الأنعام ٨٤
ترجمه
| الأنعام ٨٣ | آیه ٨٤ | الأنعام ٨٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کَلاًّ» و «نُوحاً»: منصوب به فعلهای (هَدَیْنا) هستند. «مِنْ ذُرِّیَّتِهِ»: از تبار و نژاد او. برخی مرجع ضمیر (ه) را ابراهیم و برخی نوح می‌دانند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ امْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِکَتْ... (۰) فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَ مَا... (۲) وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَ... (۲) وَ بَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيّاً... (۰) وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَ... (۳) أُولٰئِکَ الَّذِينَ أَنْعَمَ... (۳)
أَمْ کُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ... (۰) قَالَتْ يَا وَيْلَتَا أَ أَلِدُ وَ أَنَا... (۰) قَالُوا أَ تَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ... (۰) أُولٰئِکَ الَّذِينَ أَنْعَمَ... (۳) قَالَ لَقَدْ ظَلَمَکَ بِسُؤَالِ... (۰) فَسَجَدَ الْمَلاَئِکَةُ کُلُّهُمْ... (۱) إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَنْ يَکُونَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۹۰ - ۸۴، سوره انعام
- اشاره به استمرار و عدم انقطاع عقيده به توحيد در قرون گذشته ، با عنايت و هدايت الهى .
- قرآن كريم دخترزادگان را هم اولاد و ذريه حقيقى مى داند.
- ملاك تفصيل و برترى انبياء(ع ) بر ديگر مردم ، داشتن هدايت فطرى و بهره مندى ازهدايت خاص و بى واسطه الهى است .
- كوششى كه صاحب المنار براى توجيه ترتيب اسماء انبياء (ع ) در سه آيه شريفه ،نموده است .
- اشكالاتى كه بر كلام صاحب المنار وارد است .
- معناى (اجتباء) و مراد از استعمال آن در ارتباط با انبياء الهى .
- دعوت همه انبياء(ع ) و تمام شرايع ، در حقيقت يكى است اگر چه در سعه و ضيق واجمال و تفصيل مختلف باشند.
- معناى (و هديناهم الى صراط مستقيم ).
- در هدايت الهى ضلالت راه ندارد و بقاء آن مشروط به شكر، كه عبارتست ازعمل به لوازم توحيد و عبوديت مى باشد.
- معانى (( حكم )) و بيان مراد از دادن كتاب و حكم و نبوت به پيامبران عليهم السلام .
- اقسام سه گانه اطلاق (( كتاب )) در قرآن مجيد.
- بررسى اقوال مختلفى كه درباره اينكه قومى كه موكل بر حفظ دين خدا هستند چه كسانى مى باشند گفته شده است .
- به نظر ما مراد از اين قوم انبياء و معصومين و اتقياء و صلحايند كه همواره پاسدار دين حق مى باشند.
- شريعت اسلام ناسخ شرايع قبل است و امر خداوند در (( فبهديهم اقتده )) به معناى امربه تبعيت از شرايع گذشته نيست .
- چند روايت درباره (( يسع )) يكى از انبياى بنىاسرائيل .
- رواياتى در مورد اينكه دخترزادگان هم از ذريه انسان بشمار مى روند.
- مساءله قرابت و ترتب آثار نسب در مورد زنان ، و دخترزادگان مساءله اى حقوقى واجتماعى است كه در اسلام شناخته شده است .
- استناد ائمه اهل بيت عليهم السلام به آياتى از قرآن مجيد براى اثبات اينكه دخترزادهاولاد بشمار مى رود.
- رواياتى در ذيل (( .... فقد و كلنا بها قوما ليسوا بها كافرين )) .
نکات آیه
۱- اسحاق و یعقوب (ع)، موهبت خداوند به ابراهیم (ع) بودند. (و وهبنا له إسحق و یعقوب)
۲- ابراهیم، اسحاق (ع) و یعقوب (ع) داراى مقامى رفیع و بهره مند از هدایتى ویژه به توحید و برهانهاى آن، از جانب خداوند. (و وهبنا له إسحق و یعقوب کلاً هدینا) بهره مندى از هدایت ویژه الهى حاکى از مرتبه والاى آن پیامبران است.
۳- نوح (ع) هدایت یافته به توحید و برهانهاى آن و داراى مرتبه اى بلند بود. (و نوحا هدینا من قبل)
۴- حضرت نوح پیش از ابراهیم (ع) مى زیست. (و نوحا هدینا من قبل)
۵- فرزند صالح، موهبتى الهى و امتیازى براى انسان است. (و وهبنا له إسحق و یعقوب) لحن آیه در مقام امتنان به ابراهیم (ع) است و مقتضاى این گونه بیان آن است که این نوع نعمت امتیازى ویژه باشد.
۶- داوود، سلیمان، ایوب، یوسف(ع)، موسى و هارون (ع)، فرزندانى از نسل ابراهیم و هدایت یافته از جانب خداوند هستند. (و من ذریته داود و سلیمن و أیوب و یوسف و موسى و هرون) سیاق آیات پیشین، که درباره حضرت ابراهیم (ع) بود، این احتمال را پدید مى آورد که ضمیر در «ذریته» به «ابراهیم» برگردد. در این صورت برخى اسامى که در آیات بعد آمده است (همچون الیاس و لوط) از باب تغلیب در شمار ذریه آن حضرت ذکر شده اند.
۷- داوود، سلیمان، ایوب، یوسف، موسى و هارون، فرزندانى از نسل نوح(ع) و هدایت یافته از جانب خداوند بودند. (نوحا ... و من ذریته داود و سلیمن و أیوب و یوسف و موسى و هرون) با توجه به دو نکته مى توان گفت «نوحا» مرجع ضمیر در «ذریته» است: «نوحا» نزدیکترین کلمه اى است که مى تواند مرجع ضمیر باشد. در میان کسانى که به عنوان ذریه از آنان یاد شده، افرادى هستند که از ذریه ابراهیم (ع) نیستند، مانند حضرت لوط (ع) و الیاس (ع)
۸- نوح، ابراهیم، اسحاق، یعقوب، داوود، سلیمان، ایوب، یوسف، موسى و هارون (ع) از نیکوکاران هستند. (و من ذریته ... و کذلک نجزى المحسنین) مشارالیه «کذلک» هم مى تواند هدایت باشد، که از «هدینا» استفاده مى شود، و هم مى تواند کثرت ذریه صالح باشد، که از «وهبنا» و «من ذریته» به دست مى آید. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
۹- خداوند به نیکوکاران با کثرت ذریه صالح و هدایت یافته پاداش مى دهد. (و وهبنا له إسحق و یعقوب ... و من ذریته داود و سلیمن ... و کذلک نجزى المحسنین)
۱۰- کثرت پیامبران و هدایت یافتگان در ذریه ابراهیم (ع)، پاداش نیکوکار بودن آن حضرت است. (و من ذریته ... و کذلک نجزى المحسنین)
۱۱- کثرت انبیا (ع) از نسل نوح، پاداش نیل او به مقام نیکوکاران است. (و نوحا هدینا من قبل و من ذریته ... و کذلک نجزى المحسنین)
۱۲- هدایت ویژه، پاداش خداوند به نیکوکاران است. (کلا هدینا ... و من ذریته ... و کذلک نجزى المحسنین)
۱۳- تمسک به توحید و مبارزه با شرک، شرط ورود به جرگه نیکوکاران است. (و کذلک نجزى المحسنین) روشن است که مصداق برتر نیکوکاران در این آیه ابراهیم خلیل (ع) است و طبیعى است که موصوف شدن آن حضرت به این وصف باید در تناسب و ارتباط با آیات پیشین باشد، و چون آیات گذشته عموماً درباره توحید ابراهیم (ع) و تلاش آن حضرت براى مبارزه با شرک بود، شاید بتوان گفت که این ویژگى از مقومات نیکوکار بودن است.
موضوعات مرتبط
- ابراهیم (ع): از محسنان ۸، ۱۰ ; پاداش ابراهیم (ع) ۱۰ ; تکثیر نسل ابراهیم (ع) ۱۰ ; توحید ابراهیم (ع) ۲ ; حجتهاى ابراهیم (ع) ۲ ; عطایاى خدا به ابراهیم (ع) ۱ ; فرزندان ابراهیم (ع) ۱ ; فضایل ابراهیم (ع) ۱۰ ; مقامات ابراهیم (ع) ۲ ; نسل ابراهیم (ع) ۶ ; نسل هدایتخیافته ابراهیم (ع) ۱۰ ; هدایت ابراهیم (ع) ۲
- اسحاق (ع): از محسنان ۸ ; توحید اسحاق (ع) ۲ ; حجتهاى اسحاق (ع) ۲ ; فضایل اسحاق (ع) ۱ ; مقامات اسحاق (ع) ۲ ; هدایت اسحاق (ع) ۲
- انبیا: ى قبل از ابراهیم (ع) ۴
- انسان: فضایل انسان ۵
- ایوب (ع): از محسنان ۸ ; نیاکان ایوب (ع) ۶، ۷ ; هدایت ایوب (ع) ۶، ۷
- توحید: آثار توحید ۱۳ ; حاملان براهین توحید ۲، ۳ ; هدایت به توحید ۲، ۳
- خدا: پاداشهاى خدا ۹ ; عطایاى خدا ۵ ; هدایت خاص خدا ۲، ۱۲ ; هدایت خدا ۶، ۷
- داود (ع): از محسنان ۸ ; نیاکان داود (ع) ۶، ۷ ; هدایت داود (ع) ۶، ۷
- سلیمان (ع): از محسنان ۸ ; نیاکان سلیمان (ع) ۶، ۷ ; هدایت سلیمان (ع) ۶، ۷
- شرک: مبارزه با شرک ۱۳
- فرزند: ارزش فرزند صالح ۵
- محسنان:۸ پاداش محسنان ۸ ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; فضایل محسنان ۸ ۱۳ ; مقامات محسنان ۸ ۱۱، ۱۳ ; هدایت محسنان ۸ ۱۲
- موسى (ع): از محسنان ۸ ; نیاکان موسى (ع) ۶، ۷ ; هدایت موسى (ع) ۶، ۷
- مهتدین:۳، ۶، ۷
- نسل: اهمیت کثرت نسل صالح ۹ ; نعمت نسل صالح ۹ ; هدایت نسل صالح ۹
- نوح (ع): ازدیاد نسل نوح (ع) ۱۱ ; پاداش نوح (ع) ۱۱ ; قصه نوح (ع) ۴ ; مقامات نوح (ع) ۳، ۱۱ ; نسل نوح (ع) ۷ ; نوح (ع) از محسنان ۸، ۱۱ ; هدایت نوح (ع) ۳
- هارون (ع): نیاکان هارون (ع) ۶، ۷ ; هارون (ع) از محسنان ۸ ; هدایت هارون (ع) ۶، ۷
- یعقوب (ع): توحید یعقوب (ع) ۲ ; حجتهاى یعقوب (ع) ۲ ; فضایل یعقوب (ع) ۱ ; مقامات یعقوب (ع) ۲ ; هدایت یعقوب (ع) ۲ ; یعقوب (ع) از محسنان ۸
- یوسف (ع): نیاکان یوسف (ع) ۶، ۷ ; هدایت یوسف (ع) ۶، ۷ ; یوسف (ع) از محسنان ۸
