البقرة ٤٩

وَ إِذْ نَجَّيْنَاکُمْ‌ مِنْ‌ آلِ‌ فِرْعَوْنَ‌ يَسُومُونَکُمْ‌ سُوءَ الْعَذَابِ‌ يُذَبِّحُونَ‌ أَبْنَاءَکُمْ‌ وَ يَسْتَحْيُونَ‌ نِسَاءَکُمْ‌ وَ فِي‌ ذٰلِکُمْ‌ بَلاَءٌ مِنْ‌ رَبِّکُمْ‌ عَظِيمٌ‌

ترجمه

و (نیز به یاد آورید) آن زمان که شما را از چنگال فرعونیان رهایی بخشیدیم؛ که همواره شما را به بدترین صورت آزار می‌دادند: پسران شما را سر می‌بریدند؛ و زنان شما را (برای کنیزی) زنده نگه می‌داشتند. و در اینها، آزمایش بزرگی از طرف پروردگارتان برای شما بود.

و [ياد كنيد] آن گاه كه شما را از فرعونيان نجات داديم، كه شما را به سختى آزار مى‌دادند، پسرانتان را سر مى‌بريدند و زنانتان را زنده مى‌گذاشتند و در آن [مصايب‌] آزمونى بزرگ از سوى پروردگارتان بود

و [به ياد آريد] آنگاه كه شما را از [چنگ‌] فرعونيان رهانيديم؛ [آنان‌] شما را سخت شكنجه مى‌كردند؛ پسران شما را سر مى‌بريدند؛ و زنهايتان را زنده مى‌گذاشتند، و در آن [امر، بلا و] آزمايش بزرگى از جانب پروردگارتان بود.

و (به یاد آرید) هنگامی که شما را از ستم فرعونیان نجات دادیم که از آنها سخت در شکنجه بودید، (به حدّی که) پسران شما را کشته و زنانتان را زنده نگاه می‌داشتند، و آن بلا و امتحانی بزرگ بود که خدا شما را بدان می‌آزمود.

و [یادکنید] آن گاه که شما را از [سیطره حکومت ظالمانه] فرعونیان نجات دادیم؛ آنان که همواره شما را به سخت ترین صورت شکنجه می کردند، پسران شما را سر می بریدند و زنان شما را [برای بیگاری و کنیزی] زنده می گذاشتند. و در این سختی ها ومشکلاتْ آزمایشی بزرگ از سوی پروردگارتان بود.

و به ياد آريد آنگاه كه شما را از فرعونيان رهانيديم: شما را شكنجه‌هاى سخت مى‌كردند، پسرانتان را مى‌كشتند و زنانتان را زنده مى گذاشتند. و در اين آزمونى بزرگ از سوى پروردگارتان بود.

و یاد کنید که شما را از آل فرعون رهانیدیم که عذابی سخت را به شما می‌چشانیدند، پسرانتان را می‌کشتند و دخترانتان را [برای کنیزی‌] زنده نگاه می‌داشتند، و در آن آزمونی بزرگ از سوی پروردگارتان بود

و [به ياد آريد] هنگامى كه شما را از فرعونيان رهانيديم، كه شما را شكنجه بد و سختى مى‌چشاندند: پسرانتان را سر مى‌بريدند و زنانتان را زنده مى‌گذاشتند و در اين [كار] شما را آزمونى بزرگ از پروردگارتان بود.

و (به یاد آورید) آن گاه را که شما را از دست فرعون و فرعونیان رها ساختیم، آنان که بدترین شکنجه‌ها را به شما می‌رسانیدند. پسرانتان را سر می‌بریدند (از ترس این که نکند کسی از میان آنان برخیزد و سلطنت و قدرت را از دست فرعون خارج سازد) و زنانتان را زنده می‌گذاشتند (تا به خدمت آنان کمر بندند)، و در این (شکنجه و تهدید به نابودی) آزمایش بزرگی از جانب خدا، برایتان بود.

و چون شما را از (چنگ) فرعونیان رهانیدیم‌؛ حال آنکه شما را شکنجه‌‌ای بد می‌کردند: پسرانتان را سر می‌بریدند و زنانتان را زنده می‌گذاشتند و از آنان سلب حیا می‌کردند. و این برای شما بلا و آزمایشی بزرگ از جانب پروردگارتان (بوده) است.

و زمانی که نجات دادیم شما را از آل فرعون که روا می‌داشتند بر شما شکنجه زشت را می‌کشتند به سختی پسران شما را و زنده می‌گذاشتند زنان شما را و در آنتان بود آزمایشی از پروردگار شما بزرگ‌

البقرة ٤٨	آیه ٤٩	البقرة ٥٠
سوره : سوره البقرة نزول : ٥ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«نَجَّیْنَا»: رهانیدیم. «یَسُومُونَکُمْ»: بر سرتان می‌آورند. به شما می‌رسانند. برایتان می‌خواهند. «یَسْتَحْیُونَ»: زنده باقی می‌گذارند. «بَلآءٌ»: آزمایش. آزمون (نگا: اعراف / أنبیاء / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ قَطَّعْنَاهُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌... (۲) وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى‌ بِآيَاتِنَا... (۰) وَ إِذْ قَالَ‌ مُوسَى‌ لِقَوْمِهِ‌... (۱۲) وَ إِذْ قَالَ‌ مُوسَى‌ لِقَوْمِهِ‌... (۱۲)

يَا بَنِي‌ إِسْرَائِيلَ‌ اذْکُرُوا... (۱) کُلُ‌ نَفْسٍ‌ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ‌ وَ... (۱)

تفسیر

• آيات ۴۹ ۶۱ بقره
• توضيح و بيان آيات مربوط به بنى اسرائيل
• بحث روايتى

• آيه ۴۹
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نعمت آزادى
• بردگى دختران در آن روز و امروز

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - بنى اسرائیل همواره تحت سیطره خاندان فرعون، به شکنجه‌هایى سخت گرفتار بودند. (و إذ نجینکم من ءال فرعون یسومونکم سوءالعذاب) «سَوْم» (مصدر یسومون) به معناى تحمیل کردن است. اضافه «سوء» به «العذاب» اضافه صفت به موصوف مى باشد; یعنى: العذاب السوء.

۲ - خداوند با بعثت موسى (ع)، بنى اسرائیل را از سیطره فرعونیان و شکنجه هاى سهمگین آنها رها ساخت. (و إذ نجینکم من ءال فرعون یسومونکم سوءالعذاب) در جمله «أنعمت علیکم» و «أنى فضلتکم» نعمت دادن و برترى بخشیدن به خداوند نسبت داده شده; ولى در جمله «نجیناکم» (ما شما را نجات دادیم) نجات بخشى به ضمیر «نا» (ما) نسبت داده شده است. از این مقابله مى توان فهمید که خداوند در نجات بخشى، نظر به سببهایى نیز دارد که به قرینه آیات بعد مى توان گفت: آن سبب بعثت حضرت موسى (ع) بوده است.

۳ - نجات از چنگال فرعونیان و عذابهاى ایشان، خاطره اى براى بنى اسرائیل، که شایسته به خاطر سپردن و همواره به یاد داشتن است.* (و إذ نجینکم من ءال فرعون یسومونکم سوءالعذاب) «إذ نجیناکم» عطف بر «نعمتى» در آیه ۴۷ است و در حقیقت مفعول براى «اذکروا» مى باشد.

۴ - فرعونیان، پسران بنى اسرائیل را سر مى بریدند و زنانشان را زنده باقى مى گذاشتند. (یذبحون ابناءکم و یستحیون نساءکم) «ذبح» به معناى سربریدن است و «تذبیح» (مصدر یذبحون از باب تفعیل) از کثرت سربریدن حکایت دارد. «إستحیاء» (مصدر یستحیون) به معناى باقى گذاردن بر حیات و زندگانى است.

۵ - کشتار گسترده پسران و زنده نگه داشتن زنان، سخت ترین شکنجه فرعونیان بر بنى اسرائیل (یسومونکم سوءالعذاب یذبحون ابناءکم و یستحیون نساءکم) جمله «یذبحون ... » مى تواند تفسیر جمله قبل باشد; یعنى، منظور از «سوء العذاب» همان سربریدن پسران و باقى گذاشتن زنان است و نیز مى تواند بیان مصداق بارزى از آن باشد; یعنى، فرعونیان عذابهایى بر بنى اسرائیل تحمیل مى کردند که از آن جمله سربریدن فرزندان و ... مى باشد. بر این مبنا ذکر به خصوص عذاب یاد شده، به خاطر شدت آن بوده است.

۶ - زنان بنى اسرائیل در نهایت سختى و شکنجه و هم آغوش مرگ، در سیطره فرعونیان (یسومونکم سوءالعذاب یذبحون ابناءکم و یستحیون نساءکم)

۷ - زنان بنى اسرائیل به خاطر کشتار وسیع فرزندانشان به دست فرعونیان، لذت حیات از آنان سلب شده بود و از زنده ماندن خود در عذاب بودند. (یسومونکم سوءالعذاب یذبحون ابناءکم و یستحیون نساءکم) زنده گذاشتن زنان، به عنوان یک عذاب براى بنى اسرائیل مطرح شده است; در حالى که مجرد نکشتن، عذاب و شکنجه تلقى نمى شود. بنابراین با توجّه به اینکه جمله «یستحیون نساءکم» پس از «یذبحون ابناءکم» آمده، مى توان گفت: همان کشتن فرزندان موجب مى شده که زنان از زنده ماندن خویش و دیدن قتل فجیع فرزندانشان، در رنج و عذاب باشند. آوردن زنان و نه دختران در مقابل پسران این معنا را تأیید مى کند.

۸ - استثمار زنان بنى اسرائیل، هدف فرعونیان از زنده نگاه داشتن ایشان* (یسومونکم سوءالعذاب ... و یستحیون نساءکم) استثمار زنان، توجیه دیگرى است بر اینکه، چرا زنده گذاشتن زنان به عنوان یک عذاب مطرح شده است؟

۹ - در صورتى که خداوند بنى اسرائیل را از سیطره فرعونیان نجات نمى داد، آنان همچنان به شکنجه و کشتار فرزندانشان ادامه مى دادند. (یسومونکم سوءالعذاب یذبحون ابناءکم و یستحیون نساءکم) برداشت فوق از فعلهاى مضارع «یسومون» و «یذبحون» و «یستحیون» استفاده شده است.

۱۰ - خداوند با گرفتار سازى بنى اسرائیل به عذابهاى سهمگین فرعونى، آنان را به آزمونى بزرگ مبتلا ساخت. (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) کلمه «بلاء» در لغت به معناى آزمون و نیز به معناى نعمت آمده است. مشارالیه «ذلکم» یا «عذاب» است، یا رهایى از عذاب (نجیناکم). برداشت فوق مبتنى بر این است که «بلاء» به معناى آزمون و «ذلکم» اشاره به خود عذاب باشد.

۱۱ - خداوند با رهاسازى بنى اسرائیل از شکنجه هاى سخت فرعونى، آنان را مورد آزمون بزرگى قرار داد. (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) برداشت فوق مبتنى بر این است که: «بلاء» به معناى آزمون و «ذلکم» اشاره به رهایى از عذاب - که از «نجیناکم» استفاده مى شود - باشد.

۱۲ - نجات از شکنجه فرعونیان، از نعمتهاى بزرگ خداوند براى بنى اسرائیل (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) در برداشت فوق «بلاء» به معناى نعمت و «ذلکم» اشاره به رهاسازى از عذاب، گرفته شده است.

۱۳ - انسان در رهگذر سختیها و نیز نعمتها و تفضلات الهى، مورد آزمایش خداوند است. (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم)

۱۴ - آزمون انسانها با سختیها و نیز نعمتها و آسایشها برخاسته از مقام ربوبى خدا و در جهت رشد و تربیت آنان است. (و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم) برداشت فوق با توجّه به کلمه «رب» - که به معناى مربى و مدبر است - استفاده مى شود.

۱۵ - خداوند حاکم بر تاریخ و رخدادهاى آن (و إذ نجینکم ... و فى ذلکم بلاء من ربکم عظیم)

روایات و احادیث

۱۶ - از امام صادق (ع) روایت شده: «... اما مولد موسى (ع) فان فرعون لما وقف على ان زوال ملکه على یده ... فلم یزل یأمر أصحابه بشق بطون الحوامل من نساء بنى اسرائیل حتى قتل فى طلبه نیف و عشرون ألف مولود ... اما قصه تولد حضرت موسى (ع) پس چون فرعون فهمید که انقراض پادشاهى او به دست موسى (ع) است; پس مدام به اطرافیانش دستور مى داد که شکم زنان حامله بنى اسرائیل رابشکافند تا اینکه بیش از بیست هزار کودک را - در جستجوى موسى (ع) - به قتل رساندند ...».

موضوعات مرتبط

• آل فرعون: آل فرعون و بنى اسرائیل ۱; جرایم آل فرعون ۱; شکنجه هاى آل فرعون ۱
• امتحان: ابزار امتحان ۱۳; امتحان با سختى ۱۳، ۱۴; امتحان با نعمت ۱۳، ۱۴; فلسفه امتحان ۱۴
• انسان: امتحان انسان ۱۳
• بنى اسرائیل: ابتلاى بنى اسرائیل ۱۰; استثمار زنان بنى اسرائیل ۸; استحیاى زنان بنى اسرائیل ۴، ۵، ۸; امتحان بنى اسرائیل ۱۰، ۱۱; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۴، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲; شکنجه بنى اسرائیل ۱، ۵، ۹، ۱۰، ۱۱; شکنجه زنان بنى اسرائیل ۶، ۷; قتل پسران بنى اسرائیل ۴، ۵، ۷، ۹، ۱۶; نجات بنى اسرائیل ۲، ۹، ۱۱، ۱۲; نعمتهاى بنى اسرائیل ۱۲
• تاریخ: منشأ تحولات تاریخ ۱۵
• تربیت: عوامل مؤثر در تربیت ۱۴
• خدا: امتحانهاى خدا ۱۳; حاکمیت خدا ۱۵; ربوبیت خدا ۱۴; نعمتهاى خدا ۱۲
• ذکر: ذکر نجات بنى اسرائیل ۳
• رشد: عوامل رشد ۱۴
• فرعون: خونریزى فرعون ۱۶
• فرعونیان: جرایم فرعونیان ۴، ۵، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۲; شکنجه هاى فرعونیان ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۲; فرعونیان و بنى اسرائیل ۲، ۴، ۵، ۹; فرعونیان و زنان بنى اسرائیل ۶; قتلهاى فرعونیان ۴، ۵، ۹; کشتارهاى جمعى فرعونیان ۷
• موسى (ع): آثار بعثت موسى (ع) ۲