به مقتضاى ارتباط «ثم قست ...» با جمله «یریکم آیاته لعلکم تعقلون» سختى دل به نپذیرفتن معارف القاشده به آن، تفسیر شد و به مقتضاى جمله «إن من الحجارة ...» سختى دل به تراوش نکردن معارف و حقایق تفسیر مى شود; یعنى، قلب قسى نه از خارج متأثر مى شود و نه از درون تراوشى دارد.

۵ - بیرون زدن و جارى شدن نهرهاى آب از برخى صخره ها، شاهدى بر سختى قلبهاى سخت تر از سنگ بنى اسرائیل (أو أشد قسوة و إن من الحجارة لما یتفجر منه الأنهر) «تفجّر» (مصدر یتفجر) به معناى بیرون آمدن و جارى شدن است (اقتباس از مجمع البیان). جمله «إن من الحجارة» به منزله دلیل براى «أشد قسوة» مى باشد. «لما» مرکب از لام تأکید و «ما»ى موصوله است و مراد از آن، سنگ مى باشد. بنابراین «إن من الحجارة لما ...»; یعنى، برخى از سنگها همانا سنگى است که ... .

۶ - شکاف برداشتن برخى سنگها و بیرون آمدن آب از آن، نشانه سخت تر بودن قلبهاى بنى اسرائیل از سنگها (و إن منها لما یشقق فیخرج منه الماء) «تَشَقُق» (مصدر یشقق = یتشقق) به معناى شکاف برداشتن است. برخى از اهل لغت برآنند که «شق» به شکاف ریز که به روشنى معلوم نباشد، گفته مى شود.

۷ - سقوط سنگها بر اثر هراس و خشیت از خدا، نشانه افزونتر بودن سختى دلهاى بنى اسرائیل از پاره سنگهاست. (و إن منها لما یهبط من خشیة اللّه) «من» در «من خشیة اللّه» تعلیلیه است. «هبوط» (مصدر یهبط) به معناى افتادن و سقوط کردن است. بنابراین جمله «إن منها ...»; یعنى، برخى سنگها همانا سنگى است که به علت ترس از خدا سقوط مى کند.

۸ - طبیعت و جهان مادى داراى شعور است. (و إن منها لما یهبط من خشیة اللّه)

۹ - طبیعت و جهان مادى، آشنا با خدا و آگاه به مقام الوهیت است. (و إن منها لما یهبط من خشیة اللّه)

۱۰ - هراس جهان طبیعت از خداوند، منشأى براى فعل و انفعالات آن (و إن منها لما یهبط من خشیة اللّه)

۱۱ - خطر سقوط آدمى به مرحله اى پست تر و ناشایسته تر از جمادات (و إن من الحجارة لما یتفجر ... و إن منها لما یهبط من خشیة اللّه)

۱۲ - درک نکردن و نپذیرفتن حقایق دینى و معارف الهى، نشانه سخت شدن و قساوت پیدا کردن دلهاست. (یریکم ءایته لعلکم تعقلون. ثم قست قلوبکم من بعد ذلک)

۱۳ - قساوت و سخت دلى، داراى مراحل و مراتبى مختلف است. (فهى کالحجارة أو أشد قسوة) کلمه «أو» در جمله فوق، مى تواند براى تقسیم و تنویع باشد. بر این مبنا جمله «فهى کالحجارة ...» دلالت مى کند که: برخى از قلبهاى قسى همانند سنگ است و برخى سخت تر از سنگ.

۱۴ - دل و قلب آدمى، باید از هراس و خشیت خدا لرزان بوده و در مسیر او به حرکت در آید. (و إن منها لما یهبط من خشیة اللّه)

۱۵ - قلب و دل آدمى باید منشأ بروز حقایق و معارف الهى بوده و خاستگاه علم و حکمت باشد. (و إن من الحجارة لما یتفجر منه الأنهر و إن منها لما یشقق فیخرج منه الماء)

۱۶ - صدور خیرها و برکتها و جوشش علم و حکمت، نشانه منزه بودن قلب از قساوت و کدورت است. (ثم قست قلوبکم ... فهى کالحجارة أو أشد ... و إن من الحجارة لما یتفجر منه الأنهر)

۱۷ - خشوع و خضوع در برابر خدا، نشانه سلامت قلب از قساوتها و کدورتهاست. (ثم قست قلوبکم ... فهى کالحجارة أو أشد ... و إن من منها لما یهبط من خشیة اللّه)

۱۸ - خداوند، به تمامى اعمال و رفتار آدمیان آگاه است. (و ما اللّه بغفل عما تعملون)

۱۹ - بنى اسرائیلیان گنهکار و داراى اعمال ناشایست، مورد تهدید خداوند به کیفر و مجازات (و ما اللّه بغفل عما تعملون) از هدفهاى بیان آگاهى و توجّه خداوند به اعمال گنهکاران، تهدید ایشان به کیفر است.

۲۰ - انسانهاى گنهکار و داراى رفتار و کردار ناروا، در خطر گرفتار شدن به کیفر و مجازات الهى هستند. (و ما اللّه بغفل عما تعملون)

موضوعات مرتبط

  • آب: جوشش آب از سنگ ۵، ۶
  • انسان: عمل انسان ۱۸; مراتب انحطاط انسان ۱۱
  • بنى اسرائیل: ارائه آیات به بنى اسرائیل ۱; بنى اسرائیل گناهکار ۱۹; بهانه جویى بنى اسرائیل ۳; تهدید بنى اسرائیل ۱۹; عصیان بنى اسرائیل ۳; قساوت قلب بنى اسرائیل ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷; لجاجت بنى اسرائیل ۳
  • بهانه جویى: آثار بهانه جویى ۳
  • تشبیهات: تشبیه به صخره ۲
  • حکمت: آثار حکمت ۱۶; جایگاه حکمت ۱۵
  • خدا: تهدیدهاى خدا ۱۹; علم خدا ۱۸; کیفرهاى خدا ۱۹، ۲۰
  • خشیت: آثار خشیت ۱۷; خشیت از خدا ۱۰، ۱۴
  • دین: اعراض از دین ۱۲; جایگاه دین ۱۵
  • سنگ: سقوط سنگ ها ۷; شکافتن سنگ ۶
  • شناخت: موانع شناخت ۴
  • طبیعت: خداشناسى طبیعت ۹; خشیت طبیعت ۱۰; شعور طبیعت۸، ۹; منشأ تحولات در طبیعت ۱۰
  • عصیان: آثار عصیان ۳
  • علم: آثار علم ۱۶; جایگاه علم ۱۵
  • عمل: کیفر عمل ناپسند ۲۰
  • قرآن: تشبیهات قرآن ۲
  • قلب: آثار قساوت قلب ۴; خشیت قلب ۱۴; عوامل قساوت قلب ۳; مراتب قساوت قلب ۱۳; نشانه هاى قساوت قلب ۱۲; نشانه هاى قلب سلیم ۱۶، ۱۷; نقش قلب ۱۵
  • کیفر: موجبات کیفر ۲۰
  • گناهکاران: کیفر گناهکاران ۱۹، ۲۰; هشدار به گناهکاران ۲۰
  • لجاجت: آثار لجاجت ۳

منابع