البقرة ٢٢٢

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ يَسْأَلُونَکَ‌ عَنِ‌ الْمَحِيضِ‌ قُلْ‌ هُوَ أَذًى‌ فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي‌ الْمَحِيضِ‌ وَ لاَ تَقْرَبُوهُنَ‌ حَتَّى‌ يَطْهُرْنَ‌ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ‌ فَأْتُوهُنَ‌ مِنْ‌ حَيْثُ‌ أَمَرَکُمُ‌ اللَّهُ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ يُحِبُ‌ التَّوَّابِينَ‌ وَ يُحِبُ‌ الْمُتَطَهِّرِينَ‌

ترجمه

و از تو، در باره خون حیض سؤال می‌کنند، بگو: «چیز زیانبار و آلوده‌ای است؛ از این‌رو در حالت قاعدگی، از آنان کناره‌گیری کنید! و با آنها نزدیکی ننماید، تا پاک شوند! و هنگامی که پاک شدند، از طریقی که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! خداوند، توبه‌کنندگان را دوست دارد، و پاکان را (نیز) دوست دارد.

ترتیل:
ترجمه:
البقرة ٢٢١ آیه ٢٢٢ البقرة ٢٢٣
سوره : سوره البقرة
نزول : ٩ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٣٠
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْمَحِیضِ»: قاعدگی. خون ماهانه. موقع قاعدگی. موضع قاعدگی. این واژه مصدر میمی یا اسم مکان و یا اسم زمان می‌تواند باشد. «أَذیً»: اذیّت و آزار. زیان و ضرر. پلیدی و پلشتی. «إعْتَزِلُوا»: کناره‌گیری کنید. «لا تَقْرَبُوهُنَّ»: با ایشان نزدیکی زناشوئی نکنید. «حَتَّی یَطْهُرْنَ»: تا وقتی که پاک می‌گردند. یعنی خون ماهانه پایان می‌گیرد و غسل انجام می‌پذیرد. یا این که خون ماهانه پایان می‌گیرد و بس. «مِنْ حَیْثُ»: از همان جائی که. در همان جائی که. «الْمُتَطَهِّرِینَ»: پاکیزه‌دارندگان.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

اين آيه درباره ثابت بن الدحداح نازل شده كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره زنان حائض سؤال كرده بود كه آيا در وقت حيض با آنان نزديكى بكنند يا نه؟ سپس اين آيه نازل گرديد،[۳] و نيز از عادات مجوس چنين بود كه در وقت حيض با زنان نشست و برخاست ننموده و با آنان نمى خوردند و نمى آشاميدند و به كلى از زنان در چنين حالتى دورى مي‌كردند.[۴]

حسن و قتادة و ربيع گويند: كه عادت مزبور در جاهليت بوده است[۵] و نيز از انس روايت كنند: كه عادت مزبور از يهود بوده است.[۶]

«...إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ».

«شیخ طوسى» گوید: عطا درباره نزول آيه چنين گويد: كه منظور از متطهرين كسانى هستند كه خود را (در هنگام قضاء حاجت) با آب تميز و شستشو نمايند و مراد از آن استنجاء با آب است.[۷]

تفسیر


نکات آیه

۱ - پرسش مردم از پیامبر (ص) درباره حیض (و یسئلونک عن المحیض)

۲ - سؤالهاى مردم از پیامبر (ص)، زمینه اى براى نزول آیات و بیان احکام (و یسئلونک عن المحیض قل هو اذىً)

۳ - پیامبر (ص)، واسطه بیان و نزول احکام (و یسئلونک ... قُل)

۴ - قاعدگى، مشقّت و آزارى براى زنان (و یسئلونک عن المحیض قل هو اذىً)

۵ - حرمت آمیزش با زنان حائض، تا زمان پاک شدن آنان از حیض (فاعتزلوا النساء فى المحیض و لا تقربوهن حتى یطهرن) گر چه ظاهر جمله «فاعتزلوا النساء» مطلق معاشرت است ; ولى اباحه آمیزش پس از گذشت ایّام حیض و غسل که جمله «حتى یطهرن فاذا تطهّرن فاتوهن من حیث» دلالت بر آن دارد، قرینه اى است که آنچه مباح نبوده و اعتزال از آن واجب شده، تنها آمیزش است، نه مطلق معاشرت; و گر نه مى فرمود «فاذا تطهرن فعاشروهن».

۶ - حرمت وَطى در قُبُل، در ایّام حیض (فاعتزلوا النساء فى المحیض) کلمه «محیض» در صدر آیه مصدر است; امّا در جمله «فاعتزلوا النساء فى المحیض» اسم مکان مى باشد به دلیل تکرار لفظ در حال که اگر هر دو به یک معنا بود، على القاعده باید دوّمى به صورت ضمیر آورده مى شد.

۷ - فلسفه حرمت آمیزش در زمان حیض، مشقّتبار بودن آن براى زن است. (عن المحیض قل هو اذىً فاعتزلوا النساء فى المحیض)

۸ - احکام الهى بر اساس مصالح و مفاسد جعل شده است. (و یسئلونک عن المحیض قل هو اذىً فاعتزلوا النساء فى المحیض)

۹ - زیانبار بودن آمیزش در ایّام حیض (و یسئلونک عن المحیض قل هو اذىً فاعتزلوا) بنابراینکه سؤال، از مقاربت در ایّام حیض باشد; نه خود حیض و ماهیّت آن. بر این مبنا کلمه «هو» به آمیزش در ایّام حیض برمى گردد; یعنى بگو اى پیامبر آمیزش در ایّام حیض زیانبار است.

۱۰ - لزوم رعایت بهداشت در آمیزش جنسى (و لا تقربوهنّ حتى یطهرن فاذا تطهّرن فأتوهنّ) با توجّه به اینکه جواز آمیزش جنسى، وابسته به قطع خون و تحصیل طهارت شده است.

۱۱ - جواز آمیزش با زنان، پس از پاکى آنان از حیض و تحصیل طهارت (غسل) (و لا تقربوهنّ حتى یطهرن فاذا تطهّرن فأتوهنّ) گر چه مفهوم «حتى یطهرن» جواز آمیزش به مجرد پاکى و قطع خون است ; ولى با تصریح به مشروط بودن آمیزش به غُسل در جمله «فاذا تطهّرن» (آنگاه که غسل کردند)، مفهوم «حتى یطهرن» مورد عنایت نیست.

۱۲ - حُسن رعایت عفّت کلام (و یسئلونک عن المحیض) از تصریح نکردن قرآن به کلماتى که خلاف عفت است (مثل عدم آمیزش که از آن تعبیر به اعتزال کرده و یا فرج که از آن تعبیر به محیض در جمله دوّم و نیز در «من حیث امرکم اللّه» کرده)، حسن رعایت عفت کلام استفاده مى شود.

۱۳ - آمیزش با زنان، باید از مجراى متعارف آن (فرج) باشد. (فاذا تطهرن فأتوهنّ من حیث امرکم اللّه)

۱۴ - لزوم رعایت احکام و مقررات الهى، در آمیزش با زنان (فاذا تطهرن فأتوهنّ من حیث امرکم اللّه) برخى برآنند که «من حیث» در صدد بیان محلّ آمیزش (فرج) نیست; و گر نه کلمه «فى» به کار مى رفت. بنابراین تذکر است به مراعات احکام شرعى و پرهیز از موارد ممنوع. مانند ایّام روزه و ... .

۱۵ - جواز استمتاع از زنان بدون آمیزش با آنان، در ایّام حیض (یسئلونک عن المحیض ... فاعتزلوا النساء فى المحیض) بنابراینکه مراد از «فى المحیض»، مکان حیض باشد; تنها آمیزش، تحریم شده است.

۱۶ - خداوند، توبه کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد. (ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین)

۱۷ - توبه و طهارت، زمینه جلب محبّت الهى (ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین)

۱۸ - ترغیب و تشویق الهى، به توبه و پاکیزگى (ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین) از اهداف اشاره به محبّت الهى نسبت به پاکیزگان و توبه کنندگان، تشویق انسانها به توبه و پاکیزگى است.

۱۹ - لزوم ابراز محبّت به توبه کنندگان و پاکان (ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین)

۲۰ - آمیزش جنسى در ایّام حیض، خلاف پاکیزگى است. (و یسئلونک عن المحیض ... فاعتزلوا النساء فى المحیض ... ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین) نهى از آمیزش در ایّام حیض و سپس اظهار محبّت به پاکیزگان، مى تواند اشاره به برداشت فوق باشد.

۲۱ - خداوند کسانى را که از گناه آمیزش در حال حیض توبه کنند، دوست دارد (فاعتزلوا النساء فى المحیض ... ان اللّه یحب التوابین)

۲۲ - خداوند پرهیزکنندگان از آمیزش در حال حیض را دوست دارد. (فاعتزلوا النساء فى المحیض ... ان اللّه ... و یحب المتطهرین) از مصادیق پاکیزگان، به مقتضاى ارتباط صدر و ذیل آیه، پرهیزکنندگان از آمیزش در ایّام حیض مى باشد.

۲۳ - تعدیل روابط با زنان حائض در اسلام (و یسئلونک عن المحیض قل هو اذىً فاعتزلوا) آن گونه که در شأن نزول آمده است، در جاهلیّت بکلّى از معاشرت با زنان حائض خوددارى مى کردند و متقابلاً از سویى مسیحیان، آن را در حال جایز مى دانستند; ولى اسلام راه میانه را نشان داده است.

روایات و احادیث

۲۴ - استنجاى به آب، از مصادیق تطهیر است. (ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین) فردى به پیامبر گرامى اسلام (ص) گفت که من استنجاى به آب مى کنم; پس آن حضرت فرمود: هنیئاً لک فان اللّه عز و جل قد انزل فیک آیة: «ان اللّه یحب التوابین و یحب المتطهرین»[۸]

موضوعات مرتبط

  • آب:
  • فواید: ۲۴
  • آمیزش: آداب آمیزش ۵، ۶، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۲۰ ; آمیزش در حیض ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳ ; احکام آمیزش ۵، ۶، ۷، ۱۱، ۱۳، ۱۵ ; بهداشت در آمیزش ۱۰
  • احکام: ۵، ۶، ۷، ۱۱، ۱۳، ۱۵ تشریع احکام ۲، ۳ ; فلسفه احکام ۷، ۸، ۹
  • استنجا: استنجا به آب ۲۴
  • بهداشت: اهمیّت بهداشت ۱۰
  • پاکان: محبّت به پاکان ۱۹
  • پاکى: آثار پاکى ۱۷ ; موانع پاکى ۲۰
  • پاکیزگان: فضایل پاکیزگان ۱۶
  • پاکیزگى: تشویق به پاکیزگى ۱۸
  • پرسش و پاسخ: ۲
  • تقوا: آثار تقوا ۲۲
  • توّابین: فضایل توّابین ۱۶، ۲۱ ; محبّت به توّابین ۱۹
  • توبه: آثار توبه ۱۷ ; تشویق به توبه ۱۸
  • حیض: احکام حیض ۵، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۵ ; سختیهاى حیض ۴، ۷
  • خدا: تشویقهاى خدا ۱۸ ; حدود خدا ۱۴ ; محبّت خدا ۱۶، ۱۷، ۲۱، ۲۲ ; محبوبان خدا ۱۶، ۲۱، ۲۲
  • سخن: آداب سخن ۱۲ ; عفّت در سخن ۱۲
  • محرّمات: ۵، ۶، ۷
  • محمّد (ص): پرسش از محمّد (ص) ۱، ۲ ; مسؤولیت محمّد (ص) ۳
  • مصالح و مفاسد: ۸
  • مطهرات: ۲۴

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۱، ص ۱۱۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۸۱.
  3. بارودى و صاحبان كشف الاسرار و روض الجنان.
  4. روض الجنان.
  5. مجمع البيان.
  6. مسلم و ترمذى.
  7. در تفسير عياشى از جميل بن دراج او از امام صادق عليه‌السلام نقل نمايد: كه مردم هنگام قضاء حاجت خود را با سنگ پاك مي‌نمودند، سپس وضو مى ساختند و آن را نيكو مى دانستند. بعد پيامبر دستور داد كه با آب شستشو نمايند و نيز كلينى از محمد ابن اسماعيل او از فضل بن شاذان و همچنين على بن ابراهيم بعد از دو واسطه از جميل ابن دراج او از امام صادق عليه‌السلام آن را روايت نموده اند.
  8. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۱۰۹، ح ۳۲۸; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۲۱۶، ح ۱۱.