الأنفال ٤٩

إِذْ يَقُولُ‌ الْمُنَافِقُونَ‌ وَ الَّذِينَ‌ فِي‌ قُلُوبِهِمْ‌ مَرَضٌ‌ غَرَّ هٰؤُلاَءِ دِينُهُمْ‌ وَ مَنْ‌ يَتَوَکَّلْ‌ عَلَى‌ اللَّهِ‌ فَإِنَ‌ اللَّهَ‌ عَزِيزٌ حَکِيمٌ‌

ترجمه

و هنگامی را که منافقان، و آنها که در دلهایشان بیماری است می‌گفتند: «این گروه (مسلمانان) را دینشان مغرور ساخته است.» (آنها نمی‌دانستند که) هر کس بر خدا توکّل کند، (پیروز می‌گردد؛) خداوند قدرتمند و حکیم است!

آن‌گاه كه منافقان و كسانى كه در دل‌هايشان بيمارى است مى‌گفتند: اين [مسلمان‌] ها را دينشان مغرور كرده است. و هر كه بر خدا توكل كند، به يقين خداوند شكست‌ناپذير حكيم است

آنگاه كه منافقان و كسانى كه در دلهايشان بيمارى بود مى‌گفتند: «اينان [=مؤمنان‌] را دينشان فريفته است.» و هر كس بر خدا توكل كند [بداند كه‌] در حقيقت خدا شكست‌ناپذير حكيم است.

و (یاد آر) آن‌گاه که منافقان و بیماردلان با هم می‌گفتند که این مسلمین به دین خود مغرور و فریفته‌اند، و حال آنکه هر کس بر خدا توکل کند خدا غالب مقتدر و داناست.

و [یاد کنید] هنگامی را که منافقان و آنان که در دل هایشان بیماری [شک و تردید نسبت به حقایق] است، می گفتند: مؤمنان را دینشان [با این جمعیت اندک و اسلحه ناچیز برای شرکت در میدان نبرد] فریفت، و [آنان باور نمی کردند که] هر کس بر خدا توکل کند [بی تردید پیروز می شود]؛ زیرا خدا توانای شکست ناپذیر و حکیم است.

منافقان و آن كسان كه در دل بيماريى دارند گفتند: اينان را دينشان بفريفته است. و هر كس كه به خدا توكل كند او را پيروزمند و حكيم خواهد يافت.

باری منافقان و بیماردلان گفتند اینان را دینشان فریفته است، و حال آنکه هرکس بر خدا توکل کند [بداند که‌] خداوند پیروزمند فرزانه است‌

آنگاه كه منافقان و كسانى كه در دلهاشان بيمارى است گفتند: اينان را دينشان فريفته است. و هر كس بر خدا توكل كند همانا خدا تواناى بى‌همتا و داناى استواركار است- از اين‌رو متوكلان را يارى مى‌كند و تنها نمى‌گذارد-.

(به یاد آور) آن زمانی را که منافقان و کسانی که (ضعیف‌الایمان بودند و) در دلهایشان بیماری (کفر و نفاق سَرَک می‌کشید و در غوغا) بود، می‌گفتند: اینان را آئینشان مغرور نموده و گول زده است (این است که چنین آماده‌ی رزم و فداکاریند و خویشتن را با دست ما به کشتن می‌دهند. امّا کافران و منافقان و همه‌ی مردمان باید بدانند که) هرکس به خدا پشت بندد (خدا او را بسنده است و وی را پیروز می‌گرداند و به مقصود می‌رساند) چرا که خدا مقتدر و توانا است و کارها را بجا و از روی فلسفه انجام می‌دهد (و حق را بر باطل چیره می‌گرداند).

چون منافقان و کسانی که در دل‌هایشان بیماری بود می‌گویند: «این مؤمنان را دینشان فریفته است.‌» و هر کس بر خدا توکل کند (بداند که) خدا همواره با عزت و حکمت است.

هنگامی که می‌گفتند دورویان و آنان که در دلهاشان بیماری است فریب داد اینان را دینشان و هر که بر خدا توکل کند همانا خداوند است عزّتمند حکیم‌

الأنفال ٤٨	آیه ٤٩	الأنفال ٥٠
سوره : سوره الأنفال نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ»: عطف تفسیر است (نگا: بقره / ). «غَرَّ»: مغرور کرده است. گول زده است.

تفسیر

• آيات ۵۴ - ۴۱، سوره انفال
• توضيح و تفسير مفردات و جملات آيه شريفه مربوط به خمس : (( واعملوا انما غنمتم منشى ء فان لله خمسه و للرسول ... ))
• ياد آورى امدادهاى غيبى الهى در جنگ بدر كه موجب پيروزى مسلمين گرديد
• شش دستور جنگى به سربازان اسلام
• توضيح در مورد زينت دادن شيطان ، اعمال مشركين راو تحريك آنها به جنگ با مسلمين و سپس تنها گذاشتن آنانرا
• سخن منافقين و بيمار دلانى كه در ميان اصحاب بدر بودند، درباره مسلمان مجاهد
• تبدل نعمت به نقمت و عذاب هنگامى است كه صاحبان نعمت استعداد درونى خود را از دست داده مستعد عقاب شده باشند.
• رواياتى در مورد خمس و مستحقيقن آن در ذيل آيه شريفه : (( واعملوا انما غنمتم من ... ))
• رواياتى در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر
• اشاره به اينكه تجسم شيطان در صورتهاى انسانى ، امر محالى نيست تا استعباد شود

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- جبهه ایمان در کارزار بدر، متشکل از مؤمنان متکى بر خدا، عناصرى منافق و گروهى سست ایمان (إذ یقول المنفقون و الذین فى قلوبهم مرض ... و من یتوکل على اللّه) «مرض» به معناى بیمارى است و مقصود از آن در اینجا به این دلیل که در مقابل نفاق قرار گرفته، تردید در حقانیت دین است که از آن مى توان به ضعف ایمان تعبیر کرد. جمله «و من یتوکل على اللّه» اشاره به گروه سوم، یعنى مؤمنان حقیقى و راستین، دارد.

۲- حضور مؤمنان واقعى درکارزار بدر، در مقابل دشمنى به مراتب قویتر، برخاسته از پایبندى آنان به اسلام، حتى در دیدگاه منافقان و سست ایمانها (إذ یقول المنفقون ... غر هؤلاء دینهم) «غر هؤلاء دینهم» که سخن منافقان و سست ایمانهاست، بیانگر این است که آنان نیز حضور مؤمنان در کارزار بدر برخاسته از اندیشه دینى ایشان مى دانستند.

۳- منافقان و سست ایمانها، حضور مؤمنان را در جنگ بدر ناشى از فریب خوردگى آنان مى پنداشتند. (غر هؤلاء دینهم) «غرور» (مصدر غرّ) به معناى فریب دادن است.

۴- دین اسلام در بینش منافقان و بیماردلان، دینى فریبنده و به دور از واقعنگرى (یقول المنفقون ... غر هؤلاء دینهم)

۵- نیروى نظامى مؤمنان در جنگ بدر، نیرویى بس ضعیف و ناتوان در مقایسه با جبهه کفر (یقول المنفقون ... غر هؤلاء دینهم و من یتوکل على اللّه) بیان حمایت خداوند از مؤمنان در کارزار بدر با جمله «و من یتوکل ... » پس از بیان نظریه منافقان و بیماردلان (ضعف قواى نظامى مسلمانان) اندیشه آنان را تأیید مى کند. یعنى اظهار نظر منافقان به حسب دید ظاهرى صحیح است، ولى آنچه مورد غفلت واقع شده، تأثیر بسزاى حمایت الهى از مؤمنان متوکل است. یعنى اگر حمایت الهى نباشد، همان است که منافقان اظهار مى دارند.

۶- توکل مسلمانان به خداوند در جنگ بدر عامل پیروزى آنان (إذ یقول المنفقون ... و من یتوکل على اللّه فإن اللّه عزیز حکیم)

۷- خداوند، مؤمنان متوکل بر وى را بر دشمنانشان پیروز و کارهاى آنان را حکیمانه سامان خواهد بخشید. (و من یتوکل على اللّه فإن اللّه عزیز حکیم) جواب شرط «و من یتوکل على اللّه» حذف شده و جمله «فان اللّه ... » جانشین آن شده و دلالت بر آن دارد که تقدیر جمله چنین است: و من یتوکل على اللّه ی----نصره و یحکم أمره ف-ان اللّه ... .

۸- باور و ایمان به شکست ناپذیرى و حکیم بودن خداوند، زمینه ساز توکل و اتکا بر وى (و من یتوکل على اللّه فإن اللّه عزیز حکیم) آوردن جمله «فان اللّه ... » به جاى جواب شرط و یادآورى عزت و حکمت مطلق الهى، اهدافى را تعقیب مى کند که از جمله آنها ایجاد روح توکل در مؤمنان به خداوند است. یعنى اگر خداوند را عزیز و حکیم بدانید بر او توکل خواهید کرد.

۹- منافقان و سست ایمانها، بى بهره از توکل و اتکا بر خداوند (یقول المنفقون ... و من یتوکل)

۱۰- ایمان نداشتن به عزت و حکمت خدا و توکل نکردن بر وى از ریشه هاى نفاق است. (إذ یقول المنفقون و الذین ... فإن اللّه عزیز حکیم) از اینکه خداوند منافقان و بیماردلان را قسیم متوکلان قرار داد و با جمله «إن اللّه عزیز حکیم» منشأ توکل متوکلان را ایمان به عزت و حکمت مطلق خداوند دانست، معلوم مى شود از ریشه هاى نفاق و ضعف ایمان، باور نداشتن به اقتدار خدا و حکیم بودن اوست.

۱۱- ناباورى به حمایت خدا از متوکلان، نشانه بیماردلى و ضعف ایمان است. (إذ یقول المنفقون و الذین فى قلوبهم مرض ... فإن اللّه عزیز حکیم) برداشت فوق با توجه به توضیح برداشت قبل به دست مى آید.

۱۲- قدرت و غلبه خداوند با حکمت و کاردانى است. (فإن اللّه عزیز حکیم)

۱۳- پیروزى مجاهدان بدر على رغم ناتوانى آنان حادثه اى عبرت آموز و شایسته بیاد داشتن (و إذ یقول المنفقون ... و من یتوکل على اللّه فإن اللّه عزیز حکیم) برداشت فوق بر این اساس است که «إذ» مفعول براى «اذکروا» باشد.

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۳، ۵، ۱۳
• ایمان: آثار ایمان ۲، ۸ ; ایمان به پیروزى خدا ۸ ; ایمان به حکمت خدا ۸ ; نشانه هاى ضعف ایمان ۱۱
• بیماردلان: و اسلام ۴
• تاریخ: عبرت از تاریخ ۱۳
• توکل: آثار توکل ۶، ۷ ; توکل بر خدا ۶، ۹ ; زمینه توکل بر خدا ۸
• خدا: امداد خدا ۷ ; حکمت خدا ۷، ۱۲ ; قدرت خدا ۱۲
• دشمنان: پیروزى بر دشمنان ۷
• ذکر: حوادث تاریخى ۱۳
• عقیده: آثار عقیده به اسلام ۲
• غزوه بدر: پیروزى در غزوه بدر ۱۳ ; پیروزى مجاهدان غزوه بدر ۱۳ ; ضعف مجاهدان غزوه بدر ۱۳ ; عوامل پیروزى غزوه بدر ۶ ; قصه غزوه بدر ۱، ۲ ; کافران در غزوه بدر ۵ ; مؤمنان در غزوه بدر ۱، ۲، ۳، ۵ ; مجاهدان غزوه بدر ۱ ; منافقان در غزوه بدر ۱
• قلب: نشانه هاى بیمارى قلب ۱۱
• کفر: به حکمت خدا ۱۰ ; کفر به حمایت خدا ۱۱ ; کفر به عزت خدا ۱۰
• مؤمنان: پیروزى مؤمنان متوکل ۷ ; ضعف نظامى مؤمنان ۵ ; عمل مؤمنان ۷ ; مؤمنان سست ایمان ۱، ۳ ; مؤمنان متوکل ۱، ۷
• متوکلان: حمایت از متوکلان ۱۱
• مردم: سست ایمان ۹
• مسلمانان: توکل مسلمانان ۶
• منافقان: عقیده منافقان ۴ ; منافقان و اسلام ۴ ; منافقان و توکل ۹ ; منافقان و غزوه بدر ۳ ; منافقان و مؤمنان ۲، ۳
• نفاق: عوامل نفاق ۱۰ ۵ نفاق مرگ کافران کشته شده در جنگ بدر با شکنجه و عذابى سخت از سوى فرشتگان مرگ