البقرة ٢٣٨
ترجمه
| البقرة ٢٣٧ | آیه ٢٣٨ | البقرة ٢٣٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«صَلَوَات»: نمازها. «الصَّلوةِ الْوُسْطَی»: نماز میانه. بهترین نماز. واژه (وُسْطَی) به معنی وسط و گزیده و بهترین آمده است. دانشمندان اسلامی هر یک از نمازها را (الصَّلاةِ الْوُسْطَی) دانسته‌اند، ولیکن ارجح اقوال دالّ بر نماز عصر است. «قَانِتِینَ»: خاشعین. فروتنانه و متواضعانه. حال ضمیر (و) در فعل (قُومُوا) است. از مصدر (قُنُوت) به معنی بریدن از امور جهان و پرداختن به مناجات یزدان و اشتغال به ذکر و دعای خداوند منّان است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ کَذٰلِکَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ... (۰) إِنَ الْمُسْلِمِينَ وَ... (۴) وَ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَ... (۰) مَا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ... (۰) (۰) الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى (۰) وَ الَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى (۰) وَ الَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعَى (۰)
تفسیر
- آيات ۲۴۲ - ۲۲۸ ، سوره بقره
- اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه
- توضيحى مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن
- معناى كلمه (بعل ) و توضيح مرجع ضمير كلمه بعولتهن در آيه ت (و بعولتهن احق بردهن ...)
- سزاوارتر بودن شوهران به مردان مطلقه نسبت به مردان ديگر در صلاق رجعى
- تكرار كلمه ((معروف )) در آيات طلاق نشانه اهتمام شارع مقدس نسبت به انجام اين عمل به وجه سالم است
- ((معروف )) از نظر اسلام و روش صحيح رعايت تساوى در قانوگذارى اسلام
- معناى كلمه ((تسريح )) و مراد از ((تسريح زن بر احسان )) در آيه شريفه
- مراد از نگهدارى زن به وجه معروف يا طلاق دادن به او وجه نيكو
- وجه اينكه (امساك ) و (تسريح ) در آيه شريفه هم به قيد معروف و هم به قيد احسان مقيد شده اند
- وضعيتى كه طلاق جايز شمرده شده و شوهر مى تواند مهريه را پس گرفته طلاق دهد
- اكتفا به عمل به ظواهر دين و غفلت از روح آن و تفرقه بين احكام فقهى و معارف اخلاقى ، ابطال مصالح شريعت است
- نوع سوم طلاق و حكم آن
- لطائف و ظرائف دقيقى كه در آيات طلاق به كار رفته است
- اشاره به حكمت نهى از امساك به قصد ضرر در آيه (فمن يفعل ذالك فقد ظلم نفسه ...)
- مقصود از نعمت در ((و اذكرو نعمة الله عليكم ))
- نهى آيه شريفه از دخالت اوليا در امر ازدواج مجدد همسرانى كه عده شان تمام شده و مى خواهند دوباره با همسر قبلى خود ازواج كنند
- علت اينكه رجوع زنان به شوهران خود ازكى و اءطهر خوانده شده است
- وجه اينكه در آيه شريفه به جاى كلمه ((والد))، ((مولودله )) آورده شده است
- فرزند ملحق به پدر است يا مادر؟! و آيه قرآن كداميك را معتبر مى داند
- معناى كلمه ارضاع و حكم بچه شيرخواره پس از طلاق والدين او
- پيام احكامى چند در خصوص بچه شير خوار و وظايف والدين او پس از طلاق
- عقائد قبل از اسلام در باره زن شوهر مرده
- معنى تعريض و بيان فرق آن با كنايه
- معناى اكنان و مراد آيه (و لا جناح عليكم فيما عرضتم ...)
- معناى (عزم ) و وجه اينكه در آيه شريفه عقده نكاح به عزم وابسته شده است
- معناى (موسع ) و (مقتر) و آيه شريفه ((و متعوهن على الموسع قدره ...))
- موردى از طلاق كه مرد بايد نصف مهر زن را به او بدهد
- تشويق مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود
- نماز از واجباتى است كه در هيچ حالتى ساقط نمى شود
- معناى كلمه (عقل ) و بيان كلماتى كه در قرآن كريم درباره انواع ادركات انسانى آمده است ))
- معانى كلمات زن ، حسبان ، شعور، ذكر و عرفان و معرفت
- معانى كلمات فهم ، فقه ، درايت ، فكر و راءى
- معانى كلمات زعم ، علم ، حفظ، حكمت ، خبرت و شهادت
- تشويق مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود درباره عقل و خردمندى انسان
- در قرآن ، مراد از تعقل ادراك تواءم با سلامت فطرت است ، نه تعقل تحت تاءثير غرائز و اميال نفسانى
- بحث روايتى (در ذيل آيات طلاق )
- حكمت تحريم رجوع بعد از طلاق سوم
- درباره وقوع سه طلاق با يك لفظ يا در يك مجلس از نظر خاصه و عامة
- رواياتى در مورد طلاق خلع و مبارات
- معناى خلع از زبان امام باقر (ع ) و بيان اولين خلعى كه در اسلام واقع شده است
- معناى ((عسيله )) و روايت معروف به آن كه در زمان پيامبر اكرم (ص ) واقع شده است
- عقل متعه در محلل شدن كافى نيست
- دو روايت در شاءن نزول آيه ((فلا تعضلوهن ان ينكحن ازواجهن ).
- رواياتى در باره شير دادن به فرزند و احكام آن
- آنچه در اسلام حكم سلبى و يا عدم صحت و عدم اعتبار بر آن بار شده است
- رواياتى راجع به عده زن مطلقه و شوهر مرده
- رواياتى در باره آيه ((و لا حناح عليكم ان ...)) و موردى كه بر پرداخت نصف مهر بر مرد واجب مى شود
- مراد از ((صلوة وسطى )) در ((حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى ))
- اقوال مفسرين در تفسير صلاة وسطى مختلف است
- رواياتى در ارتباط با آيه ((فرجالا او ركبانا...)) و نماز خوف
- بحث علمى (پيرامون زن ، حقوق و شخصيت و موقعيت اجتماعى او از نظر اسلام و ديگر ملل مذاهب ).
- زندگى زن در ملت هاى عقب مانده
- زندگى زن در ملت هاى متمدن قبل از اسلام
- موقعيت زن در بين كلدانيان ، آشوريان ، روميان و يونانيان قديم
- وضع زن در عرب و محيط زندگى اعراب
- نتايجى كه از آنچه گفته شد به دست مى آيد
- تحولى كه اسلام در امر زن پديد آورد
- هويت زن در اسلام
- از نظر اسلام مرد و زن از نظر خلقت برابرند
- ملاك برترى از نظر اسلام تقوى و پرهيزگارى است
- نكوهش عرب جاهليت در قرآن به جهت بى اعتنايى به امر زنان
- وزن و موقعيت اجتماعى زن در اسلام
- دو خصلت ويژه در آفرينش زن
- احكام مختص و احكام مشترك زن و مرد در اسلام
- حيات اجتماعى سعادتمندانه ، حيات منطبق با خلقت و فطرت است
- فطرت در مورد وظائف و حقوق اجتماعى افراد و عدالت بين آنان چه اقتضائى دارد؟
- معناى تساوى در مورد حقوق زن و مرد
- عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست
- آزادى زن در تمدن غربى
- بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن )
نکات آیه
۱ - تأثیر اقامه نماز، در عمل به احکام الهى (حافظوا على الصلوات) توصیه به نماز پس از بیان احکام، مى تواند اشاره به راهى براى تسهیل عمل به احکام الهى باشد.
۲ - لزوم محافظت و مراقبت بر نمازها (مراعات آداب ظاهرى و باطنى آن) (حافظوا على الصّلوات)
۳ - مشکلات مسائل خانوادگى، نباید غافل کننده آدمى از نماز و ارتباط با خداوند باشد. (حافظوا على الصّلوات) چون انسان طبعاً با درگیر شدن به مسائل خانوادگى (نظیر طلاق و پرداخت مهر و ... ) از یاد خدا غافل مى شود و احیاناً نماز را به تأخیر انداخته و یا ترک مى کند، خداوند پس از بیان احکام خانواده، تأکید بر محافظت و مراقبت به نماز کرده است.
۴ - لزوم نظارت اجتماعى بر رعایت نماز و آداب دینى در جامعه اسلامى (حافظوا على الصّلوات) چون «حافظوا» به صورت جمع آورده شده، مى توان چنین فهمید که خطاب به جامعه ایمانى است. بدیهى است که این معنا منافاتى با فرمان محافظت بر نماز بر آحاد مردم ندارد.
۵ - اهمیّت ویژه برخى از نمازهاى یومیّه (صلوة وسطى) (و الصّلوة الوسطى)
۶ - لزوم بجا آوردن نماز براى خدا، همراه خضوع و توجّه کامل به پروردگار (حافظوا على الصّلوات ... و قوموا للّه قانتین) «قنوت» به معناى خضوع در اطاعت و خضوع مستلزم توجّه کامل مى باشد و مراد از قیام در «قومواللّه»، یا خصوص نماز است و یا نماز مصداقى بارز براى آن.
۷ - لزوم بجا آوردن نماز براى خداوند، از روى اطاعت و بندگى او (حافظوا على الصّلوات ... و قوموا للّه قانتین) «قنوت»، علاوه بر خضوع، بر اطاعت و بندگى نیز دلالت دارد; زیرا «قنوت» به معناى خضوع در اطاعت است.
۸ - لزوم حرکت براى خداوند، توأم با خضوع و اطاعت در برابر وى (و قوموا للّه قانتین) چنانچه گذشت، «قنوت»، اطاعتى است همراه خضوع و خشوع.
۹ - اعمال و رفتار آدمى، باید براى خدا و در جهت او باشد. (و قومواللّه قانتین)
۱۰ - طاعت و خضوع در برابر خداوند، ملاکى براى ارزشگذارى رفتار آدمى (و قوموا للّه قانتین) از اینکه خداوند امر مى کند که قیام، همراه «قنوت» باشد، معلوم مى شود که حرکت و عمل براى خدا آنگاه که خالى از خضوع در برابر او باشد، فاقد ارزش است.
روایات و احادیث
۱۱ - اهمیّت خاص نماز ظهر، در میان نمازها (حافظوا على الصّلوات و الصّلوة الوسطى) امام باقر (ع): ... « ... و الصلوة الوسطى»، و هى صلوة الظهر و هى اول صلوة صلاّها رسول اللّه (ص)[۱].
۱۲ - ارجمندى دعا در حال قیام به هنگام نماز (و قوموا للّه قانتین) امام باقر (ع): «و القنوت» هو الدعاء فى الصلوة فى حال القیام[۲].
موضوعات مرتبط
- ارزش: ملاک ارزش ۱۰
- اطاعت: اطاعت از خدا ۷، ۸، ۱۰
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱
- جامعه: مسؤولیّت جامعه ۴
- دعا: فضیلت دعا ۱۲
- عبادت: اخلاص در عبادت ۶، ۷
- عبودیت: اخلاص در عبودیت ۸ ; خضوع در عبودیت ۸، ۱۰
- عمل: آداب عمل ۸ ; اخلاص در عمل ۹
- غفلت: زمینه غفلت ۳
- نظارت همگانى: ۴
- نظام تعالیم دین: ۱
- نماز: آثار نماز ۱ ; آداب نماز ۲ ; اقامه نماز ۶، ۷ ; اهمیّت نماز ۲، ۳، ۴، ۵ ; اهمیّت نماز ظهر ۱۱ ; خضوع در نماز ۶ ; دعا در نماز ۱۲ ; نماز وسطى ۵
