النحل ٦٧
ترجمه
| النحل ٦٦ | آیه ٦٧ | النحل ٦٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مِنْهُ»: مرجع ضمیر (ه) موصوف محذوفی است وتقدیرچنین است: مَا تَتَّخِذُونَ مِنْهُ. یا این که: ثَمَرُ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ. (ما) یا (ثَمَرُ) مبتدا، و جمله (مِن ثَمَراتِ النَّخیلِ وَ الأعْنابِ) خبر مقدم، و جمله (تَتَّخِذُونَ مِنْهُ) صفت مبتدای محذوف است و به جای موصوف نشسته است (نگا: صافّات / . «سَکَراً»: آنچه مستی‌آور است. خمر. می. مصدر و به معنی اسم فاعل است و برای مبالغه به صورت مصدری به کار رفته است. «تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً»: مراد این است که این خودتان هستید که به صورت حرام یا حلال از میوه‌ها استفاده می‌کنید. پس باید عبرت بگیرید و از خواب غفلت بیدار شوید و جز به صورت حلال از میوه‌ها استفاده نکنید. «لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ»: این جمله شاید اشاره به این نکته هم داشته باشد که عاقلان مسکِرات و مشروبات الکلی نمی‌نوشند. چرا که چنین چیزی دشمن عقل است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ... (۶) وَ جَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِنْ... (۲)
وَ مِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَ... (۱) لِيَأْکُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ وَ مَا... (۱) سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۶۵ - ۷۷،سوره نحل
- مفاد آيه (ان فى ذلك لاية لقوم يسمعون )
- معناى اينكه فرمود: شير خالص را از ميان فضولات شكم و خون به شما نوشانيديم
- معناى كلمه ((سكر)) و بيان مفاد آيه ((تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا...))
- عدم دلالت جمله : ((تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا)) بر مباح بودن مسكرات
- رد مطالبى كه صاحب ((روح المعانى )) در ارتباط با آيه مورد بحث بيان كرده است
- معنا و موارد استعمال كلمه ((وحى ))
- ايحائات و الهامات خداى سبحان به زنبور عسل
- وجه اينكه آيه زنبور عسل به ((لقوم يسمعون ))
- معناى جمله ((فما الذين فضلوا برادى رزقهم على ما ملكت ايمانهم ...))
- وجوه ديگرى كه در معناى آيه فوق گفته شده است
- ذكر نعمت داشتن فرزندان و نوادگان
- وجوهى كه در معناى آيه : ((ما لا يملك لهم رزقا فى السموات و الارض شيئا)) گفتهشده است
- مراد از مثل زدن براى خدا كه از آن نهى فرموده است (فلا تضربوا للهالامثال )
- مثلى براى اثبات توحيد ربوبى با استناد به وحدت منعم
- اقامه حجت بر توحيد و اشاره به مساءله نبوت با ذكر يكمثل
- چند وجه ديگر در تفسير آيه : ((و ضرب الله مثلا رجلين ...)) گفته شده است
- معناى ((غيبت )) و ((شهادت )) و مراد از غيبت آسمانها و زمين در ((ولله غيب السموات والارض ))
- بيان اينكه قيامت از غيب هاى سماوات و ارض است
- مفاد اينكه فرمود: امر ساعت (قيامت ) مانند چشم بر هم زدن يا نزديك تر از آن است
- عموميت قدرت خدا و نحوه تعلق آن به مخلوقات
- نكاتى كه از آيه : ((ولله غيب السموات و الارض ...)) استفاده مى شود
- بيان ضعف قولمفسرين به اينكه مراد علم به غيب آسمانها و زمين است
- چند روايت در تطبيق آيه ((و اوصى ربك الىالنحل ...)) بر پيامبر و اهل بيت او عليهم السلام
- روايتى در معناى ((حفده )) و در تطبيق جمله : ((من ياءمربالعدل )) بر اميرالمؤ منين و ائمه عليهم السلام
نکات آیه
۱- خداوند، از میوه هاى درختان خرما و انگور، نوشیدنیهایى براى انسان، قرار داد. (نسقیکم ممّا ... و من ثمرت النخیل و الأعنب) «من ثمرات» جار و مجرور و - به قرینه «نسقیکم» مذکور در آیه قبل - متعلق به «نسقیکم» در تقدیر است. هم چنین بر جمله «و إن لکم فى الأنعام لعبرة» عطف شده است.
۲- درختان خرما و انگور و استحصال نوشیدنى از آنها، مایه پند و عبرت است. (و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا) برداشت فوق، با توجه به معطوف بودن جمله «و من ثمرات...» بر جمله «و إن لکم فى الأنعام لعبرة» است.
۳- درختان خرما و انگور، داراى محصولات و فرآورده هاى گوناگون (و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا و رزقًا حسنًا)
۴- تهیه شراب از خرما و انگور، در صدر اسلام رواج داشت. (و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا)
۵- تمامى فرآورده هاى درخت خرما و انگور به جز مسکرات، خوب و پسندیده است. (و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا و رزقًا حسنًا) برداشت فوق، از مقابله «سکر» با «رزقاً حسناً» قابل استفاده است. بدین معنا که تمامى فرآورده هاى خرما و انگور به جز مسکرات، روزى پسندیده تلقى شده است.
۶- مبارزه با مسکرات در اسلام، به صورت تدریجى و گام به گام بود. (و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا و رزقًا حسنًا) با توجه به اینکه این سوره مکى است و هنوز مسکرات حرام نشده بود، مقابله قرار دادن مسکرات با روزى پسندیده، گامى نخست در راه مبارزه با مسکرات تلقى مى شود.
۷- فرآورده هاى درختان خرما و انگور، از بهترین و سالم ترین فرآورده هاى خوراکى و نوشیدنى براى انسان (نسقیکم ممّا ... و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا و رزقًا حسنًا) اختصاص به ذکر یافتن فرآورده هاى درختان خرما و انگور، از میان مجموعه خوراکیها و نوشیدنیها، مى تواند حاکى از نکته یاد شده باشد.
۸- در فرآورده هاى خرما و انگور براى خردورزان، آیت و نشانه اى از قدرت و ربوبیت خداوند است. (و من ثمرت النخیل و الأعنب تتّخذون منه سکرًا و رزقًا حسنًا إن فى ذلک لأیة لقوم یعقلون)
۹- تعقل و خردورزى، شرط درک صحیح حقایق هستى و بهره گیرى از آیات الهى (إن فى ذلک لأیة لقوم یعقلون)
۱۰- تشویق آدمى به شناخت طبیعت و آثار قدرت الهى، از راه تعقل و خردورزى (و من ثمرت النخیل ... إن فى ذلک لأیة لقوم یعقلون) برداشت فوق، با توجه به این نکته است که آیه شریفه داراى لحن و آهنگى تشویق و تحریص کننده است.
۱۱- تعقل و خردورزى، از ابزار شناخت صحیح حقایق است. (إن فى ذلک لأیة لقوم یعقلون) این برداشت با توجه به این نکته است که خداوند آدمى را به تعقل و خردورزى در شناخت طبیعت و آثار قدرت ربوبى، فرا خوانده و تشویق کرده است.
روایات و احادیث
۱۲- «عن أبى عبدالله(ع) قال: ... قد أنزل الله ... «و من ثمرات النخیل و الأعناب تتّخذون منه سکراً و رزقاً حسناً» فکان المسلمون بذلک ثمّ أنزل الله آیة التحریم هذه الأیة: «إنما الخمر و المیسر و الأنصاب ... فاجتنبوه ...»فهذه آیة التحریم، و هى نسخت الأیة الأخرى;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود:... به تخقیق خداوند نازل فرمود:... «و من ثمرات النخیل و الأعناب تتّخذون منه سکراً و رزقاً حسناً» پس مسلمان هم به همین گونه ( گرفتن شراب و خوردن آن ) عمل مى کردند; سپس خداوند آیه تحریم شراب را که این آیه باشد «إنما الخمر و المیسر و الأنصاب ... فاجتنبوه ...» نازل فرمود ... پس این آیه تحریم است و این آیه، آیه دیگر را نسخ کرده است».
موضوعات مرتبط
- آشامیدنیها ۱: آشامیدنیها ۱ى سالم ۷; بهترین آشامیدنیها ۱ ۷
- آیات خدا: آیات آفاقى ۸; تشویق به درک آیات آفاقى ۱۰; شرایط استفاده از آیات خدا ۹; شرایط درک آیات خدا ۹
- احکام ۱۲: تدریجى بودن احکام ۱۲ ۶
- انگور: آب انگور ۱; انگور از آیات خدا ۸; تنوع فرآورده هاى انگور ۳; عبرت از درخت انگور ۲; فرآورده هاى انگور ۲، ۵، ۸; فواید انگور ۱، ۷; فواید درخت انگور ۳
- تعقل: آثار تعقل ۹، ۱۰، ۱۱
- خدا: افعال خدا ۱; نشانه هاى ربوبیت خدا ۸; نشانه هاى قدرت خدا ۸
- خرما: تنوع فرآورده هاى خرما ۳; خرما از آیات خدا ۸; فرآورده هاى خرما ۲، ۵، ۸; فواید خرما ۱، ۷
- خمر: احکام خمر ۱۲; تاریخ تهیه خمر ۴; تشریع حرمت خمر ۱۲; تهیه خمر از انگور ۴; تهیه خمر از خرما ۴; خمر در صدراسلام ۴
- خوردنیها: بهترین خوردنیها ۷; خوردنیهاى سالم ۷
- روزى: روزى پسندیده ۵
- شناخت: ابزار شناخت ۱۱
- طبیعت: تشویق به طبیعت شناسى ۱۰
- عاقلان: عاقلان و آیات خدا ۸
- عبرت: عوامل عبرت ۲
- قرآن: آیات منسوخ ۱۲
- محرمات ۱۲:
- مسکرات: روش مبارزه با مسکرات ۶; ناپسندى مسکرات ۵
- نخل: عبرت از نخل ۲; فواید نخل ۳
منابع
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۲۶۳، ح ۴۰; نورالثقلین، ج ۳، ص ۶۳، ح ۱۲۶.
