الفتح ٢٠
ترجمه
| الفتح ١٩ | آیه ٢٠ | الفتح ٢١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَغَانِمَ کَثِیرةً»: (نگا: آیه ). «هذِهِ»: غنیمتهای فتح خیبر مراد است که در سال هفتم هجری بعد از رجوع از حدیبیه دست داد (نگا: المصحف المیسر). «النَّاسِ»: مراد یهودیان اطراف مدینه است که خداوند در دلهایشان رعب و هراس افکند، و لذا جرأت نکردند در غیبت مسلمانان به هنگام حرکت به سوی مکه و انجام عمره در حدیبیه، آزاری به زنان و کودکان مسلمانان برسانند. «آیَةً»: علامت و نشانه صدق وعده خدا به مسلمانان. «وَ لِتَکُونَ آیَةً ...». حرف واو عاطفه است و مابعد خود را عطف بر مقدر مفهوم از مقام می‌کند. یعنی: عَجَّلَ لَکُمُ الْمَغَانِمَ وَ کَفَّ الْیَهُودَ، لِتَشْکُرُوهُ سُبْحانَهُ، وَ لِیَکُونَ ذلِکَ آیَةً. أَیْ دَلیلاً عَلی صِدْقِِ وَعْدِهِ سُبْحانَهُ.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۸ - ۲۸ سوره فتح
- اشاره به اينكه مقصود از رضا و سخط خدا ثواب و عقاب او است و آيه : ((لقد رضىالله عن المؤ منين اذ يبايعونك تحت الشجرة ...)) اخبار از پاداش و ثواب بيعت كنندگاناست
- توضيحى راجع به تفريع جمله : ((فعلم ما فى قلوبهم )) بر قلبش : ((لقد رضىالله ...))
- مقصود از ناس در جمله ((فكف ايدى الناس عنكم ))
- اخبارات غيبى و پيشگويى هايى كه در سوره فتح آمده است
- بيان آياتى كه راجع به جنگ نكردن با مشركين مكه و صلح با آنان است
- مقصود از ((كلمة التقوى )) و اينكه مؤ منين احق به آن واهل آن هستند
- فتح قريب فتح حديبيه است ، نه فتح خيبر و يا فتح مكه چنانچه بعضى پنداشته اند
- رواياتى درباره روز شجره و تجديد بيعت مسلمانان بارسول الله (ص )
- همه شركت كنندگان در بيعت روز شجره به پيمان خود وفا نكردند
- چند روايت درباره مراد از ((كلمه التقوى )) در جمله ((و الزمهم كلمه التقوى ))
- رواياتى راجع به ماجراى جنگ و فتح خيبر
- فردا پرچم را به دست كسى خواهم داد كه ...
- فتح قلعه خيبر بدست مبارك اميرالمؤ منين عليه السلام
- آنچه بعد از جريان فتح قلعه خيبر اتفاق افتاد
- تسليم شدن مردم فدك و تقسيم اموال خيبر بين مسلمانان
- آوردن گوسفند مسموم يك يهوديه براى رسول الله (ص )
نکات آیه
۱ - بشارت خدا به مسلمانان حاضر در حدیبیه، مبنى بر برخوردارى آنان از غنایم فراوان در آینده (وعدکم اللّه مغانم کثیرة تأخذونها)
۲ - ایجاد انگیزه و روحیه در مؤمنان، براى تحمل مشکلات، با تشویق هاى مادى (وعدکم اللّه مغانم کثیرة تأخذونها)
۳ - امور مادى و معنوى، در خدمت یکدیگر و آمیخته به هم، در بینش دینى * (وعدکم اللّه مغانم کثیرة تأخذونها) خداوند، از یک سو مؤمنان حاضر در حدیبیه را به جهت پایدارى بر دین و بیعت با پیامبر(ص) مورد تحسین قرار داده و وعده «جنّات تجرى...» داده است و از سوى دیگر براى تشویق آنان و امیدبخشى به رفع کمبودهاى مادى، نوید «مغانم کثیرة» را به ایشان داده است. این نکته، پیوستگى میان حیات معنوى و مادى را مى رساند.
۴ - غنایم خیبر، نزدیک ترین بخش از غنایم موعود الهى به مؤمنان، پس از حدیبیه (وعدکم اللّه ... فعجّل لکم هذه) آیه شریفه پس از صلح حدیبیه نازل شده و «هذه» اشاره به غنایم خیبر دارد.
۵ - خداوند، مؤمنان را به فتوحات و غنایمى علاوه بر فتح خیبر و غنایم آن، نوید داد. (وعدکم اللّه مغانم کثیرة تأخذونها فعجّل لکم هذه) در صورتى که «هذه» به فتح خیبر اشاره داشته باشد; واژه «عجّل» مى رساند که فتح خیبر، پیش درآمد فتح هاى دیگر و غنایم فزون ترى است.
۶ - شرایط مادى مسلمانان در مقطع زمانى صلح حدیبیه، همراه با تنگنا و نیازمند تقویت* (وعدکم اللّه مغانم کثیرة تأخذونها فعجّل لکم هذه) از این که خداوند وعده غنیمت داده و بر مؤمنان به خاطر دستیابى نزدیکشان به بخشى از آن غنایم، امتنان کرده است; مى توان استفاده کرد که این غنایم، نقش مؤثرى در حیات مادى مسلمانان داشته است.
۷ - امتنان الهى بر مؤمنان، با رساندن ایشان به غنایم خیبر و کوتاه ساختن دست دشمنان از آنان (فعجّل لکم هذه و کفّ أیدى الناس عنکم)
۸ - اراده و اقتدار خداوند، حاکم بر اراده و اقتدار انسان ها (و کفّ أیدى الناس عنکم) تعبیر «کفّ...»، مى رساند که اراده الهى، فائق بر قدرت و اراده مردم است.
۹ - فتح خیبر، نقطه عطفى در اقتدار اقتصادى، سیاسى مسلمانان و بازماندن دشمنان از توطئه علیه ایشان (فعجّل لکم هذه و کفّ أیدى الناس عنکم) «هذه» اشاره به فتح و غنایم خیبر دارد و «کفّ...» مترتب بر آن مى باشد; به تعبیر دیگر تقدم و تأخر در لفظ، دال بر تقدم و تأخر در معنا باشد.
۱۰ - نقش اساسى قدرت اقتصادى، در امنیت و اقتدار سیاسى ملت ها* (فعجّل لکم هذه و کفّ أیدى الناس عنکم) در صورتى که «کفّ...» مترتّب بر فتح خیبر و غنایم آن (عجّل لکم هذه) باشد و نتیجه آن شمرده شود; از آیه شریفه استفاده مى شود که خداوند، براى امنیت بخشیدن به امت اسلامى در شرایط بحرانى، این مهم را از طریق تقویت بنیه اقتصادى ایشان، تأمین کرده است.
۱۱ - صلح حدیبیه، پیش درآمد پیروزى ها و غنایمى گسترده براى امت اسلامى (وعدکم اللّه ... فعجّل لکم هذه) برداشت یاد شده مبتنى بر این است که «هذه» اشاره به صلح حدیبیه داشته باشد; یعنى، خداوند غنایم زیادى را براى مؤمنان در نظر گرفته; اما قبل از آن صلح حدیبیه را پیش درآمد آن غنایم قرار داده است.
۱۲ - نقش بارز صلح حدیبیه، در کوتاه شدن دست دشمنان از ضربه زدن به مسلمانان (فعجّل لکم هذه و کفّ أیدى الناس عنکم) ممکن است «هذه» اشاره به صلح حدیبیه داشته باشد و «کفّ...» مترتب بر آن بوده و نتیجه آن به شمار آید.
۱۳ - تحقق نوید الهى به فتح خیبر، معجزه اى هدایتگر براى مؤمنان (فعجّل لکم هذه ... و لتکون ءایة للمؤمنین)
۱۴ - نمایاندن معجزه به مؤمنان، از جمله اهداف الهى در پیشگویى و اخبار از حقایق آینده (وعدکم اللّه ... و لتکون ءایة للمؤمنین) اسم «لتکون...» وعده هاى الهى و پیشگویى او است که از «وعدکم اللّه» استفاده مى شود; یعنى، خداوند از گفتن این اخبار غیبى و این وعده ها، اهداف گوناگونى را دنبال مى کند که یکى از آنها معجزه نمایى است.
۱۵ - مؤمنان و دارندگان روحیه حق پذیرى و ایمان، بهره مند از آیات و نشانه هاى الهى (و لتکون ءایة للمؤمنین) لام در «للمؤمنین» براى انتفاع است.
۱۶ - تحقق پیشگویى اعجازآمیز خداوند، از پیروزى هاى آینده مؤمنان، زمینه ساز هدایت ایشان به صراط مستقیم (وعدکم ... و لتکون ءایة للمؤمنین و یهدیکم صرطًا مستقیمًا) «آیة» به معناى معجزه است; زیرا در پیشگویى قطعى از آینده، اعجاز نهفته است. مقدمه قرار گرفتن این معجزه براى هدایت مؤمنان را، مى توان از تقدم «آیة» بر «یهدیکم» استفاده کرد.
۱۷ - مؤمنان، نیازمند امدادهاى مادى و معنوى خداوند، براى حرکت مداوم در طریق دین و ارزش ها (لتکون ءایة للمؤمنین و یهدیکم صرطًا مستقیمًا) تعبیر «لتکون...» اخبارى است که حکایت از واقعیت نیاز انسان به آیات و رهنمودهاى خداوند دارد. تداوم این نیاز از «یهدیکم» - که به صورت فعل مضارع آمده - استفاده مى شود.
۱۸ - رخداد جریان حدیبیه و ثمرات آن، الگویى براى مؤمنان در جهت پیشبرد اهداف اسلام * (و لتکون ءایة للمؤمنین و یهدیکم صرطًا مستقیمًا) مراد از «صراط مستقیم» شیوه درست حرکت جهادى و تبلیغى دین است; یعنى، مسلمانان مى توانند از جریان حدیبیه نتیجه بگیرند که چگونه استوارى بر حمایت از رهبرى و تدبیر صحیح در پذیرش صلح در شرایط نابرابرى قوا، مى تواند زمینه را براى پیروزى هاى آینده هموار سازد.
۱۹ - نمایاندن معجزات، بخشى از برنامه الهى براى هدایت مردمان (و لتکون ءایة للمؤمنین و یهدیکم صرطًا مستقیمًا)
۲۰ - انسان در هر مرحله از زندگى، مواجه با راه هاى گوناگون حق و باطل و نیازمند هدایت مداوم (و یهدیکم صرطًا مستقیمًا) از این که خداوند، براى مؤمنان مسأله هدایت را مطرح کرده; معلوم مى شود که اصولاً انسان ها، حتى مؤمنان، در هر مرحله از زندگى، مواجه با ابهام ها و آزمون هاى جدیدى مى شوند که براى انتخاب راه صحیح، همواره نیازمند هدایت اند.
روایات و احادیث
۲۱ - «عن علىّ ... قال: فى قوله تعالى «وعدکم اللّه مغانم کثیرة» ... «تأخذونها»... «فعجّل لکم...» من ذلک خیبر;[۱] از على(ع) ... روایت شده که درباره قول خداى تعالى «وعدکم اللّه مغانم کثیرة تأخذونها فعجّل لکم» فرمود: از میان غنایم فراوانى که خداوند به شما وعده داده بود خیبر را زودتر به شما داد».
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: استفاده از آیات خدا ۱۵
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۶
- اقتصاد: آثار قدرت اقتصادى ۱۰
- امکانات مادى: اهمیت امکانات مادى ۳
- امکانات معنوى: اهمیت امکانات معنوى ۳
- امنیت: عوامل امنیت اجتماعى ۱۰
- انسان: منشأ اراده انسان ۸; منشأ قدرت انسان ها ۸; نیازهاى انسان ۲۰
- انگیزش: عوامل انگیزش ۲
- بشارت: بشارت پیروزى ۵; بشارت پیروزى غزوه خیبر ۱۳; بشارت غنیمت ۴، ۵; بشارت غنیمت زیاد ۱
- حق: فضایل حق پذیران ۱۵
- خدا: افعال خدا ۱۹; امتنان خدا ۷; بشارتهاى خدا ۱، ۵، ۱۳; تشویقهاى خدا ۲; حاکمیت قدرت خدا ۸; وعده هاى خدا ۴، ۲۱; هدایتهاى خدا ۱۹
- دشمنان: شکست دشمنان ۷; عوامل شکست دشمنان ۱۲; موانع توطئه دشمنان ۹
- دین: نظام تعالیم دین ۳
- سختى: زمینه تحمل سختى ۲
- سیاست: عوامل قدرت سیاسى ۱۰
- صراط مستقیم: زمینه سلوک صراط مستقیم ۱۷; زمینه هدایت به صراط مستقیم ۱۶
- صلح حدیبیه: آثار صلح حدیبیه ۴، ۱۱، ۱۲، ۱۸; عبرت از صلح حدیبیه ۱۸
- عبرت: عوامل عبرت ۱۸
- غزوه خیبر: آثار پیروزى در غزوه خیبر ۹; پیروزى غزوه خیبر ۵; غنایم غزوه خیبر ۴، ۵، ۷، ۲۱; قصه غزوه خیبر ۷، ۹; معجزه پیروزى در غزوه خیبر ۱۳
- غنیمت: زمینه ازدیاد غنیمت ۱۱
- قرآن: پیشگوییهاى قرآن ۱، ۱۶; فلسفه پیشگوییهاى قرآن ۱۴; وجوه اعجاز قرآن ۱۴
- مؤمنان: ارائه معجزه به مؤمنان ۱۴; بشارت به مؤمنان ۵، ۱۳; پیشگویى پیروزى مؤمنان ۱۶; تشویق مؤمنان ۲; عبرت مؤمنان۱۸; فضایل مؤمنان ۱۵; منت بر مؤمنان ۷; نیازهاى مؤمنان ۱۷; وعده به مؤمنان ۴; هدایت مؤمنان ۱۶
- محمد(ص): بشارت به بیعت کنندگان با محمد(ص) ۱
- مسلمانان: زمینه پیروزى مسلمانان ۱۱; عوامل قدرت مسلمانان ۱۲; مشکلات اقتصادى مسلمانان صدراسلام ۶; موانع توطئه علیه مسلمانان ۹; موانع زیان به مسلمانان ۱۲; موجبات قدرت اقتصادى مسلمانان ۹; موجبات قدرت سیاسى مسلمانان ۹
- معجزه: نقش معجزه ۱۹
- نیازها: نیاز به امدادهاى خدا ۱۷; نیاز به هدایت ۲۰
- هدایت: عوامل هدایت ۱۹
منابع
- ↑ الدرّالمنثور، ج ۷، ص ۵۲۶.
