الأعراف ٣٦

وَ الَّذِينَ‌ کَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْهَا أُولٰئِکَ‌ أَصْحَابُ‌ النَّارِ هُمْ‌ فِيهَا خَالِدُونَ‌

ترجمه

و آنها که آیات ما را تکذیب کنند، و در برابر آن تکبّر ورزند، اهل دوزخند؛ جاودانه در آن خواهند ماند.

و كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند و از پذيرش آن تكبر ورزيدند، آنها اهل آتشند و در آن جاودانند

و كسانى كه آيات ما را دروغ انگاشتند و از [پذيرش‌] آنها تكبّر ورزيدند آنان همدم آتشند [و] در آن جاودانند.

و آنان که آیات ما را تکذیب کرده و از سرکشی و تکبر سر بر آن فرود نیاوردند آنها اهل دوزخند و در آن جاوید (معذب) خواهند بود.

و آنان که آیات ما را تکذیب کردند، و از پذیرفتن آنها تکبّر ورزیدند اهلِ آتش و در آن جاودانه اند.

و آنها كه آيات ما را به دروغ نسبت داده و از آن سر برتافته‌اند اهل جهنمند و جاودانه در آن خواهند بود.

و کسانی که آیات ما را دروغ انگارند و در برابر آنها تکبر ورزند، اینان دوزخی‌اند و جاودانه درآنند

و كسانى كه آيات- نشانه‌ها و سخنان- ما را دروغ انگارند و از آنها به گردنكشى روى برتابند اينان دوزخيانند كه در آن جاودانه باشند.

و کسانی که آیات مرا تکذیب کنند و از (پیروی آیات و دریافت رهنمود از) آنها، خویشتن را فراتر گیرند و سرپیچی کنند، آنان دوزخیانند و جاودانه در آن می‌مانند.

و کسانی که با آیات ما (همان‌ها و ما را) تکذیب کردند و از (پذیرش) آنها تکبّر ورزیدند، ایشان همدمان آتشند (و) آنان در آن جاودانند.

و آنان که تکذیب کنند آیتهای ما را و سرپیچند از آنها آنانند یاران آتش ایشانند در آن جاودانان‌

الأعراف ٣٥	آیه ٣٦	الأعراف ٣٧
سوره : سوره الأعراف نزول : ٤ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٣ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إِسْتَکْبَرُوا عَنْهَا»: خویشتن را بالاتر از آن می‌دانند که آیات خدا را بپذیرند و از آنها رهنمود گیرند.

تفسیر

---

• آيات ۲۶ - ۳۶، سوره اعراف
• جميع موجودات و آثار و اعمال طبيعى و اختيارى آنها منتهى به ذات پروردگارند.
• مراد از (( لباس تقوى (( و بهتر بودن لباس تقوى از لباس ظاهر.
• بيان ولايت شيطان بر غيرمؤ من و اشاره به اينكه بيرون آوردن لباس آدم و حوا در بهشتتمثيلى است از درآوردن لباس تقوى از اندام همه آدميان توسط شيطان .
• آنچه در مورد مراد از (( فاحشه (( در: (( اذا فعلوا فاحشة قالوا...(( گفته شده است .
• معناى (( قسط((
• وجوهى كه در معناى جمله : (( اقيموا وجوهكم عندكل مسجد(( گفته شده است .
• معناى جمله : (( كما بداكم تعودون ((
• وجوه ديگرى كه در معناى جمله فوق محتمل است .
• اگر انسان به جايى برسد كه باطل را حق بپندارد، اميدى به رستگارى و هدايت يافتن اونيست .
• اختلاف مفسرين در بيان ارتباط جمله : (( كما بداءكم تعودون ...(( با آياتقبل از آن
• معناى اخراج زينت در طيبات رزق (در ذيل آيه :قل من حرم زينة الله ...)
• چرا خداوند به ضروريات زندگى از قبيل لباس پوشيدن و خود را آراستن امر نموده است؟
• معناى عبارت : (( خالصة يوم القيمة (( در آيه شريفه و اشكالى كه بر بيان صاحبالمنار در اين مورد وارد است .
• معناى (( فواحش ))، (( اثم (( و (( بغى (( و اشاره به اينكه امم و جوامع بشرى هم مانندافراد عمر و اجل معينى دارند.
• بحث روايتى رواياتى در مورد شاءن نزول آيه : (( قد انزلنا عليكم لباسا...(( و((خذوا زينتكم عند كل مسجد((
• چند روايت درباره : (( لباس التّقوى (( در آيه شريفه
• روايتى كه مى گويد فاحشه اى كه مى گفتند خدا به آن امر كرده است ، ادعاى لزوم اطاعتاز زمامداران جائر است .
• چند روايت در مورد دروغ بستن به خدا تعالى
• رواياتى در ذيل جمله : (( و اقيموا وجوهكم عندكل مسجد((
• رواياتى در ذيل جمله : (( خذوا زينتكم ...(( و(( قل من حرم زينة الله ...(( پيرامون استفاده از نعمتهاى الهى
• روايتى در معناى : (( اسراف (( و (( اقتار(( چند روايت در بيان مراد از فواحش ظاهر وباطن .
• بحث و بررسى پيرامون چند روايت بررسى آيات و رواياتى كه ذاتى بودن سعادت وشقاوت را مى رسانند.
• آنچه از قرآن درباره ماهيت انسان و سعادت و شقاوت او استفاده مى شود.
• بررسى رواياتى كه به خلقت انسانها از طبيعتهاى مختلف دلالت دارند و بيان مراد آنروايات .
• سعادت و شقاوت آدمى ، به نحو اقتضا نه عليت ، ارتباط مستقيمى با آب وگل (مواد اصلى ) او دارد.
• وجه دقيق ترى در بيان روايات گذشته
• بررسى رواياتى كه مى گويند خلقت انسان منتهى به آب گوارا و آب تلخ و شور است.
• بررسى رواياتى كه برگشت اختلاف در خلقت را به نور و ظلمت مى داند
• بررسى روايات كه به انتقال حسنات اشقياء به نامهاعمال سعداء و انتقال سيئات سعداء به نامه عمل اشقياء دلالت دارند.
• توضيح بخش ديگرى از كلام امام (ع )
• وجه استشهاد در روايت به آيه : (( لائسئل عمّايفعل و هم يسئلون (( براى اينكه نقل حسنات سعداء به اشقياء و به عكس ، ظلم و خلافعدل نيست .
• وجه اختصاص حسنات به ذوات طيبه و اختصاص سيئات به ذوات خبثيه

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ «36»

و كسانى كه آيات مارا تكذيب و از روى استكبار از آن سرپيچى، آنان همدم آتشند و هميشه در آن خواهند بود.

---

«1». كهف، 59.

جلد 3 - صفحه 59

نکته ها

«خَوْفٌ» و ترس، مربوط به امور آينده و در مقابل امنيّت و آسايش است؛ امّا «حزن» و اندوه، مربوط به گذشته و آنچه از دست رفته مى‌باشد و در مقابل سرور و شادمانى است. «1»

پیام ها

1- از سنّت‌هاى الهى، ارسال رسولان براى بيان وحى الهى است. يَأْتِيَنَّكُمْ‌ ... يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتِي‌

2- از راههاى نفوذ و تأثير سخن، سنخيّت پيام‌آور با خود مردم است. «مِنْكُمْ»

3- انسان، آزاد و داراى اختيار است و سرنوشتش در گرو گرايش و عمل خود اوست. «فَمَنِ اتَّقى‌ وَ أَصْلَحَ»

4- متّقى، اصلاح‌گر و داراى فعّاليّت مثبت است، نه گوشه‌گير. «اتَّقى‌ وَ أَصْلَحَ»

5- تقوا و خودسازى بايد قبل از اصلاح ديگران باشد و اصلاح‌گران بايد خود متّقى باشند. «اتَّقى‌ وَ أَصْلَحَ»

6- مؤمنان و پيروان واقعى انبيا، آنانند كه اهل تقوا و اصلاح باشند. يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ‌ ... فَمَنِ اتَّقى‌ وَ أَصْلَحَ‌ و نفرمود: «فمن آمن بهم»

7- آرامش حقيقى در سايه‌ى تقوا و اصلاح است. «اتَّقى‌ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ»

8- پيامد تكذيب، تكبّر و سرپيچى از انبيا، عذاب ابدى و دوزخ است.

اسْتَكْبَرُوا ... أَصْحابُ النَّارِ ... فِيها خالِدُونَ‌

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ (36)

وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا: و آن كسانى كه بعد از بلاغ و اتمام حجت، تكذيب كنند آيات ما را به تكبر و اعراض از حق و ترك نمايد توحيد و اطاعت ما را، وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها: و تكبر و سركشى نمودند از دلائل توحيد ما، أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ: آن گروه معرضين و مكذبين مصاحب و ملازم آتش جهنمند، هُمْ فِيها خالِدُونَ‌: ايشان در نار جهنم دائم و ثابت‌اند به بقاى ابدى و خلود سرمدى.

تنبيه: آيه شريفه دلالت دارد عموم مكذبين و معرضين آيات الهى از توحيد و نبوت و امامت و معاد، چنانچه بدون توبه و تدارك مردند، مخلد در عذاب جحيم ابدى خواهند بود.

عقاب الاعمال- صدوق رحمه اللّه از حضرت ابى عبد اللّه عليه السّلام:

ايّاكم و الغفلة فانّه من غفل فانّما يغفل على نفسه، و ايّاكم و التّهاون بامر اللّه عزّ و جلّ فانّه من تهاون بامر اللّه اهانه اللّه يوم القيمة. «1» فرمود

---

«1» عقاب الاعمال، صفحه 242.

---

جلد 4 صفحه 61

حضرت صادق: بر شما باد بپرهيز از غفلت، بدرستى كه هر كه غافل شود غفلت از خود نموده. و بر شما باد بحذر از سستى و بى اعتنائى به امر خداى عز و جل، بدرستى كه هركه تهاون و بى اعتنائى نمايد به امر الهى، خوار و ذليل فرمايد او را خداى تعالى روز قيامت.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ (36)

ترجمه‌

و آنانكه تكذيب نمودند آيتهاى ما را و سركشى كردند از آنها آنگروه اهل آتشند آنها در آن جاودانيانند.

تفسير

گفته‌اند دخول قادر آيه سابقه بر جزاء شرط و ترك آن در اين آيه براى مبالغه در وعد و مسامحه در وعيد و تنبيه بر سبقت رحمت بر غضب است و خلود براى كفار در سوره بقره بنحو اكمل اثبات شد.

---

جلد 2 صفحه 424

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ الَّذِين‌َ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ استَكبَرُوا عَنها أُولئِك‌َ أَصحاب‌ُ النّارِ هُم‌ فِيها خالِدُون‌َ (36)

و كساني‌ ‌که‌ تكذيب‌ كردند بآيات‌ ‌ما و طلب‌ بزرگي‌ كردند و تكبر ورزيدند

جلد 7 - صفحه 314

‌از‌ ‌آن‌ آيات‌ اينها اصحاب‌ و ياران‌ آتش‌ هستند و ‌آنها‌ ‌در‌ آتش‌ هميشه‌ هستند.

وَ الَّذِين‌َ كَذَّبُوا عطف‌ ‌به‌ فَمَن‌ِ اتَّقي‌ ‌است‌ خلاصه‌ فرزندان‌ آدم‌ ‌بعد‌ ‌از‌ آمدن‌ رسل‌ دو دسته‌ هستند يك‌ دسته‌ كساني‌ ‌که‌ گرويدند برسولان‌ و ايمان‌ آوردند و متقي‌ و صالح‌ شدند خوف‌ و حزني‌ ندارند و يك‌ دسته‌ كساني‌ هستند ‌که‌ تكذيب‌ رسل‌ كردند و آيات‌ خداوند ‌را‌ دروغ‌ پنداشتند و گفتند ‌از‌ جانب‌ ‌خدا‌ نيست‌ وَ استَكبَرُوا زير بار نرفتند و تكبر كردند عَنها ‌از‌ ‌آن‌ آيات‌ ‌که‌ قبلا ذكر شد أُولئِك‌َ ‌اينکه‌ مكذبين‌ و منكرين‌ أَصحاب‌ُ النّارِ همراه‌ آتش‌ هستند ‌که‌ ‌از‌ ‌آنها‌ جدا نميشود هُم‌ فِيها خالِدُون‌َ اينها ‌در‌ ‌آن‌ آتش‌ ‌که‌ جهنم‌ ‌باشد‌ ابد الاباد معذب‌ هستند ‌که‌ ديگر خلاصي‌ ندارد، و ‌اينکه‌ جمله‌ رد بسياري‌ ‌از‌ حكماء و صوفيه‌ و شيخيه‌ ‌که‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌ عرفاء ميشمارند و منكر خلود ‌در‌ عذاب‌ هستند ‌است‌ چنانچه‌ بسياري‌ ‌از‌ آيات‌ صريح‌ ‌در‌ مسئله‌ خلود ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 36)- و در این آیه اضافه می‌کند: «اما آنها که آیات ما را تکذیب کنند و در برابر آن تکبر ورزند آنها اصحاب دوزخند و جاودانه در آن خواهند ماند» (وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- گرفتارى به آتش دوزخ فرجام منکران رسالت انبیا و تکذیب کنندگان آیات الهى (احکام و معارف نازل شده بر پیامبران) (و الذین کذبوا ... هم فیها خلدون)

۲- اعراض و امتناع از پذیرش آیات الهى بر اثر کبرورزى و خودبرتربینى، در پى دارنده آتش دوزخ است. (و الذین کذبوا بأیتنا و استکبروا عنها أولئک أصحب النار) استکبار به معناى کبرورزى و خودبرتربینى است، و چون این کلمه با حرف «عن» متعدى شده، متضمن معناى اعراض و امتناع است. بنابراین «استکبروا عنها» یعنى اعرضوا عنها متکبّرین.

۳- آتش دوزخ ابدى است و تکذیب کنندگان آیات الهى در آن جاودان هستند. (أولئک أصحب النار هم فیها خلدون)

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: فرجام مکذّبان آیات خدا ۱ ; کیفر اعراض از آیات خدا ۲ ; کیفر مکذّبان آیات خدا ۱، ۳
• استکبار: آثار استکبار ۲
• انبیا: فرجام مکذّبان انبیا ۱ ; کیفر مکذّبان انبیا ۱
• تکبّر: آثار تکبّر ۲
• جهنم: آتش جهنم ۲، ۳ ; جاودانگى جهنم ۳ ; جاودانگى در جهنم ۳ ; موجبات جهنم ۲
• جهنمیان:۱، ۳