البقرة ٢٢٣
ترجمه
| البقرة ٢٢٢ | آیه ٢٢٣ | البقرة ٢٢٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حَرْثٌ»: کشتزار. «أَنَّی شِئْتُمْ»: هرگونه که خواستید. نشسته، ایستاده، بر رو افتاده، بر پشت افتاده، و غیره. به شرط آن که در قُبُل باشد نه دُبُر. «قَدِّمُوا لِأَنفُسِکُمْ»: برای خویشتن پیشاپیش بفرستید. یعنی با انجام اعمال شایسته برای آخرت توشه‌ای بیندوزید. «مُلاقُوهُ»: ملاقات‌کنندگان او.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گويند: اين آيه رد بر يهود است كه معتقد بودند هر كس با زن خود در قبل و فرج او از پشت سر وطى بنمايد، فرزندى كه از او متولد ميشود. احول (لوچ) خواهد گرديد و خداوند عقيده آنها را تكذيب نمود. چنان كه ابن عباس و جابر روايت نموده اند و اصحاب ما نيز آن را ذكر نموده اند.[۳]
حسن بصرى گويد: يهود معتقد بودند كه جماع با زنان در حال ايستاده زشت است خداوند با نزول اين آيه مباح بودن آن را آشكار فرمود به شرط اين كه در فرج زنان باشد.[۴][۵]
تفسیر
- آيات ۲۲۳ - ۲۲۲ ، سوره بقره
- معناى (محيض ) و (اذى ) و وجه اينكه قرآن محيض را اذى خوانده است
- آراء طوائف و مذاهب مختلف در مساءله محيض و رعايت اعتدال در نظريه اسلام در اين باره
- معناى طهارت و بررسى منشاء پيدايش مفهوم طهارت و نجاست در بين مردم
- كلماتى كه بر طهارت و نجاست مادى و معنوى دلالت دارند، و اينكه اسلام هر دو قسم طهارت و نجاست را معتبر شمرده است
- اسلام دين توحيد است و تمام فروغ آن به همان اصل بر مى گردد. اصل توحيد طهارت و بقيه معارف آن نيز طهارتها هستند
- بررسى گفتارى برخى مفسرين در استدلال به آيه (فاءتوا حرثكم انى شئتم )
- معناى توبه و وجه اينكه توابين و متطهرين در آيه شريفه ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين به صورت مطلق آمده است
- معناى آيه (فاتوا حرثكم انى شئتم ) با توجه به كاربرد دو گانه انى در زمان و مكان
- حاصل كلام در معناى جمله ((زنان شما كشتزار شمايند))
- امر به ازدواج و تناسل و ديگر دستوراتى كه مربوط به زندگانى دنيوى است به امر به عبادت و ذكر خدا منتهى مى شوند
- (در ذيل آيات گذشته مربوط به حيض ، طهارت ...)
- رواياتى از امام صادق (ع ) درباره احكام حائص و مفاد آيه (فاتوهن من حيث امركم الله ...)) و (ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين )
- روايتى از امام باقر (ع ) درباره حالتهاى مختلف دل انسان و اينكه آيا بعضى موارد مورد ابتلاء مؤ منين نفاق محبوب مى شود يا خير؟!
- توضيح و تفسير برخى قسمتهاى روايت مذكوره
- رواياتى از معصومين (ع ) درباره مفاد آيه (نساءكم حرث لكم ...)
- روايتى از اهل سنت در شاءن نزول (نساوئكم حرث لكم ...) و بيان اقوال مختلف در استدلال به آن
- رواياتى چند از اهل سنت و بيان فتواى آنان بر جواز وطى از پشت همسر
- استدلال ابن عباس درباره محيض و بررسى استدلال او
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«223» نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ
زنان شما كشتزار شمايند، هرجا وهرگاه كه بخواهيد، به كشتزار خود درآييد (وبا آنان آميزش نمائيد) و (در انجام كار نيك) براى خود، پيش بگيريد واز خدا پروا كنيد وبدانيد كه او را ملاقات خواهيد كرد، وبه مؤمنان بشارت ده.
نکته ها
در اين آيه، زنان به مزرعه و كشتزارى تشبيه شده‌اند كه بذر مرد را در درون خود پرورش داده و پس از 9 ماه، گل فرزند را به بوستان بشرى تقديم مى‌كنند. همچنان كه انسان، بدون كشت و مزرعه از بين مى‌رود، جامعه بشرى نيز بدون وجود زن نابود مى‌گردد.
جلد 1 - صفحه 350
زنان وسيله‌ى هوسبازى نيستند، بلكه رمز بقاى نسل بشر هستند. پس لازم است در آميزش جنسى، هدف انسان توليد يك نسل پاك كه ذخيره قيامت است باشد و در چنين لحظات و حالاتى نيز هدف مقدّسى دنبال شود. جمله‌ى «وَ اتَّقُوا اللَّهَ» هشدار مى‌دهد كه از راههاى غير مجاز، بهره جنسى نبريد و به نحوى حركت كنيد كه در قيامت سرافراز باشيد و اولاد و نسلى را تحويل دهيد كه مجسمه‌ى عمل صالح و خيرات آن روز باشند.
پیام ها
1- همسر مناسب همچون مزرعه‌ى مناسب است و سلامت بذر، شرط توليد بهتر است. «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ»
2- بذر و زمين، هر دو در توليد نقش مهمّى دارند. زن و مرد نيز در بقاى نسل آينده نقش اساسى دارند. «حَرْثٌ لَكُمْ»
3- در كنار ممنوعيّت‌هاى موسمى، بهره‌گيرى‌هاى دراز مدّت است. در آيه قبل فرمود: «فَاعْتَزِلُوا» در اين آيه مى‌فرمايد: «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ»
4- در آميزش، مرد بايد به سراغ زن برود. «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ»
5- غرائز نيز بايد جهت خدايى بگيرند. اگر هدف از آميزش، فرزندانى پاك و ذخيره قيامت باشد، آن نيز رنگ الهى مى‌گيرد. «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ»
در صحيح بخارى آمده است: اولياى خدا در آميزش قصد مى‌كنند كه صاحب فرزندانى جهادگر شوند.
6- اگر نسل پاك تحويل دهيد، خودتان بهره‌مند خواهيد شد. «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ»
7- زن، نه كالاست و نه منشأ تاريكى، بلكه او بنيان‌گذار آبادى‌ها و سرمايه‌گذار تاريخ و فرستنده هداياى اخروى است. «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ، قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ»
8- در مسائل جنسى، تقوا را مراعات كنيد. «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»
9- خواسته‌هاى نفسانى بايد با تقوا كنترل شود. «أَنَّى شِئْتُمْ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»
10- ايمان به آخرت، بهترين وسيله‌ى رسيدن به تقوا مى‌باشد. «اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 351
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ (223)
«1» منهج الصادقين، جلد 2، صفحه 4.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 399
شأن نزول: در كتاب تهذيب- از حضرت رضا عليه السّلام مروى است كه يهود مى‌گفتند: هرگاه مرد اتيان «1» نمايد زن را از پشت او، بچه احول خارج شود؛ آيه شريفه نازل شد: «2» نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ: زنان شما موضع كشت و محل زرع و منبت اولادند.
فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ: پس بيائيد به كشت زار خود به هر طريق كه خواهيد. اين كلام كنايه است. چه زن را تشبيه فرموده به مزرعه و مرد را به زارع، و اولاد را به زرع. (بيان و تفصيل اين مسئله راجع به فتواى مجتهد مقلد مى‌باشد و در رسائل عمليه عنوان فرموده‌اند) مجمل فرمايشات خاصه دو قول است: 1- حرمت. 2- كراهت شديده.
تبصره: اين مطلب محقق است كه احكام شرعيه به اعتبار موضوعات و عناوين مختلفه حكمش تغيير نمايد، و لذا ممكن است يك موضوع به سبب عناوين خارجيه احكام خمسه تكليفيه بر او تارى گردد از واجب، مستحب، حرام، مكروه، مباح. از اين قبيل موارد بسيار، و شخص فطن را تدبر در موضوعات مختلفه هشيار گرداند. بنابراين جعل نكاح نه فقط براى اعمال شهوت باشد بلكه عمده در آن به جهت بقاى نسل و كثرت گوينده كلمه توحيد باشد؛ و لذا فرمود حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: نكاح كنيد، پس بدرستى كه من مباهات نمايم روز قيامت به بسيارى امت خود بر ساير امتها اگرچه به سقط باشد. «3» پس تكرار و اصرار بدين عمل (مجامعت دبر) و اعمال شهوت بدين طريق به خيالات فاسده شيطانيه بالاخره منجر شود به تعطيل سنت نبوى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و سد ايلاد نسل توحيدى و منع ايجاد مولود اسلامى، و اين ملازمه دارد با اتباع بدعتى و
«1» اتيان: آمدن، آرميدن با زن.
«2» تهذيب الاحكام، جلد هفتم، صفحه 460، حديث 49
«3» المحجة البيضاء، جلد سوّم، صفحه 53.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 400
ترك سنتى؛ و البته چون موضوع تغيير پيدا كرد، حكمش تغيير خواهد نمود، و عاقل لبيب را اين مطلب ظاهر و هويداست.
وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ: و مقدم داريد براى نفسهاى خود آنچه ذخيره شما باشد در آخرت. مفسرين را در اين اقوالى است:
1- زن صالحه به نكاح درآوريد تا فرزند حسنه و شايسته از او پيدا شود.
و از حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه: مؤمن وقتى فوت شود، عمل او منقطع گردد مگر سه چيز: فرزند صالح كه دعا نمايد براى او، و صدقه جاريه كه از او بماند، و علمى كه مردم از آن بهره‌مند شوند. «1» 2- كسب عمل صالح كنند تا به سبب آن به فيوضات نامتناهى نائل شوند.
3- مراد اولادى است كه باقى نماند كه شفيع شخص باشد. و از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است: هر كه پيش فرستد از خود سه فرزند را مسّ نكند آتش جهنّم او را مگر به مقدار قسم كه خدا فرموده. «2» 4- مراد ذكر خدا باشد در حين خلوت با عيال به كلمه بسم الله.
5- در حين خلوت به دعا مشغول شويد. و از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه هر كه در حين خلوت بگويد: بسم اللّه و باللّه اللّهمّ جنّبنى الشّيطان و جنّب الشّيطان ما رزقتنا، «3» به او مضرت نرساند و وسوسه‌اى نكند.
وَ اتَّقُوا اللَّهَ: و بترسيد و بيانديشيد خدا را از مخالفت اوامر و نواهى او، يعنى از عذاب او محترز شويد به اجتناب از معاصى. وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ
«1» مدرك پيشين، صفحه 54.
«2» مجمع البيان، جلد اوّل، صفحه 321.
«3» فروع كافى، جلد پنجم، صفحه 503، حديث سوّم.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 401
- و بدانيد كه شما ملاقات خواهيد كرد محضر جزاى الهى را و ثواب آنچه مقدم داشتيد از شر و خير و معصيت و طاعت، وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ:
و بشارت و مژده بده مؤمنين را به كرامت و منزلت و نعيم دائم.
تنبيه: آيه شريفه آگاهى است به تقوى كه مركز دائره سعادات است، و اعلام به آنكه معاد حق، و مجازات اعمال صادره از خير و شر، كلى و جزئى، نهانى و آشكارا تماما محقق باشد. و بشارت به تمام جهات براى مؤمنين خواهد بود در مقابل طاعات و عبادات. و اين اعتقاد ايجاد نمايد براى مؤمن متدين، ثبوت در ايمان و اقدام به انجام اوامر الهيه و پرهيز از محرمات سبحانيه.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ (223)
ترجمه
زنان شما كشت زارند براى شما پس بيائيد كشتزار خود را هر جا خواسته باشيد و پيش بفرستيد براى خودهاتان و بترسيد از خدا و بدانيد كه شما ملاقات كنندگانيد او را و مژده ده گروندگان را..
تفسير
خداوند تشبيه فرموده است زنان را بكشت زار براى نطفه كه مانند بذر از مردان در رحم آنها قرار ميگيرد براى اشاره بآنكه مقصود از نكاح اولاد است چنانچه مقصود از كشت زار ثمره است و عياشى و قمى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه انّى شئتم يعنى هر زمان خواسته باشيد و در روايت ديگر از آنحضرت است يعنى هر ساعتى كه خواسته باشيد و در روايت ديگر است يعنى از جلو و عقب زن دخول نمايد در جلو و در تهذيب از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه يهود مى‌گفتند اگر مرد از عقب نزديكى كند با زن خود اولاد او احول ميشود خداوند اين آيه را براى رد آنها نازل فرمود كه دلالت دارد بر آنكه از جلو و عقب هر دو جائز است و مقصود وطى در دبر نيست و از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه پرسيدند اگر مرد وطى نمايد در دبر زن چه صورت دارد فرمود اگر زن راضى شود باكى نيست و اين آيه را تلاوت فرمود و بنظر حقير انى شئتم يعنى از هر جهت كه خواسته باشيد و اين جامع بين معانى است و دو روايت تهذيب هم با يكديگر تنافى ندارند چون روايت حضرت رضا (ع) ناظر بشأن نزول آيه است و روايت امام صادق (ع) ناظر بمدلول لفظى است كه شامل انواع تمتعات ميشود در هر حال كراهت اين عمل مسلم است و اگر زن راضى نباشد يا موجب ايداء او شود جائز نيست و بايد شخص از اعمال صالحه هر قدر ميتواند توشه براى سفر آخرت خود تهيه نموده با خود ببرد
برگ عيشى بگور خويش فرست
كس نيارد ز پس تو پيش فرست
و بعضى گفته‌اند مراد از پيش فرستادن طلب اولاد است و بعضى گفته‌اند مراد تسميه در موقع جماع است و بايد از معاصى اجتناب نمود و تقوى را شعار خود قرار داد تا در پيشگاه احديت سرفراز بود و بشارت باد اهل ايمان را كه نعيم جاودان از آن ايشان است.
جلد 1 صفحه 283
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
نِساؤُكُم حَرث‌ٌ لَكُم فَأتُوا حَرثَكُم أَنّي شِئتُم وَ قَدِّمُوا لِأَنفُسِكُم وَ اتَّقُوا اللّه‌َ وَ اعلَمُوا أَنَّكُم مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ المُؤمِنِين‌َ (223)
(زنان شما محل كشت شمايند پس بيائيد كشتزار خود را هر جا و هر وقت که بخواهيد و براي خودتان پيش بفرستيد و از معصيت خدا بپرهيزيد و بدانيد که شما خدا را ملاقات كنندگانيد و مؤمنين را مژده بده) حرث در لغت بمعني كشت و زرع است و بمعني محل زرع يعني كشتزار نيز استعمال ميشود چنانچه در اينجا آمده است و تشبيه نساء بكشتزار بواسطه اينست که زن محل قرار گرفتن نطفه است و نطفه بمنزله بذر است که در رحم زن كشت ميشود و فرزند حاصل اينکه بذر است علاوه بر اينکه محل انتفاعات و تمتعات و التذاذات ديگر نيز هست بلكه معين و ياور در امور زندگي و انيس و همدم آدمي در هر حالي است.
فَأتُوا حَرثَكُم أَنّي شِئتُم يعني از زنان خود بهره برداري كنيد و با آنها نزديكي نمائيد بهر نحو که ميخواهيد، انّي از ادات استفهام و شرط است و براي آن سه معني ذكر نموده‌اند: اينکه، متي و كيف يعني براي استفهام و شرط از حيث مكان و زمان و كيفيت استعمال ميشود و بسياري از مفسرين عامّه در اينکه آيه بمعني اينکه شرطيه مكانيه گرفتند يعني هر جا که بخواهيد، قبل يا دبر، و بعضي بمعني متي گرفتند يعني هر زمان که بخواهيد ولي از حضرت صادق عليه السّلام
جلد 2 - صفحه 447
در روايت كرده‌اند که مراد تعميم از جهت كيفيت است يعني هر طور که بخواهيد و بهر كيفيت که مايل باشيد، ايستاده نشسته خوابيده، از طرف جلو از طرف خلف و غير اينها و استدلال بكلمه حرث نمودند زيرا در غير قبل جاي حرث نيست و آيه را ردّ بر يهود دانستند که گفتند دخول در قبل از طرف خلف موجب لوچ شدن اولاد ميگردد و همچنين در حال قيام و سر زانو را منع نمودند.
وَ قَدِّمُوا لِأَنفُسِكُم بمعني پيش فرستادن است يعني براي انتفاع خودتان در آخرت از اعمال صالحه و عبادات واجبه و مستحبه پيش بفرستيد و البته هر چه از لحاظ كميت بيشتر و از لحاظ كيفيت بهتر باشد نفعش زيادتر در آنجا عايد شما خواهد بود و نه تنها اعمال صالحه نافع است بلكه معارف الهي و كمالات علمي و اخلاقي هر چه بالاتر باشد مقام قرب بحق بالاتر خواهد بود. وَ اتَّقُوا اللّه‌َ خدا را نگاه داريد و از معصيت او بپرهيزيد و اوامر او را اطاعت نمائيد، اينکه دو جمله مشتمل بر جميع وظائف ديني و تكاليف اخلاقي و علمي است.
وَ اعلَمُوا أَنَّكُم مُلاقُوهُ مرجع ضمير «ملاقوه» ممكن است اثر و نتيجه عمل باشد يعني بدانيد که به نتيجه اعمال خود ميرسيد و آن را ملاقات مينمائيد اگر خوب است جزاء خوب و اگر بد است جزاء بد «النّاس مجزيون باعمالهم ان خيرا فخير و ان شرا فشر» و ممكن است مرجع ضمير (اللّه). و اشاره بروز قيامت باشد که يوم لقاء اللّه است بمعناي ملاقات رحمت يا العياذ باللّه ملاقات غضب الهي است.
وَ بَشِّرِ المُؤمِنِين‌َ رجوع از خطاب جمع بمفرد است يعني التفات از خطاب بمؤمنين بخطاب پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم، و مراد بشارت ببهشت و مثوبات اخروي که خاصه مؤمنين ميباشد.
448
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 223)- در این آیه اشاره زیبایی به هدف نهایی آمیزش جنسی کرده می‌فرماید: «همسران شما محل بذرافشانی شما هستند» (نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ).
«بنابراین هر زمان بخواهید می‌توانید با آنها آمیزش نمایید» (فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّی شِئْتُمْ).
در اینجا زنان تشبیه به مزرعه شده‌اند، و این تشبیه ممکن است برای بعضی سنگین آید که چرا اسلام در باره نیمی از نوع بشر چنین تعبیری کرده است در حالی که نکته باریکی در این تشبیه نهفته است، در حقیقت قرآن می‌خواهد ضرورت وجود زن را در اجتماع انسانی نشان دهد که زن وسیله اطفاء شهوت و هوسرانی مردان نیست، بلکه وسیله‌ای است برای حفظ حیات نوع بشر، این سخن در برابر
ج1، ص203
آنها که نسبت به جنس زن همچون یک بازیچه یا وسیله هوسبازی می‌نگرند، هشداری محسوب می‌شود.
سپس در ادامه آیه می‌افزاید: «با اعمال صالح و پرورش فرزندان صالح، آثار نیکی برای خود از پیش بفرستید» (وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ).
اشاره به این که هدف نهایی از آمیزش جنسی، لذت و کامجویی نیست بلکه باید از این موضوع، برای ایجاد و پرورش فرزندان، شایسته استفاده کرد و آن را به عنوان یک ذخیره معنوی برای فردای قیامت از پیش بفرستید، بنابراین در انتخاب همسر، باید اصولی را رعایت کنید که به این نتیجه مهم منتهی شود.
و در پایان آیه، دستور به تقوا می‌دهد و می‌فرماید: «تقوای الهی پیشه کنید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد، و به مؤمنان بشارت دهید» بشارت رحمت الهی و سعادت و نجات در سایه تقوا (وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ).
نکات آیه
۱ - زن، کشتزار بذر انسان است. (نساؤکم حرث لکم)
۲ - عقیم نبودن، از ویژگیهاى زن شایسته و کامل (نساؤکم حرث لکم) از خصوصیات مهم زن، قابلیّت بارور شدن او براى بقاى نسل است; بنابراین چنانچه زن نازا باشد، از این ویژگى مهم عارى است و طبعاً چنین زنى از جهت طبیعى کامل نخواهد بود.
۳ - توالد و تناسل، از فلسفه هاى مهمّ آمیزش جنسى (نساؤکم حرث لکم فاتوا حرثکم انّى شئتم و قدّموا لانفسکم) اوّلا از بین تمامى اهداف آمیزش، تنها به توالد و تناسل (حَرث) اشاره مى کند. و ثانیاً مراد از جمله «و قدّموا لانفسکم»، بنابر نظر برخى از مفسّرین، فرزند است.
۴ - جواز آمیزش با همسران، به هر صورت و کیفیّتى ( نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم انى شئتم) بنابراینکه «أنّى» به معناى «کیفَ» باشد.
۵ - زن باید در تمتّعات جنسى مرد، تسلیم او باشد.* (نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم انى شئتم) از اینکه براى مردان در تمتّع از زنان، نوعى آزادى (أنّى شئتم) قائل شده است، چنین استفاده مى شود که زن نیز باید در این محدوده تسلیم شوهر باشد و در غیر این صورت، کلام لغو مى شود.
۶ - لزوم از پیش فرستادن اعمال صالح و ذخیره کردن آن براى آخرت خویش (و قدّموا لانفسکم)
۷ - تأثیر نحوه روابط زناشویى، در سرنوشت نیک یا بد انسان (فاتوا حرثکم انى شئتم و قدّموا لانفسکم) به نظر مى رسد جمله «و قدّموا لانفسکم» به منزله تقییدى باشد براى اختیار و آزادى آدمى در آمیزش ; یعنى زندگى زناشویى در سرنوشت آدمى مؤثّر است; پس آن روشى را برگزینید که فرجامى نیک داشته باشد.
۸ - لزوم دقّت در انتخاب همسر و مراعات آداب آمیزش، براى به وجود آمدن فرزندان صالح (نساؤکم حرث لکم ... و قدّموا لانفسکم) دقّت کشاورز در انتخاب زمین مورد کشت و نیز سعى تمام در به وجود آوردن شرایطى براى به ثمر نشاندن محصولى عالى، از وجود مشابهت بین همسر و کشتزار است که مى تواند مورد نظرآیه باشد.
۹ - لزوم بهره گیرى از روابط زناشویى و خانوادگى، در جهت ذخیره و تقدیم اعمال خیر براى آخرت (فاتوا حرثکم انى شئتم و قدّموا لانفسکم) از اینکه در پى سخن از «حرث» بودن زنان توصیه به پیش فرستادن اعمال خیر شده است، به دست مى آید که زندگى از نظر قرآن باید در مسیر رسیدن به بهره هاى اخروى و انجام اعمال نیک قرار گیرد.
۱۰ - فرزند، میوه زندگى زناشویى است. (نساؤکم حرث لکم ... و قدّموا لانفسکم)
۱۱ - لزوم رعایت تقواى الهى در روابط زناشویى (نساؤکم حرث لکم ... و اتقوا اللّه)
۱۲ - کلیه انسانها، خداوند را ملاقات خواهند کرد. (و اعلموا انکم ملاقوه)
۱۳ - هشدار الهى به مردان، نسبت به رعایت احکام الهى در محیط خانواده (نساؤکم حرث لکم ... و اتّقوا اللّه و اعلموا انکم ملاقوه) امر به تقوا و توجّه دادن انسانها به ملاقات خدا (روز پاداش و کیفر) پس از بیان احکامى درباره زندگى خانوادگى، مى تواند هشدارى باشد به آنان که احکام الهى را مراعات نمى کنند.
۱۴ - خداوند، محاسبه کننده و جزادهنده اعمال (و اعلموا انکم ملاقوه) با توجّه به هشدار در آیه، ملاقات خداوند، کنایه از محاسبه و جزا مى باشد.
۱۵ - توجّه به حضور در دادگاه الهى و ملاقات وى، زمینه ساز رعایت تقوا و حفظ حدود الهى (و اتّقوا اللّه و اعلموا انکم ملاقوه)
۱۶ - پیامبر (ص)، مأمور بشارت به مؤمنانى که تقوا و حدود الهى را در زندگى زناشویى و محیط خانواده مراعات مى کنند و با یکدیگر رفتارى پسندیده دارند. (نساؤکم حرث لکم ... و اعلموا انّکم ملاقوه و بشّر المؤمنین)
موضوعات مرتبط
- آخرت: توشه آخرت ۶، ۹
- آمیزش: آداب آمیزش ۸، ۹، ۱۱ ; احکام آمیزش ۴، ۵ ; تقوا در آمیزش ۱۱، ۱۶
- احکام: ۴، ۵
- ازدواج: فلسفه ازدواج ۳، ۸، ۱۰
- انسان: سرنوشت انسان ۷ ; فرجام انسان ۱۲
- اولاد: ۱۰ اولاد صالح ۸
- ایمان: ایمان به لقاءاللّه ۱۵ ; آثار روانى ایمان به آخرت ۱۵
- تربیت: روش تربیت ۱۵
- تقوا: اهمیّت تقوا ۱۱، ۱۶ ; زمینه تقوا ۱۵
- جهان بینى: جهان بینى و ایدئولوژى ۱۵
- خانواده: حقوق خانواده ۱۳، ۱۶
- خدا: حدود خدا ۱۳، ۱۵، ۱۶ ; حسابرسى خدا ۱۴ ; هشدارهاى خدا ۱۳
- رشد: زمینه رشد ۸
- زن: ارزش زن ۱ ; زن شایسته ۲
- شخصیّت: عوامل شکل گیرى شخصیّت ۷، ۸
- عمل: بقاى عمل ۶ ; پاداش عمل ۱۴ ; صالح ۶، ۹
- قضا و قدر: ۷
- لقاء اللّه: ۱۲
- مؤمنان: بشارت به مؤمنان ۱۶
- محمّد(ص): مسؤولیت محمّد(ص) ۱۶
- نسل: بقاى نسل ۳
- همسر: حقوق همسر ۵ ; شرایط همسر ۲، ۸ ; صفات همسر ۲
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۱۱۱.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۸۲.
- ↑ در صحيح بخارى و صحيح مسلم و نيز ابوداود و ترمذى از عامه از جابر اين موضوع را روايت كرده اند و نيز احمد و ترمذى از ابن عباس و همچنين صاحب روض الجنان چنين نقل نمايند كه روزى عمر بن الخطاب نزد پيامبر آمد و گفت: يا رسول الله! بدادم برس كه نابود شدم. پيامبر فرمود: مگر چه شده است؟ گفت: ديشب با زوجه خود در قبل او از پشت سر نزديكى نمودم. پيامبر چيزى نفرمود: و اين آيه نازل گرديد و نيز طبرى و ابويعلى و ابن مردويه از عامه از طريق زيد بن اسلم او از عطاء بن يسار او از ابوسعيد الخدرى روايت كنند كه مردى با زن خود در دبر او وطى كرد مردم عمل او را زشت شمردند. سپس اين آيه نازل گرديد، چنان كه بخارى از ابن عمر و طبرانى نيز در اوسط از عبدالله بن عمر آن را ذكر نموده اند.
- ↑ شيخ بزرگوار ما در تهذيب از احمد بن محمد بن عيسى او از معمر بن خلاد راجع به اين آيه چنين نقل نمايد و گويد: كه به امام رضا|امام على بن موسى الرضا عليه‌السلام عرض كردم. يابن رسول الله! اهل مدينه وطى در دبر زنان را عيب نمى شمرند و به اين آيه استناد جويند. امام فرمود: يهوديان معتقدند كه اگر با زنان از پشت سر وطى در قبل و فرج نمايند فرزند آنان احول (لوچ) مى گردند. خداوند اين آيه را درباره رد اعتقاد آنان نازل فرمود و منظور آيه وطى در دبر نمى باشد.
- ↑ ما شرح مفصل اين آيه را از لحاظ احكام فقهى در كتاب حقوق مدنى زوجين خود آورده ايم.
