لقمان ١٤
ترجمه
| لقمان ١٣ | آیه ١٤ | لقمان ١٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حَمَلَتْهُ»: بدو حامله شده است و باردار گشته است. «وَهْناً»: ضعف و سستی. حال (أُمّ) است، یعنی ذاتَ وَهْنٍ. یا مفعول مطلق فعل محذوف است و جمله حال است، و تقدیر چنین است: تَهِنُ وَهْناً. «وَهْناً عَلی وَهْنٍ»: ضعفها و سستیهای پیاپی و پشت سرهم. «فِصَالُ»: از شیر بریدن. پایان دوران شیرخوارگی (نگا: احقاف / ). «عَامَیْنِ»: دو سال (نگا: بقره / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ إِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي... (۲) وَ الْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ... (۹) وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لاَ تُشْرِکُوا... (۱) قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ... (۳) وَ قَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا... (۱) وَ بَرّاً بِوَالِدَتِي وَ لَمْ... (۱) وَ الْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ... (۳) وَ قَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا... (۲) وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ... (۸) وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ... (۹)
إِنَ اللَّهَ لاَ يَغْفِرُ أَنْ... (۰) وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِ... (۰) قُلْ إِنْ کَانَ لِلرَّحْمٰنِ وَلَدٌ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۲ - ۱۹، سوره لقمان
- ((شكرگزارى خداوند)) حكمتى است كه خدا به لقمان عطا فرمود.
- اشاره به علت اينكه شرك به خدا ظلم عظيم است
- تشكر از پدر و مادر شكر خدا است
- بيان موردى كه نبايد در آن از والدين اطاعت كرد
- بخاطر والدين نبايد از دين - كه رهنماى سعادت ابدى است - چشم پوشى كرد
- علم خداوند به تمامى پنهان ها احاطه دارد
- معناى اينكه لقمان بعد از امر فرزند به صبر بر مصائب ، صبر را از ((عزم الامور))خواند
- توضيح سفارشات ديگر لقمان به فرزند: ((و لا تصعر خدك للناس ...))
- بحث روايتى
- رواياتى درباره نماز، صبر و پرهيز از گناهان كوچك و راجع به معناى جمله : ((ولاتصعر خدك للناس ))
- گفتارى پيرامون داستان لقمان و پاره اى از كلمات حكمت آميز او - در دوفصل
- پاره اى از مواعظ و حكم آن جناب
نکات آیه
۱ - سفارش خداوند به انسان، براى رعایت حقوق و حرمت پدر و مادر (و وصّینا الإنسن بولدیه)
۲ - پدر و مادر، حقّى الهى بر گردن فرزند دارند. (و وصّینا الإنسن بولدیه) توصیه خداوند به انسان ها، براى رعایت حال والدین، مى تواند گویاى این حقیقت باشد که رعایت حال والدین، امرى الهى است و خدا خواهان آن است.
۳ - فرزند و والدین، در مقابل هم، مسؤولیت دارند. (قال لقمن لإبنه و هو یعظه ... و وصّینا الإنسن بولدیه)
۴ - دوران باردارى مادر، دورانى سخت و مایه ضعف و ناتوانى براى وى است. (حملته أُمّه وهنًا على وهن) «وهناً» مفعول براى فعل محذوف و در موضع حال است. لازم به ذکر است که «وَهْن» به معناى ضعف جسمانى است (مفردات راغب).
۵ - تحمل ناتوانى هاى روز افزون، از سوى مادر، در دوران باردارى، در پى دارنده حقوقى بر گردن فرزند است. (و وصّینا الإنسن بولدیه حملته أُمّه وهنًا على وهن) «وهناً على وهن» دلالت بر افزایش ضعف و ناتوانى مادر در دوران باردارى مى کند.
۶ - دوران شیرخوارگى کودک، تا دو سال است. (و فصله فى عامین) «فصال» در لغت، به معناى «جدا کردن کودک از شیر» است (مفردات راغب). لازم به ذکر است که «فى» (حرف ظرف) دلالت مى کند بر این که مدّت شیرخوارگى، دو سال است و جدا کردن کودک از شیر، مى تواند در خلال آن دو سال باشد.
۷ - شیر دادن به فرزند، به مدّت دو سال، از سوى مادر، باعث تأکید بر رعایت حقوق مادر از سوى فرزند است. (و وصّینا الإنسن بولدیه ... و فصله فى عامین)
۸ - تحمل ضعف متزایدِ دوران باردارى از سوى مادر، براى سالم رساندن کودک به دوره زایمان، عاملِ لزوم رعایت حق مادر از سوى فرزند است. (و وصّینا الإنسن بولدیه ... حملته أُمّه وهنًا على وهن ... أن اشکر لى و لولدیک)
۹ - فرزند، به صورت عادى و طبیعى، حال و حقوق پدر را بیش تر رعایت مى کند.* (و وصّینا الإنسن بولدیه حملته أُمّه وهنًا على وهن... أن اشکر ... لولدیک) توصیه به رعایت حال والدین با یادآورى مشقاتى که مادر مى کشد، ممکن است از این جهت باشد که فرزند، حیات و معاش خود را مرهون پدر مى داند و طبیعتاً، در مقابل او احساس وظیفه مى کند و درباره مادر چنین احساسى ندارد، لذا این توصیه براى ایجاد انگیزه در فرزند جهت رعایت حقوق هر دوى آنها است.
۱۰ - خداوند، فراخوان انسان ها به سپاسگزارى در برابرش و تشکّر از والدین (أن اشکرلى و لولدیک)
۱۱ - مادران، داراى حقى فزون تر از پدران، بر گردن فرزند هستند.* و وصّینا الإنسن بولدیه حملته أُمّه وهنًا على وهن و فصله فى عامین أن اشکر ... و لولدیک تعلیل آوردن حکم تشکر از والدین، به این که مادر، سختى هاى باردارى را متحمل شده و فرزند را تا مدت دو سال شیر مى دهد، مى تواند به فزونى حق مادر اشاره داشته باشد.
۱۲ - حق مادر، در معرض تضییع از سوى فرزند است. (و وصّینا الإنسن بولدیه حملته أُمّه وهنًا على وهن ... أن اشکرلى و لولدیک) این که خداوند، در ضمن توصیه به رعایت حقوق پدر و مادر، تنها مشقّات و زحمت هاى مادر را در دوران باردارى و شیر دادن یادآورى مى کند، احتمال دارد به خاطر نکته یاد شده باشد.
۱۳ - انسان ها، موظف به شکر نعمت هاى خداوندند. (أن اشکرلى)
۱۴ - حقِّ مبدأ فیض (خداوند)، مقدَّم بر حق مجارى فیض است. (أن اشکرلى و لولدیک) مقدم داشتن شکر خدا بر تشکر از والدین، در یک فرمان، احتمال دارد به خاطر حقیقت بالا باشد.
۱۵ - انسان، در معرض ناسپاسى نسبت به نعمت هاى الهى و حقوق والدین و نیازمند به تذکر است. (و وصّینا الإنسن بولدیه ... أن اشکرلى و لولدیک)
۱۶ - تشکر از والدین و رعایت حقوق آنها، نباید انسان را از شکرگزارى به درگاه خداوند، باز دارد. (أن اشکرلى و لولدیک) از این که در میان توصیه به رعایت حال و حقوق والدین و تشکر و قدردانى از آنها، یادآورى مى کند که «مرا سپاس بگویید!»، احتمال دارد براى توجه دادن به نکته بالا باشد.
۱۷ - تنها خداوند، فرجامِ حرکتِ عالم آفرینش است. (إلىّ المصیر)
۱۸ - هشدار الهى به انسان ها، درباره تصییع حقوق والدین (أن اشکرلى و لولدیک إلىّ المصیر) جمله «إلىّ المصیر» پس از توصیه به رعایت حال والدین و فرمان به سپاسگزارى از آنها، ناظر به این نکته است که انسان ها، در صورت رعایت نکردن توصیه و فرمان یاد شده، مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.
۱۹ - توجه دادن انسان به فرجام حیات خویش (حضور در پیشگاه خداوند) زمینه پیدایش تعهد براى عمل به وصایاى الهى است. (و وصّینا الإنسن ... أن اشکرلى و لولدیک إلىّ المصیر) ذکر «إلىّ المصیر» پس از چند توصیه به انسان، از سوى خداوند، مى تواند به منظور ایجاد انگیزه براى عمل به آن سفارش باشد.
موضوعات مرتبط
- آفرینش: فرجام آفرینش ۱۷
- انسان: کفران انسان ۱۵; لغزشگاههاى انسان ۱۵; مسؤولیت انسان ۱۳; نیازهاى معنوى انسان ۱۵; هشدار به انسان ۱۸
- باردارى: سختى باردارى ۴، ۵; ضعف آورى باردارى ۴
- بازگشت به خدا :۱۷، ۱۹
- پدر: حقوق پدر ۱۱; رعایت حقوق پدر ۹
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۹
- خدا: تقدم حقوق خدا ۱۴; توصیه هاى خدا ۱، ۱۰; هشدارهاى خدا ۱۸
- ذکر: آثار ذکر فرجام انسان ۱۹
- رضاع: آثار رضاع ۷; مدت رضاع ۶، ۷
- شکر: اهمیت شکر خدا ۱۶; شکر خدا ۱۰; شکر نعمت ۱۳
- فرزند: مسؤولیت فرزند ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۱
- کفران: کفران نعمت ۱۵
- کودک: حقوق کودک ۶
- مادر: برترى حقوق مادر ۱۱; تضییع حقوق مادر ۱۲; رعایت حقوق مادر ۷، ۸; ضعف مادر در باردارى ۸; عوامل ضعف مادر ۴; منشأ حقوق مادر ۵، ۷
- والدین: احترام به والدین ۱; تشکر از والدین ۱۰، ۱۶; تضییع حقوق والدین ۱۵، ۱۸; حقوق والدین ۲; رعایت حقوق والدین ۱، ۱۶; مسؤولیت والدین ۳
