ابراهيم ٢٣
ترجمه
| ابراهيم ٢٢ | آیه ٢٣ | ابراهيم ٢٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بِإِذْنِ رَبِّهِمْ»: با اجازه خدا و توفیق او. جار و مجرور متعلّق به (خالِدینَ) است. «تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلامٌ»: در آنجا از سوی خدا (نگا: یس / ) و از سوی فرشتگان (نگا: رعد / ) درود فرستاده می‌شوند (نگا: یونس / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۹ - ۳۴،سوره ابراهيم
- اشاره به معناى ((حق )) و بيان اينكه مراد از حق بودند خلقت آسمانها و زمين هدفداربودن عالم هستى است
- بيان جمله : ((ان يشايدهبكم و ياءت بخلق جديد)) و پاسخ به يك سؤال در اين مورد
- معناى جمله : ((و برزوا الله جميعا))
- بيان بگو مگوى كفار در روز قيامت
- سخن شيطان با پيروان خود در قيامت
- معناى اينكه در قيامت شيطان به اتباع خود مى گويد: ((خدا به شما وعده حق داد و من بهشما وعده دادم ولى وفا نكردم ))
- بيان اينكه شيطان بر مردم سلطه اى ندارد و فقط دعوت به گناه مى كند
- رد كلام فخر رازى در خصوص استثناء در آيه شريفه
- بيزارى جستن شيطان و هر متبوع ديگرى از پيروان خود، در روز قيامت
- انسان مختار است و خود مسؤ ول نيك و بد اعمال خويش است
- وجوهى كه در مورد تركيب و معناى آيه : ((الم تر كيف ضرب الله مثلا كلمة طيبة ...))گفته شده است
- موارد اختلاف مفسرين در بيان معنى و مفاد مفردات آيه فوق الذكر
- بيان مراد از ((كلمه طيبه )) اى كه به شجره طيبه تشبيه شده است
- مقصود از كلمه خبيثه كه به شجره خبيثه تشبيح شده شرك به خدا است
- آغاز و ادامه هدايت مؤ منين از ناحيه خداوند است (يثبت الله الذين آمنوابالقول الثابت ))
- چند معناى ديگر كه براى آيه : ((يثبت الله الذين آمنوا...)) ذكر كرده اند
- حكايت حال سردمداران و بزرگان ضلالت و ظلم كه كفران نعمت كرده مردم خود را هلاكتكشاندند
- انگيزه اصلى مشركين در شرك ورزيدن به عمد و اختيار
- وجه جمع بين دو آيه اى كه يكى وجود دوستى در قيامت اثبات و ديگرى نفى مى كند
- استدلال بر اختصاص ربوبيت براى خدا به اختصاص تدبير عام موجودات به او
- معناى ((سخر لكم الفلك )) و سخر لكم الانهار))
- معناى سؤ ال و توضيح مراد از جمله : اتيكم منكل ما سالتموه : خداوند از تمام آنچه از او خواستيد به شما داد))
- توضيحى درباره اينكه نعمت هاى الهى قابل شمارش نيست (و ان تعدوا نعمة الله لاتحصوها)
- روايتى درباره مراد از كلمه طيبه و كلمه خبيثه در آيه((مثل كلمة طيبة كشجرة طيبة ...))
- نقل ورد سخن ((آلوسى )) كه در روايتى بنابر آن مراد از شجره خبيثه بنى اميه اندمناقشه كرده
- چند روايت در مورد سؤ ال قبر و تطبيق آيه : (( يثبت الله الذين آمنوا...)) بر آن
- چند روايت در تطبيق آيه : (( الذين بدلوا نعمة الله كفرا...)) بر بنى اميه و بنى مغيره
- روايتى در اين باره كه اظهار عجز از شكر نعمتهاى الهى شكر است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ «23»
و كسانى‌كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، به باغ‌هايى كه از زير درختانش نهرها جارى است داخل شوند آنان با اذن پرودگارشان براى هميشه در آن خواهند بود و تحيّت آنان به يكديگر سلام است.
نکته ها
در بهشت به هر سو بنگرى، سلام است:
سلام از طرف خداوند، به اهل بهشت: «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ» «2»
سلام از طرف فرشتگان به مؤمنان: «سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها» «3»
سلام از طرف خود اهل بهشت به يكديگر: «تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ»
گاهى انسان، خود به جايى مى‌رود و گاهى ديگران مى‌آيند و او را با تشريفاتى مخصوص به آن جا مى‌برند. خداوند در اين آيه مى‌فرمايد: «وَ أُدْخِلَ» يعنى اهل بهشت به صورت ساده و معمولى داخل نمى‌شوند، بلكه آنان را با احترام و تشريفات به بهشت مى‌برند. در آيه‌ى 72 سوره‌ى زمر نيز مى‌فرمايد: «وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً». اما درباره‌ى دوزخيان مى‌خوانيم كه آنان را با شكنجه به سوى عذاب مى‌برند: «خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ» «4» او را بگيريد و ببنديد و سپس به دوزخ پرتاب كنيد.
«1». بقره، 167.
«2». يس، 58.
«3». زمر، 73.
«4». الحاقه، 30- 31.
جلد 4 - صفحه 408
اهل دوزخ، از يكديگر متنفّر و بيزارند و همديگر را نفرين مى‌كنند، ولى بهشتيان به يكديگر سلام مى‌كنند.
در بهشت، نهرهاى مختلفى وجود دارد:
الف: نهر آب: «أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ»
ب: نهر شير: «أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ»
ج: نهر شراب بهشتى: «أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ»
د: نهر عسل: «وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى» «1»
پیام ها
1- مؤمنانِ نيكوكار، همواره در بهشت خواهند بود. أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا ... خالِدِينَ
2- بهشتيان اهل صفا و صميميّت و سلام‌اند، نه نزاع و قهر. «تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ «23»
جلد 7 - صفحه 44
بعد از آن وعيد كفار و وعده مؤمنان را بيان مى‌فرمايد:
وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا: و داخل شوند آنانكه ايمان آورده‌اند به خدا و آنچه از جانب الهى است. وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ: و بجا آوردند كارهاى شايسته و پسنديده كه حق تعالى امر فرموده. آيه شريفه دليل است بر آنكه عمل صالح جزء ايمان است و ايمان فقط بدون عمل صالح فايده ندارد. جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ: در بوستانهائى كه مى‌رود زير درختان و مساكن آن جويهاى آب و شير و انگبين. خالِدِينَ فِيها: در حالتى كه جاويد باشند در آن بهشتها.
داخل كننده مؤمنان در بهشت، ملائكه باشند كه ايشان را به اكرام و تعظيم تمام به رياض دار السّلام درآورند. بِإِذْنِ رَبِّهِمْ: به فرمان و دستور پروردگارشان.
تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ: تحيت ملائكه به مؤمنان در بهشت يا تحيت خدا بر ايشان يا تحيت هر يك نسبت به همديگر، سلام باشد كه دال است بر سلامتى از جميع آفات و عاهات.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيها سَلامٌ «23» أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ «24» تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ «25» وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ ما لَها مِنْ قَرارٍ «26»
ترجمه
و در آورده ميشوند آنانكه ايمان آوردند و بجا آوردند كارهاى شايسته را در بهشتهائيكه ميرود در زمين آنها نهرها جاودانيان در آن بدستور پروردگارشان درودشان در آنجا سلام است
آيا نديدى چگونه زد خدا مثلى را كه قرار داد كلمه پاكيزه را مانند درخت پاكيزه كه بيخش استوار باشد و شاخش در آسمان
ميدهد ميوه‌اش را در هر وقتى بدستور پروردگارش و ميزند خدا مثلها را براى مردم باشد كه ايشان دريابند
و مثل كلمه پليد مانند درخت پليد است كه ريشه كن شده از بالاى زمين نباشد مر آنرا هيچ قرارى..
تفسير
چون روز قيامت شود و مردم از حساب فارغ شوند كسانيكه اهل ايمان و اعمال صالحه باشند داخل شوند در بهشت عنبر سرشت كه در پاى درختان و از زير قصور آن نهرهاى آب جارى است و خدا و ملائكه بتحيت و سلام ايشانرا تعظيم و اكرام نمايند و باين اشارت بشارت دهند بدوام سعادت و سلامت براى ايشان بدستور خداوند سبحان چون كلمه طيبه لا اله الا اللّه و ساير اقوال حقّه ايشان مانند درخت خرما و ساير فواكه پاكيزه ريشه آن در اعماق زمين و قلوب صافيه جاى گزين و ثابت شده كه ديگر بهيچ شبهه و وسوسه و باد تندى از جاى خود حركت نميكند و كنده نميشود و شاخه‌هاى آن بآسمان صعود نموده كه از دستبرد نااهل مأمون است و در موعد مقرّر الهى ميوه پاكيزه خود را ميدهد و هميشه مردم از آن بهره مى‌برند و خداوند اين مثلها را ميزند براى مردم تا آنكه تشبيه فرمايد معقول را بمحسوس و نزديك كند معانى را بأفهام و موجب تذكر و تنبه شود در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه پرسيدند از تفسير شجره در اين آيه فرمود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اصل آن و امير المؤمنين عليه السّلام فرع آن و ائمه از ذريّه آندو شاخه‌هاى آن و علم ائمه ميوه آن و شيعيان مؤمنان ايشان برگهاى آنند بخدا قسم مؤمنى بدنيا مى‌آيد آندرخت برگى ميآورد و مؤمنى از دنيا ميرود از آندرخت برگى مى‌افتد و قريب باين معنى چندين روايت بمضامين مختلفه وارد شده است كه معلوم است مراد بيان مصاديق جليّه و مقاصد خفيّه است و با اهل بيت اطهار
جلد 3 صفحه 229
و شيعيان اخيار تطبيق شده و مثل كلمه كفر و قول باطل و گفتار ناشايسته مانند درخت پليد تلخ سرشت از قبيل هندوانه ابو جهل و غيره است كه ريشه آن از بالاى زمين كنده شده و قرار و ثباتى ندارد و باندك تزلزلى ساقط و زائل و نابود ميشود و در روايات ما اين شجره به بنى اميّه و اعداء اهل بيت و كفّار تفسير شده است كه بحمد اللّه تعالى ريشه آنها كنده و نامشان محو و آثارشان زائل گرديد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أُدخِل‌َ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ جَنّات‌ٍ تَجرِي مِن تَحتِهَا الأَنهارُ خالِدِينَ فِيها بِإِذن‌ِ رَبِّهِم تَحِيَّتُهُم فِيها سَلامٌ «23»
و داخل ميشوند كساني که ايمان آوردند و اعمال صالحه بجا آوردند بهشتهايي که جاري ميشود از زير آنها نهرهايي هميشه هستند در آن بهشتها باذن پروردگار خود تحيّت آنها در آن بهشتها سلام است.
وَ أُدخِل‌َ الَّذِينَ آمَنُوا داخل كننده ملائكه رحمت هستند که داخل ميكنند مؤمنين را وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ عبادت و بندگي پروردگار ميكنند که اصل ايمان قابليت دخول دارد و اعمال صالحه موجب ارتفاع درجات ميشود جَنّات‌ٍ تمام هشت بهشت تَجرِي مِن تَحتِهَا الأَنهارُ يعني از پاي بهشتها و انهار چهار نهر است مِن ماءٍ غَيرِ آسِن‌ٍ وَ أَنهارٌ مِن لَبَنٍ لَم يَتَغَيَّر طَعمُه‌ُ وَ أَنهارٌ مِن خَمرٍ لَذَّةٍ لِلشّارِبِين‌َ وَ أَنهارٌ مِن عَسَلٍ مُصَفًّي هميشه در آن بهشتها هستند خالِدِينَ فِيها بِإِذن‌ِ رَبِّهِم بامر پروردگار خود.
تَحِيَّتُهُم فِيها سَلامٌ که ميفرمايد وَ قال‌َ لَهُم خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيكُم طِبتُم فَادخُلُوها خالِدِينَ زمر آيه 73، سلامتي از کل بليات و آفات و موت که هميشه ابد الاباد متنعم هستند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 23)- در این آیه به دنبال بیان حال جباران عنید و بی‌ایمان و سرنوشت دردناک آنها، به ذکر حال مؤمنان و سر انجام آنها پرداخته، می‌گوید: «و آنها را که
ج2، ص506
ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به باغهای بهشت وارد می‌کنند باغهایی که نهرها از زیر درختانش جاری است» (وَ أُدْخِلَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ).
«جاودانه به اذن پروردگارشان در آن (باغهای بهشت) می‌مانند» (خالِدِینَ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ).
«و تحیت آنان در آنجا سلام است» (تَحِیَّتُهُمْ فِیها سَلامٌ).
سلامت از هرگونه ناراحتی و گزند روحی و جسمی.
نکات آیه
۱- مؤمنان داراى عمل صالح قطعاً وارد بهشت مى شوند و در آن جاودانه خواهند بود. (و أُدخل الذین ءامنوا و عملوا الصلحت جنّ-ت ... خلدین فیها)
۲- ایمان توأم با عمل صالح، ثمربخش است. (و أُدخل الذین ءامنوا و عملوا الصلحت جنّ-ت تجرى)
۳- بهشت جایگاه مؤمنان و پوشیده از درختان انبوه است. (جنّ-ت تجرى من تحتها الأنهر) «جنات» به جایى گفته مى شود که مملو از درخت باشد، به گونه اى که زمین را با درختان خود بپوشاند. جمع آورده شدن «جنات» هم مى تواند مؤید این مطلب باشد.
۴- بهشت، مجموعه اى از باغهاى متعدد است.* (جنّ-ت تجرى من تحتها الأنهر) جمع آورده شدن «جنات» مى تواند اشاره به نکته یاد شده باشد.
۵- نهرهاى فراوانى همواره در بهشت جارى است. (تجرى من تحتها الأنهر)
۶- ورود به بهشت و جاودان ماندن مؤمنان صالح در آن به اذن خداوند است. (و أُدخل الذین ءامنوا و عملوا الصلحت جنّ-ت ... بإذن ربّهم)
۷- مؤمنان داراى عمل صالح، مورد عنایت پروردگار خویش بوده و ورود و جاودان ماندنشان در بهشت برخاسته از ربوبیت اوست. (أُدخل الذین ءامنوا ... جنّ-ت ... خلدین فیها بإذن ربّهم) اضافه شدن «ربّ» به ضمیر «هم»، که مرجع آن «الذین آمنوا» است، مشعر به معناى یاد شده است.
۸- درود و تحیت بهشتیان به یکدیگر در بهشت، با لفظ «سلام» است. (تحیّتهم فیها سلم)
۹- بر مؤمنان داراى عمل صالح در بهشت، درود و سلام فرستاده مى شود. (تحیّتهم فیها سلم) برداشت فوق مبتنى بر این است که اضافه «تحیت» به «هم» اضافه مصدر به مفعول باشد. طبق این احتمال معناى عبارت چنین مى شود: تحیت گفتن به آنان در بهشت با «سلام» است.
۱۰- بهشتیان در بهشت، روابط حسنه و سرشار از محبت با یکدیگر خواهند داشت. (تحیّتهم فیها سلم) اینکه خداوند مى فرماید «تحیت مؤمنان در بهشت سلام گفتن و یا درخواست سلامتى براى یکدیگر است» حکایت از روابط خوب آنان مى کند.
۱۱- بهترین درود و تحیت «سلام» است. (تحیّتهم فیها سلم) انتخاب واژه «سلام»، از میان سایر واژگانى که براى درود و تحیت به کار برده مى شود، مى تواند گویاى نکته یاد شده باشد.
۱۲- بیان عاقبت نیک مؤمنان داراى عمل صالح و فرجام شوم پیروان شیطان، روشى است براى ایجاد انگیزش آدمیان به عاقبت اندیشى. و برزوا لله جمیعًا فقال الضعفؤا للذین استکبروا ... فهل أنتم مغنون عنّا من عذاب الله ... إن الظلمین لهم عذاب ألیم . و أُدخل الذین ءامنوا و عملوا الصلحت جنّ-ت تجرى من تحتها الانهر خلدین فیها
موضوعات مرتبط
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۲
- ایمان: اهمیت ایمان ۲; ایمان و عمل صالح ۲
- بهشت: تعدد باغهاى بهشت ۴; جاودانان در بهشت ۱، ۷; درختان بهشت ۳; شرایط جاودانگى در بهشت ۶; صفات بهشت ۳، ۴، ۵; عوامل جاودانگى در بهشت ۷; موجبات بهشت ۶; نهرهاى بهشت ۵
- بهشتیان ۱، ۳: تحیت بهشتیان ۱، ۳ ۸; روابط بهشتیان ۱، ۳ ۱۰; روش برخورد بهشتیان ۱، ۳ ۱۰; سلام بر بهشتیان ۱، ۳ ۹; سلام بهشتیان ۱، ۳ ۸; محبت بهشتیان ۱، ۳ ۱۰
- تحیت: بهترین تحیت ۱۱
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۷; اهمیت اذن خدا ۶
- سلام: اهمیت سلام ۱۱
- شیطان: فرجام شوم پیروان شیطان ۱۲
- عاقبت اندیشى: اهمیت عاقبت اندیشى ۱۲
- عمل صالح: اهمیت عمل صالح ۲
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۷
- مؤمنان: حُسن فرجام مؤمنان ۱۲; فضایل مؤمنان صالح ۷; مؤمنان در بهشت ۳; مؤمنان صالح در بهشت ۱، ۶، ۹
