الممتحنة ٥
ترجمه
| الممتحنة ٤ | آیه ٥ | الممتحنة ٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فِتْنَةً»: مفتون و گرفتار. وسیله آزمون (نگا: یونس / ، اسراء / ، حج / ). «رَبَّنَا»: تکرار این واژه برای مبالغه در تضرع و زاری است. می‌تواند ملحق به ماقبل و یا به مابعد شود (نگا: روح‌البیان).
تفسیر
- آيات ۱ - ۹، سوره ممتحنه
- بيان آياتى كه به سختى از دوستى مؤ منين با كفار و مشركين نهى مى كند
- دوستى كردن با كفار از بغض و عداوت آنها نسبت به شما نمى كاهد و اگر به شما دستيابند....
- مراد از اينكه فرمود خداوند بين شما و ارحام و اولادتان در قيامت جدايى مى اندازد
- وجوه ديگرى كه در معناى جمهل((يفصل بينكم )) گفته شده است
- اسوه بودن ابراهيم (عليه السلام ) و پيروانش در تبرى از مشركين
- و توضيح درباره استغفار ابراهيم (عليه السلام ) براى پدر
- اينكه استثناى ((الا قول ابراهيم لابيه ...))متصل است يا منقطع
- دعاى ابراهيم عليه السلام و پيروانش در توكل بر خدا و بازگشت به او
- نهى از دوستى با كفار به معناى نهى از عدالت و خوش رفتارى با كفار غير حربى نيست
- چند روايت راجع به نزول آيات نهى از دوستى با كفار و مشركين در ماجراى نامه نوشتن حاطب بن ابى بلتعه براى مشركين مكه
- نقد و رد روايتى كه در آن آمده است : شايد خداوند به شركت كنندگان در جنگ بدر گفتهباشد هر چه مى خواهيد بكنيد...!
- آياتى از قرآن كريم كه احاديث فوق را رد مى كند
- چند روايت درباره تجويز معاشرت و خوش رفتارى با كفار غير محارب و درباره حب وبغض بخاطر خدا
نکات آیه
۱ - التجاى ابراهیم(ع) و همراهانش به خدا، براى قرار نگرفتن تحت سلطه و شکنجه کافران (ربّنا لاتجعلنا فتنة للذین کفروا) «فتنة» در اصل به معناى آزمایش است. از آن جا که تسلط کافران بر مؤمنان نوعى آزمایش آنان به شمار مى آید، «فتنة» در آیه بالا کنایه از تحت سلطه و شکنجه قرار گرفتن خواهد بود.
۲ - تأثیر دعا، در تغییر حوادث و مسائل اجتماعى (ربّنا لاتجعلنا فتنة) از این که کسى چون حضرت ابراهیم(ع) براى بر طرف شدن مشکل دعا کرده و خداوند عمل او را به عنوان عملى بایسته و الگو معرفى مى نماید، نشانه تأثیر داشتن دعا در برداشته شدن مشکلات است.
۳ - نگرانى ابراهیم(ع) و همراهانش، از آسیب پذیرى ایمانشان در کوران مشکلات * (ربّنا لاتجعلنا فتنة للذین کفروا) در صورتى که «فتنة» به معناى «مفتوناً و معذّباً» باشد; از سیاق آیات استفاده مى شود که نگرانى ابراهیم(ع) و همراهانش، در نهایت متوجه ثبات بر توحید و برائت از مشرکان بوده است.
۴ - التجاى ابراهیم(ع) و همراهانش به خداوند، از این که وسیله اى براى سوءاستفاده کافران قرار گیرند.* (ربّنا لاتجعلنا فتنة للذین کفروا) در صورتى که «فتنة» به معناى «آزمون و بلا» باشد، مى تواند بیانگر این معنا باشد که ابراهیم(ع)، از خداوند خواست تا مورد سوء استفاده کافران و در راستاى منافع آنان قرار نگیرد.
۵ - آمرزش خواهى ابراهیم(ع) و همگامان آن حضرت براى خویش، از پروردگارشان (و اغفرلنا ربّنا)
۶ - نیاز همه انسان ها حتى پیامبران، به دعا و طلب آمرزش از خداوند (ربّنا علیک توکلنا... ربّنا لاتجعلنا فنتة ... واغفر لنا) از این که خداوند به مؤمنان رهنمود داده است که چون ابراهیم(ع)، دعا و استغفار کنند، نیاز داشتن آنان به دعا و استغفار استفاده مى شود.
۷ - خطاها و لغزش ها، زمینه ابتلاى مؤمنان به رنج ها و سلطه کافران است.* (ربّنا لاتجعلنا فتنة ... و اغفرلنا) ارتباط «واغفر لنا» با «لاتجعلنا فتنة...»، ممکن است از این جهت باشد که یکى از عوامل «فتنة» (مفتون و معذّب شدن) گناهان است. از این رو در تکمیل دعاى «لاتجعلنا...»، طلب آمرزش شده است.
۸ - پروردگار آدمیان، یگانه «عزیز» (پیروزمند شکست ناپذیر) و «حکیم» (کاردان) است. (ربّنا إنّک أنت العزیز الحکیم)
۹ - پیروزمندى و اقتدار الهى، آمیخته با حکمت او است. (إنّک أنت العزیز الحکیم)
۱۰ - اقتدار الهى، پشتوانه استجابت دعاى مؤمنان در مصون ماندن از سلطه کافران (ربّنا لاتجعلنا فتنة ... إنّک أنت العزیز الحکیم)
۱۱ - اقتدار و شوکت کافران، ناچیز در برابر اقتدار شکست ناپذیر الهى (ربّنا إنّک أنت العزیز الحکیم) جمله «إنّک أنت العزیز» - که بیانگر حصر عزت و اقتدار در خداوند است - تعریض به قدرت هاى کفر دارد که درصدد مفتون و معذّب ساختن مؤمنان اند.
۱۲ - ربوبیت خداوند، مقتضى یارى جستن از او و التجاى به درگاه وى (ربّنا علیک توکلنا ... ربّنا لاتجعلنا ... ربّنا إنّک أنت العزیزالحکیم)
۱۳ - لزوم توأم بودن مبارزه (برائت از کافران معاند)، با دعا و استغفار به درگاه خداوند (إذ قالوا لقومهم إنّا برءؤا... ربّنا علیک توکلنا... ربّنا لاتجعلنا)
روایات و احادیث
۱۴ - «عن أبى جعفر(ع) ...انّ اللّه أمر نبیّه(ص) و المؤمنین بالبرائة من قومهم ماداموا کفّاراً فقال: «قد کانت لکم اُسوة حسنة فى إبراهیم و الذین معه إذ قالوا لقومهم إنّا برآؤا منکم و ممّا تعبدون...»;[۱] از امام باقر(ع) روایت شده است: خداوند به رسول خود و مؤمنان امر فرموده تا از قوم خود، مادامى که در حال کفر هستند، برائت جویند [آن جا که] مى فرماید: «براى شما در زندگى ابراهیم و کسانى که با او بودند الگوى خوبى است; زیرا آنان به قوم خود گفتند: إنّا برآؤا منکم و ممّا تعبدون».
۱۵ - «[عن] أبى عبداللّه(ع) قال: ما کان ولد آدم مؤمن إلاّ فقیراً و لا کافر إلاّ غنیّاً، حتّى جاء إبراهیم(ع) فقال: «ربّنا لاتجعلنا فتنة للذین کفروا» فصیّراللّه فى هؤلاء أموالاً و حاجة و فى هؤلاء أموالاً و حاجة;[۲] از امام صادق(ع) روایت شده است: هیچ مؤمنى از فرزندان آدم نبود، مگر این که فقیر بود، و هیچ کافر نبود مگر این که غنى بود; تا این که زمان ابراهیم(ع) فرا رسید. آن حضرت به خداوند عرض کرد: «پروردگارا ما را مایه فتنه کافران قرار مده». پس خداوند در کافران هم مال و هم نیاز و در مؤمنان نیز هم مال و هم نیاز قرار داد».
موضوعات مرتبط
- ابراهیم(ع): آثار دعاى ابراهیم(ع) ۱۵; استغفار ابراهیم(ع) ۵; استغفار پیروان ابراهیم(ع) ۵; التجاى ابراهیم(ع) ۱، ۴; التجاى پیروان ابراهیم(ع) ۱، ۴; نگرانى ابراهیم(ع) ۳; نگرانى پیروان ابراهیم(ع) ۳
- استغفار: اهمیت استغفار ۱۳
- استمداد: زمینه استمداد از خدا ۱۲
- اسماء و صفات: حکیم ۸; عزیز ۸
- التجا: آثار التجا به خدا۱; التجا به خدا ۴; زمینه التجا به خدا ۱۲
- الگوگیرى: الگوگیرى از ابراهیم(ع) ۱۴
- انسان: نیازهاى معنوى انسان ۶
- ایمان: اهمیت حفظ ایمان ۳
- بلا: موانع بلا ۲
- تبرى: تبرى از کافران ۱۳، ۱۴
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۱۲; آثار قدرت خدا ۱۰; حکمت خدا ۹; عزت خدا ۱۱; قدرت خدا ۱۱; ویژگیهاى عزت خدا ۹
- دعا: آثار دعا ۲
- سختى: آثار سختى ۳; زمینه سختى ۷
- کافران: بى ارزشى قدرت کافران ۱۱; زمینه سلطه کافران ۷; عوامل ثروتمندى کافران ۱۵; عوامل فقر کافران ۱۵; مصونیت از اذیتهاى کافران ۱; مصونیت از سلطه کافران ۱; مصونیت از سوءاستفاده کافران ۴; موانع سلطه کافران ۱۰
- لغزش: آثار لغزش ۷
- مؤمنان: اجابت دعاى مؤمنان ۱۰; الگوى مؤمنان ۱۴; تکلیف مؤمنان ۱۴; عوامل ثروتمندى مؤمنان ۱۵; عوامل فقر مؤمنان ۱۵
- مبارزه: دعا در مبارزه ۱۳; روش مبارزه ۱۳
- محمد(ص): الگوى محمد(ص) ۱۴; تکلیف محمد(ص) ۱۴
- نیازها: نیاز به استغفار ۶; نیاز به دعا ۶
