يوسف ٤٧
ترجمه
| يوسف ٤٦ | آیه ٤٧ | يوسف ٤٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«دَأْباً»: پیاپی. حال و به معنی (دَآئِبینَ) است، یا به معنی رنج و زحمت کشیدن است و مفعول مطلق فعل محذوف (تَدْأَبُونَ) است. «حَصَدْتُمْ»: درو کردید. «ذَرُوهُ»: رهایش کنید. باقی بگذارید.
تفسیر
- آيات ۵۷ - ۴۳، سوره يوسف
- توضيح مفردات و جملات آيه كريمه : ((و قال الملك ...)) كه رؤ ياى پادشاه مصر راحكايت مى كند
- معناى ((اصغاث )) و ((احكام ))
- مراد معبّرين كه به پادشاه مصر گفتند رؤ ياى تواضغاث احكام است و ما به تاءويل احكام عالم نيستيم
- دقائقى كه در آيه : ((يوسف ايّها الصديق ...)) وجود دارد
- توضيح و الفاظ مفاهيم آيات شريفه تعبير رؤ ياى ملك توسط يوسف (عليه السلام )
- گفتار بيضاوى و صاحب المنار درباره آيه تعبير خواب يوسف (ع )
- رد گفتار دو مفسر مزبور
- احضار و آزاد شدن يوسف (عليه السلام ) توسط ملك و پيغام يوسف (عليه السلام ) براىاو
- لطائفى كه در تعبيرات يوسف (ع ) به چشم مى خورد
- معلوم گرديدن بى گناهى يوسف (عليه السلام )
- هيچ خائنى در خود به نتيجه نمى رسد
- مفاد سخن يوسف (عليه السلام ) كه بعد از معلوم شدن بى گناهى اش گفت : ((و ما ابرىنفسى انّ
- سخن بعضى از مفسرين كه : ((ذلك ليعلم ...)) و ((و ما ابرى نفسى ...))
- عزت يافتن يوسف (عليه السلام ) به رحمت الهى ، بعد از آنكه براى ذلت او اسباب چينى كردند
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات مربوط به رؤ ياى ملك مصر و تعبير آن به وسيله يوسف و اثبات بى گناهى آن حضرت و عزت يافتن او)
- دو روايت نبوى درباره يوسف (ع ) از طرق اهل سنت واشكال آندو
- رواياتى در ذيل (ذلك ليعلم انى لم اخنه بالغيب )
- مؤ لف : اين معنا در روايات متعددى قريب بهم نقل شده ، از آن جمله روايت ابن عباس است كه وقتى يوسف اين
- روايتى از امام رضا (ع ) درباره جمع آورى آذوقه در هفت سال و تدبير مملكت توسط يوسف (ع )
- رواياتى در ذيل ((اجعلنى على خزائن الارض ...))
نکات آیه
۱- هفت گاو چاق در رؤیاى پادشاه ، نمودى از هفت سال آبادانى مصر و فراوانى محصول بود. (قال تزرعون سبع سنین دأبًا) «هفت سال با جدیت زراعت کنید» گویاى هفت سال آبادانى است و ظاهر این است که یوسف(ع) این معنا را از «سبع بقرات سمان» استفاده کرده بود.
۲- رؤیاى پادشاه مصر دربردارنده رمزهایى گویاى پیشامدهایى شیرین و تلخ طى یک دوره پانزده ساله (قال تزرعون سبع سنین دأبًا) جمله «تزرعون سبع سنین دأباً» (هفت سال با جدیت زراعت کنید) گویاى هفت سال آبادانى و جمله «ثم یأتى من بعد ذلک سبع شداد» در آیه بعد گویاى هفت سال قحطى و خشکسالى است و جمله «ثم یأتى من بعد ذلک عام ...» گویاى سالى پر باران پس از هفت سال قحطى مى باشد. بنابراین رؤیاى پادشاه، بیانگر حوادثى از یک دوره پانزده ساله بود.
۳- رؤیاى پادشاه مصر گویاى برنامه و دستورالعملى براى مصون ماندن از مشکلات و حوادث تلخ و دشوار آینده (قال تزرعون سبع سنین دأبًا فما حصدتم فذروه فى سنبله) ظاهر این است که یوسف(ع) حقایق و دستورالعملهایى را که در بیان رؤیاى پادشاه یادآور شده بود ، از آن رؤیا استفاده کرده باشد. بنابراین آن رؤیا در ضمن حکایت از دوره پانزده ساله ، گویاى دستورالعمل نیز بوده است.
۴- خوشه هاى سبز و خشک در رؤیاى ملک ، پیامدار لزوم زراعت محصولات خوشه دار در طى هفت سال آبادانى (فما حصدتم فذروه فى سنبله) جمله «تزرعون ...» هر چند جمله اى خبرى است، ولى به قرینه «فذروه ...» در مقام انشا بوده و مراد از آن معناى دستورى است. بنابراین «تزرعون ...» ; یعنى، هفت سال با جدیت تمام به زراعت بپردازید. مراد یوسف(ع) از زراعت - به قرینه «فذروه فى سنبله» - کشت حبوبات خوشه دار است و یوسف(ع) کشت آن را از «سبع سنبلات خضر ...» استفاده کرده بود.
۵- لزوم جدیت و تلاش بسیار براى زراعت در هفت سال نخست ، پیامى نهفته در رؤیاى پادشاه مصر (سبع بقرت سمان ... قال تزرعون سبع سنین دأبًا) «دأب» مصدر و به معناى تلاش کردن است و «دأباً» در آیه شریفه در موضع اسم فاعل (دائبین) قرار گرفته و حال براى فاعل «تزرعون» مى باشد ; از این رو دلالت بر تلاش فراوان دارد. به نظر مى رسد یوسف(ع) از چاق بودن گاوها چنین استنباط کرد که: باید با تلاش فراوان و به دست آوردن محصولات، انبارها را از مواد غذایى و غلات پر کنند.
۶- خوشه هاى خشک در رؤیاى پادشاه ، پیامدار لزوم ذخیره سازى محصولات کشت و درو شده به همراه خوشه هاى آن (و أُخر یابست ... فما حصدتم فذروه فى سنبله) از آن جا که دستور فوق (فذروه فى سنبله) با این قسمت از رؤیاى پادشاه که خوشه هاى خشک را دیده بود ، تناسب دارد ; زیرا خوشه هاى خشک آماده براى ذخیره شدن است ، مى توان گفت: یوسف(ع) از عبارت «اُخر یابسات» دستور فوق را استنباط کرده بود.
۷- لزوم صرفه جویى در مصرف محصولات هفت ساله ، پیامى نهفته در رؤیاى ملک (فما حصدتم فذروه فى سنبله إلاّ قلیلاً مما تأکلون) «حصاد» (مصدر حصدتم) به معناى درو کردن است و «ذروا» فعل امر و به معناى «رها سازید» مى باشد. «من» در «مما» بیانیه و «إلاّ قلیلاً» استثنا از «ما» در «ما حصدتم ...» است، بنابراین مفاد جمله «فما حصدتم ...» چنین مى شود: آنچه را درو مى کنید در خوشه ها رها کنید (آنها را نکوبید و دانه ها را از خوشه ها جدا نسازید) مگر مقدار اندکى که به مصرف خوراکى مى رسانید. تنها این مقدار از برداشت را بکوبید و از خوشه ها جدا سازید.
۸- هفت سال تلاش براى تولید غله ، ذخیره سازى غله ها با خوشه هاى آن ، صرفه جویى در مصرف ، توصیه هاى یوسف(ع) به مردم مصر براى مصون ماندن از مشکلات دوران هفت ساله قحطى و خشکسالى (قال تزرعون سبع سنین دأبًا) برخى برآنند که رؤیاى پادشاه اشاره اى به دستورالعملها و چاره اندیشیها ندارد و تدبیرهایى که یوسف(ع) بیان داشته و دستوراتى که صادر کرده از دانشى خدادادى او بوده و ارتباطى به رؤیاى پادشاه ندارد. برداشت فوق بر اساس این نظر است.
۹- غلات با نگهدارى در خوشه ها و غلافهاى آن، مصونیت بیشترى را در مقابل آفات خواهند یافت. (فما حصدتم فذروه فى سنبله)
۱۰- سرزمین مصر در زمان یوسف(ع) زمینه دار تولید غلات و محصولاتى بیش از مصرف سرانه آن سامان (قال تزرعون سبع سنین دأبًا فما حصدتم فذروه فى سنبله)
۱۱- یوسف(ع) على رغم آزار دیدن از حکومت مصر ، دانش خویش را از آنان دریغ نداشت. (قال تزرعون ... إلاّ قلیلاً مما تأکلون)
۱۲- یوسف(ع) ، شخصیتى با گذشت ، جوانمرد و بزرگوار (أفتنا ... قال تزرعون) یوسف(ع) على رغم ستم دیدن از دستگاه حکومتى و زندانى شدن بدون هیچ جرم و خطایى، دانش انحصارى خویش را بدون هیچ پیش شرطى در اختیار آن دستگاه قرار داد. این عملکرد در شرایط مذکور بیانگر شخصیت والاى یوسف(ع) و بهره مندى او از بزرگوارى و جوانمردى است.
۱۳- کتمان دانش به ویژه در هنگام نیاز جامعه به آن ، امرى به دور از شأن انسانهاى پاک و نیکوکار (قال تزرعون ... إلاّ قلیلاً مما تأکلو)
۱۴- اظهار نظر نابجا درباره رؤیا ، زمینه تعبیر و تفسیر صحیح آن را از میان نمى برد.* (قالوا أضغث أحلم ... قال تزرعون سبع سنین دأبًا) تأویل و تعبیر یوسف(ع) از رؤیاى پادشاه ، على رغم اینکه خواب گزاران دربار رؤیاى پادشاه را رؤیاى درهم و برهم و چرند و پرند شمردند ، به حقیقت پیوست ; یعنى، اظهار نظر آنان تأثیرى نداشت.
۱۵- رؤیاى کافران نیز مى تواند بیانگر واقعیتها بوده و حاوى دستورالعملهایى براى حفظ جامعه از گزندها باشد. (قال الملک إنى أرى ... قال تزرعون سبع سنین دأبًا)
۱۶- ارائه برنامه هاى اقتصادى به دولتها و مردم کافر براى دور ماندنشان از گرسنگى و مصونیت در برابر قحطیها و دشواریها ، امرى جایز و پسندیده است. (قال تزرعون سبع سنین ... إلاّ قلیلاً مما تأکلون)
۱۷- ضرورت صرفه جویى در مصرف و آمادگى براى مقابله با شرایط بحرانى (فذروه فى سنبله إلاّ قلیلاً مما تأکلون)
۱۸- ضرورت بهره گیرى از شرایط شکوفایى اقتصاد جامعه براى مقابله با موقعیتهاى بحرانى (تزرعون سبع سنین دأبًا ... إلاّ قلیلاً مما تأکلون)
۱۹- کنترل حکومت بر روند تولید و توزیع ارزاق در شرایط بحرانى ، امرى ضرورى است. (تزرعون سبع سنین ... إلاّ قلیلاً مما تأکلون) التفات از خطاب به غیبت در آیه ۴۹ ; یعنى ، آوردن «یغاث الناس» به جاى «تُغاثَون» و نیز «یعصرون» به جاى «تعصرون» گویاى این است که مخاطبان «تزرعون» و «ذروه» و مانند اینها سران حکومتند.
۲۰- لزوم اهتمام حاکمان جامعه به برنامه ریزى ، محاسبه و پیش بینى شرایط اقتصادى (تزرعون سبع سنین ... مما تأکلون)
موضوعات مرتبط
- احکام: ۱۶
- اعداد: عدد هفت ۱، ۴، ۵، ۷، ۸
- اقتصاد: استفاده از رشد اقتصادى ۱۸; اهمیت برنامه ریزى در اقتصاد ۲۰; اهمیت پیش بینى بحران اقتصادى ۲۰; برنامه ریزى در بحران اقتصادى ۱۸،۱۷; توزیع در بحران اقتصادى ۱۹; تولید در بحران اقتصادى ۱۹
- پادشاه مصر: تعبیر رؤیاى پادشاه مصر ۱، ۴; رؤیاى پادشاه مصر ۲، ۳، ۵، ۶، ۷
- پاکان: ویژگیهاى پاکان ۱۳
- جامعه: اهمیت تأمین نیازهاى جامعه ۱۳; کتمان علم هنگام نیازهاى جامعه ۱۳; مسؤولیت رهبران جامعه ۲۰
- حاکمان: مسؤولیت حاکمان ۲۰
- حکومت: حکومت در شرایط بحرانى ۱۹; مسؤولیت حکومت ۱۹
- رؤیا: تعبیر رؤیاى خوشه هاى خشک ۴، ۶; تعبیر رؤیاى خوشه هاى سبز ۴; تعبیر رؤیا ى گاوهاى چاق ۱; کیفیت تعبیر رؤیا ۱۴
- سرزمینها: سرزمین مصر در دوران یوسف(ع) ۱۰
- سهمیه بندى ارزاق: اهمیت سهمیه بندى ارزاق ۱۹
- عمل: عمل پسندیده ۱۶
- غلات: اهمیت تولید غلات ۸; اهمیت ذخیره سازى غلات ۸; ذخیره سازى غلات ۶; روش ذخیره سازى غلات ۹; فواید خوشه غلات ۹ قحطى : اهمیت پیشگیرى از قحطى ۱۶; پیشگیرى از قحطى ۸
- کافران: احکام همکارى با کافران ۱۶; رؤیاى صادق کافران ۱۵
- کشاورزى: اهمیت کشاورزى ۵; روش مبارزه با آفات کشاورزى ۹
- محسنان: ویژگیهاى محسنان ۱۳
- مصر باستان: آبادانى مصر باستان ۱; اذیتهاى حاکمان مصر باستان ۱۱; استعدادهاى مصر باستان ۱۰; تاریخ مصر باستان ۲; تولید غلات در مصر باستان ۱۰; کشاورزى در مصر باستان ۱۰
- مصرف: آداب مصرف ۷، ۱۷; اهمیت صرفه جویى در مصرف ۷، ۱۷
- یوسف(ع): اذیت یوسف(ع) ۱۱; توصیه هاى یوسف(ع) ۸; جوانمردى یوسف(ع) ۱۱، ۱۲; شخصیت یوسف(ع) ۱۲; عفو یوسف(ع) ۱۲; فضایل یوسف(ع) ۱۱، ۱۲; یوسف(ع)وحکومت مصر باستان ۱۱; یوسف(ع) و مصریان باستان۸
