هود ١٠٨
ترجمه
| هود ١٠٧ | آیه ١٠٨ | هود ١٠٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِلاّ مَا شَآءَ رَبُّکَ»: مراد سرمدیّت و ابدیّت است. یا این که (ما) به معنی (مَنْ) است و استثناء موحّدین بزهکار از ضمیر (سَعِدُوا) است که سالها بعد از چنین افراد خوشبختی از دوزخ خارج و به بهشت می‌آیند. «عَطَآءً»: عطیّه. بخشش. مفعول مطلق است و تقدیر چنین است: یُعْطِیهِمْ عَطَآءً. عَطاء مصدر یا اسم مصدر و به معنی (إعطاء) است. حال مفعول مقدّر و تمییز از نسبت هم بشمار آورده‌اند. «غَیْرَ مَجْذُوذٍ»: غیر مقطوع. ناگسستنی. همیشگی و پیاپی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
خَالِدِينَ فِيهَا حَسُنَتْ... (۱) إِنَ هٰذَا لَرِزْقُنَا مَا لَهُ مِنْ... (۰) وَ إِنَ لَکَ لَأَجْراً غَيْرَ... (۱) إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۱)
خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ... (۶) لاَ يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ... (۰) الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۰) إِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۱) قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۰۸ - ۱۰۰، سوره هود
- دو احتمال در معناى : ((ابناء القرى ))
- مراد از اينكه آلهه مشركين جز بر هلاكت و تباهى خوانندگان خويش نيفزودند
- اشاره به وجود ارتباط بين اعمال سابق ولا حق انسان ، و نيز ارتباط آن بااعمال ديگران
- عالم برزخ منزلگاه موقتى است و جنبه تمهيدى براى روز قيامت و بهشت و دوزخ جاودانه دارد
- چند وجه در معناى : ((يوم ياءت ...)) در آيه شريفه
- در روز قيامت حقايق براى همگان واضح شده ، توهم استقلال اسباب و وسائط زائل مى گردد
- معناى جمله : ((يوم ياءت لاتكلم نفس الّا باذنه )) و معناى تكلم در قيامت
- بيان اينكه دروغ گفتن مشركين در روز قيامت از باب ظهور ملكات است
- وجه جمع بين آياتى كه تكلم در روز قيامت را اثبات مى كنند با آياتى كه آن را نفى و انكار مى كنند
- گفتار ديگر مفسرين در معناى آيه (لاتكلم نفس الا باذنه )
- علاوه بر اينكه خداى تعالى مى فرمايد: ((هذا يوم لا ينطقون و لا يوذن لهم فيعتذرون)) و معلوم است كه
- وجهى كه ديگران درباره جمع بين اين دو دسته از آيات
- معناى جمله : ((فمنهم شقىّ و سعيد)) و اشاره به معناى تقسيم انسانها به سعادتمند وشقاوتمند
- نقد و رد سخن فخررازى كه گفته است سعادت و شقاوت آدمى به حكم خدا و لازم لاينكفاوست
- بيان اينكه قضاء و قدر الهى و علم او به اعمال انسان منافاتى با اختيارى بودناعمال انسان ندارد
- معناى (زفيز) و (شهيق ) و بيان حالاهل جهنم
- معناى ((خلود)) و مشتقات آن
- دو اشكال در ارتباط با آيه : ((خالدين فيها مادامت السموات و الارض )) و جواب آنها
- سخن زمخشرى در تفسير كشاف در اشاره به اين وجه
- دفعاشكال قاضى بيضاوى بر آيه شريفه
- وجوه ديگرى كه درباره تحديد خلود در آيه شريفه ذكر شده است
- معناى استثناء: ((الّا ماشاء ربّك )) در دو آيه مربوط به بهشتيان و دوزخيان
- وجوه مختلف ديگر درباره مراد از استثناء فوق الذكر
- اشاره به نكته لطيفى كه از آيه : ((و اما الذين سعدوا...)) استفاده مى شود.
- وجه جمع بين جمله : ((الّا ماشاء ربّك )) و ((عطاء غير مجذوذ)) در آيه شريفه
- بحث روايتى
- بررسى نسبت سعادت و شقاوت انسان با قضا و قدر الهى با توجه به روايات وارده
- عالم هستى داراى دو وجه است : وجه ضرورت و تقدير و وجه امكان و اختيار
- معناى فرمايش پيامبر (ص ): ((كل ميسر لما خلق له ))
- رواياتى در ذيل آيات شريفه مربوط به خلود در جنت و نار و استثناء: ((الّا ماشاء ربّك))
- بهشت اولياء خدا با بهشت ديگران تفاوت دارد (و من دونهما جنّتان )
- رد سخن سيوطى در مورد منسوخ شدن دو آيه : ((فاما الّذين شقوا... ))
نکات آیه
۱- بهشت ، جایگاه سعادتمندان صحنه قیامت است. (و أما الذین سعدوا ففى الجنة خلدین فیها)
۲- بهشتیان ، براى همیشه در بهشت ماندگار خواهند بود. (و أما الذین سعدوا ففى الجنة خلدین فیها مادامت السموت و الأرض)
۳- نیل به سعادت و خوشبختى در قیامت ، به توفیق الهى است. (و أما الذین سعدوا ففى الجنة) مجهول آوردن فعل «سُعدوا» و آمدن فعل «شقوا» به صورت معلوم ، بیانگر این نکته است که: تیره بختان به اختیار خویش اسباب شقاوت را بر خود فراهم مى آورند و سعادتمندان در اختیار اسباب سعادت ، توفیق الهى را به همراه دارند.
۴- سراى آخرت همچون دنیا، داراى زمین و آسمان است. (مادامت السموت و الأرض)
۵- سراى آخرت، داراى یک زمین است و آسمانهایى متعدد دارد. (مادامت السموت و الأرض)
۶- خلود بهشتیان در بهشت ، بسته به مشیّت خداوند است. (و أما الذین سعدوا ففى الجنة خلدین ... إلاّ ما شاء ربک)
۷- هیچ چیز و هیچ کس نمى تواند مانع نفوذ مشیّت الهى شود. (خلدین فیها ... إلاّ ما شاء ربک)
۸- وعده خداوند بر مخلّد ساختن بهشتیان در بهشت ، مشیّت او را محدود نخواهد ساخت و مانع او در موقت قرار دادن آن نخواهد شد. (خلدین فیها ... إلاّ ما شاء ربک عطاءً غیر مجذوذ) «عطاءً غیر مجذوذ» حاکى از دوام بهشت و نعمتهاى آن و تأکیدى بر «خالدین فیها» است. استثناى «ما شاء ربک» در ضمن بیان خلود و دوام نعمتهاى بهشت گویاى این نکته است که وعده هاى خداوند، موجب آن نمى شود که مشیت او مقیّد شود و وى را از این که برخلاف آن عمل کند، ناتوان سازد.
۹- بهشت و موهبتهاى آن ، عطایى الهى است. (عطاءً غیر مجذوذ)
۱۰- بهشت و موهبتهاى آن ، از میان نخواهد رفت و از بهشتیان باز پس گرفته نخواهد شد. (عطاءً غیر مجذوذ) «عطاء» حال براى «الجنة» است و «مجذوذ» به معناى مقطوع مى باشد. بنابراین «عطاءً غیر مجذوذ»; یعنى ، [وارد بهشت مى شوند]در حالى که آن بهشت ، عطایى تمام نشدنى و مداوم است.
موضوعات مرتبط
- آخرت: آسمان آخرت ۴; تعدد آسمان آخرت ۵; زمین آخرت ۴، ۵
- بهشت: جاودانگى بهشت ۱۰; جاودانگى در بهشت ۲، ۶، ۸; جاودانگى نعمتهاى بهشت ۱۰; ویژگیهاى بهشت ۱۰
- بهشتیان: ۱ جاودانگى بهشتیان ۲، ۶
- توفیقات: توفیق سعادت اخروى ۳
- خدا: آثار مشیت خدا ۶; توفیقات خدا ۳; حتمیت مشیت خدا ۷; عطایاى خدا ۹; مشیت خدا ۸; نقش وعده هاى خدا ۸
- سعادتمندان: سعادتمندان در بهشت ۱
- موجودات: عجز موجودات ۷
- نعمت: نعمت بهشت ۹
