الأعراف ٣٨

قَالَ‌ ادْخُلُوا فِي‌ أُمَمٍ‌ قَدْ خَلَتْ‌ مِنْ‌ قَبْلِکُمْ‌ مِنَ‌ الْجِنِ‌ وَ الْإِنْسِ‌ فِي‌ النَّارِ کُلَّمَا دَخَلَتْ‌ أُمَّةٌ لَعَنَتْ‌ أُخْتَهَا حَتَّى‌ إِذَا ادَّارَکُوا فِيهَا جَمِيعاً قَالَتْ‌ أُخْرَاهُمْ‌ لِأُولاَهُمْ‌ رَبَّنَا هٰؤُلاَءِ أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ‌ عَذَاباً ضِعْفاً مِنَ‌ النَّارِ قَالَ‌ لِکُلٍ‌ ضِعْفٌ‌ وَ لٰکِنْ‌ لاَ تَعْلَمُونَ‌

ترجمه

(خداوند به آنها) می‌گوید: «در صفّ گروه‌های مشابه خود از جنّ و انس در آتش وارد شوید!» هر زمان که گروهی وارد می‌شوند، گروه دیگر را لعن می‌کنند؛ تا همگی با ذلّت در آن قرار گیرند. (در این هنگام) گروه پیروان درباره پیشوایان خود می‌گویند: «خداوندا! اینها بودند که ما را گمراه ساختند؛ پس کیفر آنها را از آتش دو برابر کن! (کیفری برای گمراهیشان، و کیفری بخاطر گمراه ساختن ما.)» می‌فرماید: «برای هر کدام (از شما) عذاب مضاعف است؛ ولی نمی‌دانید! (چرا که پیروان اگر گرد پیشوایان گمراه را نگرفته بودند، قدرتی بر اغوای مردم نداشتند.)»

گويد: شما هم در جمع گروه‌هايى از جن و انس كه پيش از شما گذشتند به آتش داخل شويد. هر بار كه گروهى داخل شود، همكيشان خود را لعنت كند، تا وقتى كه همگى در آن جا به هم رسند، پسينيان آنها (پيروان) در باره‌ى پيشينيانشان (پيشوايان) گويند: پروردگارا! اينها بو

مى‌فرمايد: «در ميان امّتهايى از جنّ و انس، كه پيش از شما بوده‌اند، داخل آتش شويد.» هر بار كه امّتى [در آتش‌] درآيد، همكيشان خود را لعنت كند، تا وقتى كه همگى در آن به هم پيوندند؛ [آنگاه‌] پيروانشان در باره پيشوايانشان مى‌گويند: «پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند، پس دو برابر عذاب آتش به آنان بده.» [خدا] مى‌فرمايد: «براى هر كدام [عذاب‌] دو چندان است ولى شما نمى‌دانيد.»

خداوند گوید: شما هم با آن گروه از جن و انس که پیش از شما بودند به دوزخ داخل شوید. در آن وقت هر قومی که به دوزخ شوند قوم دیگر (از همکیشان خود) را لعن کنند، تا آن گاه که همه در آتش دوزخ فراهم شوند زمره آخرین درباره فرقه اول (یا مرئوسان درباره رئیسان) گویند که خدایا، اینان ما را گمراه کردند، پس عذابشان را از آتش افزون و مضاعف گردان. خدا گوید: همه را عذاب مضاعف است و لیکن شما آگاه نیستید.

خدا می فرماید: شما هم در میان گروه هایی از جن و انس که پیش از شما بودند در آتش درآیید، هرگاه گروهی وارد شوند، هم مسلکان خود را لعنت کنند تا آنکه همه آنان با خفت و خواری در آتش جمع شوند، آن گاه پیروانشان درباره پیشوایانشان گویند: پروردگارا! اینان ما را به گمراهی کشیدند، پس عذابشان را از آتش، دو چندان گردان؛ خدا می فرماید: برای هر کدامتان دو چندان است، ولی نمی دانید.

گويد: به ميان امتهايى كه پيش از شما بوده‌اند، از جن و انس، در آتش داخل شويد. هر امتى كه به آتش داخل شود امت همكيش خود را لعنت كند. تا چون همگى در آنجا گرد آيند، گروه‌هايى كه پيرو بوده‌اند در باره گروه‌هايى كه پيشوا بوده‌اند گويند: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند، دو چندان در آتش عذابشان كن. گويد: عذاب همه دوچندان است ولى شما نمى‌دانيد.

گوید به میان امتهایی از جن و انس که پیش از شما بوده‌اند، در آتش جهنم وارد شوید، هرگاه امتی وارد شود همانندش را لعنت کند، تا همه در آن به همدیگر رسند، [آنگاه‌] پیروان درباره پیشوایانشان گویند پروردگارا اینان ما را گمراه کردند، به ایشان دو چندان از عذاب جهنم بده، فرماید برای همه دو چندان هست ولی نمی‌دانید

[خداى‌] فرمايد: با گروه‌هايى از پريان و آدميان كه پيش از شما گذشتند در آتش دوزخ رويد هر گاه كه گروهى در آيد گروه همكيش خود را نفرين كند، تا چون همگى در آن به هم رسند گروه پسين- پيروان- درباره گروه پيشين- رهبران خود- گويند: خداوندا، اينان ما را گمراه كردند، پس آنها را دو چندان عذاب آتش بده. [خداى‌] گويد: هر كدام را [عذاب‌] دو چندان است و ليكن نمى‌دانيد.

(در روز قیامت خداوند به این کافران) می‌گوید: به همراه گروهها و دسته‌هائی از کافران انس و جنّی که پیش از شما (در دنیا مدّتی زندگی کرده‌اند و آن گاه از جهان) رفته‌اند وارد آتش دوزخ شوید! (در این هنگام) هر وقت گروهی داخل آتش شود، گروه همجنس (پیشین) خود را نفرین می‌فرستد، تا آن گاه که همه به هم می‌رسند و پیش هم گرد می‌آیند، آن وقت پسینیان خطاب به پیشینیان می‌گویند: پروردگارا! اینان ما را گمراه کرده‌اند (زیرا که پیش از ما بوده‌اند و ما را به سوی کفر رهبری نموده‌اند) پس آتش آنان را چندین برابر (تیزتر و عذابشان را بیشتر) گردان. (پروردگار خطاب بدیشان) می‌گوید: عذاب هر یک از شما (پیروان و پسروان و بالادستان و زیردستان، به سبب کفر و ضلال و تقلید کورکورانه از همدیگر) چندین برابر است، ولی (به علّت عذاب سخت خود، اندازه‌ی عذاب دیگران را) نمی‌دانید.

فرمود: «در میان امّت‌هایی از جن و انس - که پیش از شما بوده‌اند - داخل آتش شوید.» هر بار امتی (به آتش) در آید، همگنان خود را لعنت کند تا هنگامی که همگان در آن آماده شوند. (آن‌گاه) آخرینشان درباره‌ی اولینشان گوید: «پروردگارمان! اینان ما را گمراه کردند، پس عذابی از آتشی افزون به آنان بده.» (خدا) فرمود: «برای هر کدام (آتشی) افزون است، ولی شما نمی‌دانید.»

گفت درآئید در ملتهائی که گذشتند پیش از شما از پری و آدمی در آتش هرگاه درآید ملتی لعن کند دیگری را تا گاهی که گردآیند همگی در آن گوید آخرینشان برای اولین پروردگارا اینان گمراهمان کردند پس بده ایشان را عذابی دوبرابر در آتش گوید برای هرکدام است دوبرابر لیکن نمی‌دانید

الأعراف ٣٧	آیه ٣٨	الأعراف ٣٩
سوره : سوره الأعراف نزول : ٤ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أدْخُلُوا فِی»: واژه (فی) در اینجا به معنی (مَعَ) است. یعنی. همراه با. «خَلَتْ»: رفته‌اند. گذشته‌اند. «أُخْتَهَا»: خواهرش. در اینجا مراد همجنس و همکیش است که اینان بر اثر آنان رفته‌اند و از ایشان تقلید نموده‌اند. «إدَّارَکُوا»: به هم رسیدند. با هم گرد آمدند. اصل این فعل (تَدارَکُوا) و از باب تفاعُل است. «أُخْرَاهُمْ»: پسینیان. مراد پیروان و تقلیدکنندگان است. «اُولاهُمْ»: پیشینیان. مراد پیشوایان و تقلیدشدگان است. «ضِعْفاً»: دو چندان. چند برابر.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ‌ اتُّبِعُوا... (۱) وَ قَالَ‌ الَّذِينَ‌ اتَّبَعُوا لَوْ... (۵) لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ‌ کَامِلَةً... (۲) الَّذِينَ‌ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ‌... (۱) وَ لَيَحْمِلُنَ‌ أَثْقَالَهُمْ‌ وَ... (۰) وَ قَالَ‌ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ‌ مِنْ‌... (۶) رَبَّنَا آتِهِمْ‌ ضِعْفَيْنِ‌ مِنَ‌... (۶) وَ بَرَزُوا لِلَّهِ‌ جَمِيعاً فَقَالَ‌... (۵) الَّذِينَ‌ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ‌... (۲) وَ قَالَ‌ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ‌ مِنْ‌... (۳) وَ قَالَ‌ الَّذِينَ‌ اسْتُضْعِفُوا... (۳) هٰذَا فَوْجٌ‌ مُقْتَحِمٌ‌ مَعَکُمْ‌ لاَ... (۱) قَالَ‌ الَّذِينَ‌ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا... (۲) وَ قَالَ‌ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا رَبَّنَا... (۵)

وَ لِکُلٍ‌ دَرَجَاتٌ‌ مِمَّا عَمِلُوا وَ... (۲) يَوْمَ‌ تُقَلَّبُ‌ وُجُوهُهُمْ‌ فِي‌... (۵) وَ قَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا... (۵) يَقْدُمُ‌ قَوْمَهُ‌ يَوْمَ‌... (۱) ثُمَ‌ لَنَنْزِعَنَ‌ مِنْ‌ کُلِ‌ شِيعَةٍ... (۱) ثُمَ‌ لَنَحْنُ‌ أَعْلَمُ‌ بِالَّذِينَ‌... (۱)

تفسیر

• آيات ۳۷ - ۵۴، سوره اعراف
• مراد از افترا بر خدا به كذب در آيه (( فمن اظلم ممن افترى ...(( شرك ورزيدن به خداو انكار توحيد است .
• مشاجره و گفتگوى دوزخيان با يكديگر
• جمله : (( لاتكلّف نفسا الّا وسعها(( مفيد رفع نگرانى از عدم قدرت بر انجام دادن جميعاعمال صالح است .
• معناى (( غل (( و اشاره به اينكه غل از بزرگترين ناملايمات است .
• توضيحى در مورد تعبير به اينكه مؤ منين بهشت را به ارث مى برند.
• وجه اختلاف تعبير در (( وعدنا ربنا(( و (( وعد ربكم (( در آيه شريفه
• اشاره به نفوذ حكم و امر انسان در قيامت
• معناى (( اعراف (( و مراد از آن در آيه شريفه
• رجال اعراف از طايفه جن يا ملك نيستند
• مراد از رجال اعراف ، مستضعفين نيستند
• اصحاب اعراف از جنس بشر هستند و خصوصياتى كه براى آنان ذكر شده با جمله : (( والامر يومئذ للّه (( منافات ندارد
• اشاره به اقوال متعددى كه درباره معناى اعراف و مراد از اصحاب اعراف گفته شده است .
• روايتى از آلوسى درباره مراد از رجال اعرافنقل كرده و صاحب المنار آن را بى اعتبار دانسته است .
• سخن ما با صاحب المنار كه با مقايسه مسائل قيامت با نظام جارى در دنيا روايت مذكور رامردود دانسته است .
• دو قول ديگر در معناى اعراف و بيان اصول اقوال در مسئله اعراف
• معناى اعراف در قرآن
• دلالت جمله : (( الذين اتّخذوا دينهم لهوا و لعبا(( بر اينكه انسان ناچار از تدين به ديناست .
• بحث روايتى (در ذيل آيات شريفه )
• روايتى از پيغمبر اكرم (ص ) درباره كيفيت مرگ مؤ من و كافر
• چند روايت ديگر درباره جهنم كافر و اهل دوزخ
• رواياتى در اين باره كه مراد از (( مؤ ذن (( در (( و اذّن مؤ ذن بينهم ...(( على (ع ) مىباشد
• مؤ ذن بودن على عليه السلام و اعلام حكم خداوند توسط او در آخرت ازفضائل آن حضرت به حساب مى آيد.
• رواياتى درباره اصحاب اعراف
• اشكال وارد بر رواياتى كه اصحاب اعراف را به كسانى كه داراى حسنات و سيئاتمساوى هستند تفسير مى كنند.
• چند روايت در مورد اينكه ائمه اهل بيت عليهم السلام اصحاب اعراف هستند.

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند در روز قیامت کافران را فرمان مى دهد تا در آتش درآیند و به جمع دوزخیان بپیوندند. (قال ادخلوا فى أمم ... فى النار)

۲- آتش دوزخ جایگاه اجتماع و به هم پیوستن جنیان و آدمیان کافر و مشرک است. (قال ادخلوا فى أمم قد خلت من قبلکم من الجن و الإنس فى النار)

۳- جنیان نیز همانند آدمیان، موظف به پیروى از رسولان الهى و مکلف به تکالیف دینى هستند. (قال ادخلوا ... من الجن و الإنس فى النار)

۴- جنیان نیز همانند آدمیان، در صورت تکذیب آیات الهى و گرایش به کفر و شرک، در معرض مجازاتهاى الهى هستند. (قال ادخلوا فى أمم قد خلت من قبلکم من الجن و الإنس فى النار)

۵- هر امتى پس از ورود به جهنم، امت هم مسلک خویش را لعنت مى کند و بر او نفرین مى فرستد. (کلما دخلت أمة لعنت أختها)

۶- همیاریهاى ضد دینى در دنیا، در پى دارنده دشمنى و کینه توزى در آخرت خواهد شد. (کلما دخلت أمة لعنت أختها)

۷- جهنمیان به صورت امتهایى مجزا از یکدیگر وارد دوزخ مى شوند. (کلما دخلت أمة لعنت أختها)

۸- ورود دوزخیان به جهنم، تدریجى و گروه گروه خواهد بود. (کلما دخلت أمة لعنت أختها)

۹- ورود رهبران اغواگر در دوزخ، قبل از پیروانشان (کلما دخلت أمة ... قالت أخریهم لأولیهم ربنا هؤلاء أضلونا) مراد از «أمت أخرى» به دلیل سخن آنان (ربنا هؤلاء أضلونا) گروه پیرو هستند. در نتیجه مراد از «اولى» سران شرک و کفر خواهد بود. و تعبیر از آن دو طایفه به «اولى» و «أخرى» مى تواند به لحاظ تقدیم و تأخیر آنان در ورود به جهنم باشد.

۱۰- جهنم، جایگاهى آکنده از جدال و ستیز دوزخیان با یکدیگر (کلما دخلت ... قالت أخریهم لأولیهم ربنا)

۱۱- دوزخیان پیرو پس از اجتماعشان در جهنم با سران کفر و شرک، علیه آنان اقامه دعوا خواهند کرد. (حتى إذا ادارکوا فیها جمیعا قالت أخریهم لأولیهم ربنا هؤلاء أضلونا) «حتى إذا ادارکوا ...» یعنى تا آنگاه که امتها بر یکدیگر ملحق و مجتمع گردند. «ادارکوا» در اصل تدارکوا بوده و پس از ساکن کردن تاء و ادغام آن در دال، همزه وصل به آن اضافه شده است.

۱۲- اغواگرى سران کفر و شرک و واداشتن دیگران به ضلالت، ادعاى دوزخیان پیرو علیه رهبران خویش در پیشگاه خداوند (قالت أخریهم لأولیهم ربنا هؤلاء أضلونا)

۱۳- دوزخیان پیرو، به دلیل اغواگرى سرانشان، از خداوند تقاضاى عذابى مضاعف براى آنان خواهند کرد. (ربنا هؤلاء أضلونا فاتهم عذابا ضعفا)

۱۴- امتهاى مشرک و گمراه به خاطر فراهم سازى زمینه هاى ضلالت براى نسلهاى بعد، در قیامت مورد لعن و نفرین آنان قرار مى گیرند. (لعنت أختها ... قالت أخریهم لأولیهم ربنا هؤلاء أضلونا) چنانچه مخاطب «ادخلوا» به قرینه آیه ۳۵ همه بنى آدم باشد، مراد از «أمم قد خلت ...» انسانها و جنیان مشرکى خواهد بود که پیش از نسل بنى آدم مى زیسته اند. و اگر مخاطب آن انسانهایى باشد که پس از نزول قرآن به وجود آمده و مى آیند، مقصود از «أمم» امتهاى مشرک و کافرى از نسل بنى آدم است که پس از امت مشرک پیشین به صحنه زندگى مى آیند. برداشت فوق مبتنى بر احتمال دوم است. گفتنى است که بر این فرض مراد از «امت أولى» نسل قبل و مراد از «امت أخرى» نسل بعدى مى باشد.

۱۵- کافران و مشرکان پیرو، همانند رهبرانشان، داراى عذابى مضاعف از آتش دوزخ (قال لکل ضعف)

۱۶- دعوت مردم به کفر و شرک، گناهى همسان با کفرپیشگى و شرکورزى (ربنا هؤلاء أضلونا فاتهم عذابا ضعفا من النار قال لکل ضعف)

۱۷- گناه پیروى از مکاتب انحرافى و تأیید رهبران آن، همطراز با گناه مکتب سازان و سران آن مکاتب (ربنا هؤلاء أضلونا ... قال لکل ضعف)

۱۸- سران کفر و شرک و پیروان آنان، بى خبر از مضاعف بودن عذاب یکدیگر (لکل ضعف و لکن لاتعلمون) مفعول «لاتعلمون» به قرینه «لکل ضعف»، ان لکل ضعفا است.

۱۹- سران شرک و کفر و پیروانشان، بى خبر از مضاعف بودن عذاب خویش (لکل ضعف و لکن لاتعلمون) برداشت فوق مبتنى بر این است که سران شرک نیز، همچون پیروان آنان، مخاطب «لاتعلمون» باشند.

۲۰- دوزخیان، از شدت عذاب یکدیگر بى خبرند. (لکل ضعف و لکن لاتعلمون)

۲۱- ربوبیت خداوند مورد پذیرش و اذعان دوزخیان قرار خواهد گرفت. (قالت ... ربنا)

روایات و احادیث

۲۲- عن أبى جعفر (ع) (فى حدیث طویل): ... «قالت أخریهم لأولیهم ربنا هؤلاء اضلونا ...» و قوله: «کلما دخلت امة لعنت أختها ...» برء بعضهم من بعض و لعن بعضهم بعضا یرید بعضهم ان یحج بعضا رجاء الفلج فیفلتوا من عظیم ما نزل بهم ... . از امام باقر (ع) روایت شده که پس از تلاوت آیه «قالت أخریهم ...» فرمود: گروهى از آنان (جهنمیان)، از گروه دیگر بیزارى جسته و به آنان نفرین مى کنند، شاید بر گروه دیگر در احتجاج پیروز شوند و از عذاب بزرگى که به آن گرفتار شده اند رهایى یابند ....

۲۳- فى المجمع: «قالت أخریهم لأولیهم ربنا هؤلاء أضلونا» ... قال الصادق (ع): یعنى ائمة الجور ... . از امام صادق (ع) درباره آیه «هؤلاء أضلونا» روایت شده است: مراد از «هؤلاء»، حاکمان ستمگر است.

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: کیفر تکذیب آیات خدا ۴
• امتها: در جهنم ۵، ۸; لعن بر امتهاى گمراه ۱۴; لعن بر امتهاى مشرک ۱۴
• انبیا: محدوده مسؤولیت انبیا ۳
• پیشینیان: لعن بر پیشینیان ۱۴
• جنیان: تکالیف جنیان ۳، ۴; کیفر جنیان کافر ۲، ۴; کیفر جنیان مشرک ۲، ۴; مسؤولیت جنیان ۳
• جهنم: آتش جهنم ۲، ۱۵; دادخواهى در جهنم ۱۱، ۱۲; کیفیت ورود به جهنم ۷، ۸، ۹; لعن در جهنم ۵; منازعه در جهنم ۱۰، ۱۱
• جهنمیان:۱، ۲، ۹، ۱۵ احتجاج جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۲۲; ادعاى جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ علیه رهبران ۱۲; تبرّى جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۲۲; جهل جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۲۰; درخواست جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۱۳; دشمنى جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۱۳; روابط جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۱۰; عذاب جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۲۰، ۲۲; عقیده جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۲۱; گروههاى جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۷، ۸; منازعه جهنمیان ۱، ۲، ۹، ۱۵ ۱۰
• خدا: اوامر خدا اخروى ۱; اوامر خدا در قیامت ۱
• دشمنى: موجبات دشمنى اخروى ۶
• دین: آثار مبارزه با دین ۶; تعاون بر ضد دین ۶
• دین سازان: گناه دین سازان ۱۷
• رهبران: اضلال رهبران ظالم ۲۳; اغواگرى رهبران شرک ۱۲; اغواگرى رهبران کفر ۱۲; جهل رهبران شرک ۱۸، ۱۹; جهل رهبران کفر ۱۸، ۱۹; حمایت از رهبران منحرف ۱۷; رهبران اغواگر در جهنم ۹; رهبران شرک در جهنم ۱۱; رهبران کفر در جهنم ۱۱; عذاب رهبران کفر ۱۵; عذاب رهبران مشرک ۱۵
• شرک: کیفر شرک ۴; گناه دعوت به شرک ۱۶; گناه شرک ۱۶
• عذاب: درخواست عذاب مضاعف ۱۳; عذاب مضاعف ۱۵، ۱۸، ۱۹; مراتب عذاب ۱۵، ۲۰
• عقیده: به ربوبیت خدا ۲۱
• قیامت: لعن در قیامت ۱۴
• کافران: جهل کافران پیرو ۱۹; عذاب کافران ۱۹; عذاب کافران پیرو ۱۵; فرجام کافران ۲; کافران پیرو در جهنم ۱۵; کافران در قیامت ۱; کیفر کافران ۲; ورود کافران به جهنم ۱
• کفر: کیفر کفر ۴; گناه دعوت کفر ۱۶; گناه کفر ۱۶
• کینه: موجبات کینه اخروى ۶
• گمراهى: آثار زمینه سازى گمراهى ۱۴
• مشرکان: جهل مشرکان پیرو ۱۸; عذاب مشرکان ۱۸، ۱۹; عذاب مشرکان پیرو ۱۵; کیفر مشرکان ۲