بَل

آیات شامل این کلمه

ریشه کلمه

• بل‌ (۱۲۷ بار)

قاموس قرآن

بلكه. حرف اضراب و تدارك است. راغب گويد، بل دو قسم است، قسم اوّل آنست كه ما بعدش نقيض ما قبل است و اين دو جور باشد يكى آنكه با«بل» تصحيح ثانى و ابطال اوّل مقصود باشد مثل [مطفّفين:14]، اساطير بودن قرآن به واسطه «كلّا وَبَلْ» ابطال و زنگار بودن اعمال بر قلوبشان اثبات شده است. ديگرى آنكه براى تصحيح اوّل باشد مثل [ص:2]، يعنى اعراض كفار نه براى آن است كه قرآن محلّ ذكر نيست بلكه امتناع كفّار در اثر خود پسندى و مخالفت است و مثل [ق:2] (و اين «بل» همان است كه گويند براى انتقال از غرضى به غرضى است). قسم دوّم آنست كه براى بيان حكم اوّل و ترقّى باشد مثل [انبیاء:5]، بلكه او شاعر است. (در اينجا بعد از بيان حق بودن دعوت اسلام كه در ما قبل «بل» واقع است) تنبيه كرده و گفتند اين سخنان خوابهاى پريشان است نه بلكه بالاتر از آن گفتند!. گفتند افترا است، بعد بالاتر از آن، گفتند افترا است ،بعد بالاتر از آن، گفتند: دروغگوست زيرا شاعر در قرآن كسى است كه طبع دروغگوئى دارد (مفردات). الميزان با در نظر گرفتن آيه ما قبل «اَفَتَأتُونَ السّحْرَ» مى‏گويد: اين آيه تكذيب و نسبت به باطل است گفتند: اَضْغاثُ اَحلام است يعنى خوابهاى پريشان و نا منظم است كه آنها را پيامبرى و كتاب خيال كرده و آن از سحر هم پائين‏تر است و اينكه گفتند «بَلِ افْتَراةُ» ترقّى است از سابق، زيرا خواب بودن لازمه‏اش اشتباه امر ولى افتراء مستلزم تعمّد است يعنى اشتباه نكرده بلكه عمداً افترا بسته است. و «بَل ْ هُوَ شاعِرٌ» ترقّى است از جهت ديگر، زيرا مفترى از روى تدبّر و تفكّر سخن مى‏گويد امّا شاعر روى خيال و بدون تدبّر و تفكّر سخن مى‏گويد امّا شاعر روى خيال و بدون تدبّر تكلّم مى‏كند...». در آيه [انبیاء:39و40] «بل» چنانكه راغب گفته براى ترقّى است يعنى نه تنها خود را از آتش حفظ نتوانند بلكه آتش به ناگهان بر آنها آيد. ناگفته نماند يكى از معانى «بل» چنانكه قاموس و غيره تصريح مى‏كند، انتقال از غرضى به غرضى است بنا براين لازم نيست هميشه پى ابطال ما قبل «بل» بگرديم در آياتى نظير [اعلى:14-16] و غيره اگر كعناى اخير را به نظر آوريم كار آسان خواهد بود. تا اينجا سه معنى از معانى «بل» گفته شد. 1- ابطال ما قبل و تصحيح ما بعد. 2- انتقال از غرضى بغرض ديگر. 3- ترقّى. معانى ديگر نيز براى «بل» گفته‏اند كه در كتب لغت بايد ديد. و در خاتمه بايد دانست كه معناى اضراب و تدارك در تمام موارد استعمال آن ملحوظ است.

کلمات نزدیک مکانی

وَ مِن اللّه لا هُم فِي مَا قَالُوا أَ قَال هُو إِن الّذِين أَم قَوْم بَل أَکْثَرُهُم أَنْتُم عَلَى قُل بِمَا لَهُم کَلاّ کَانُوا أَن لِلّه لَکُم بِه کَان الْأَرْض إِلاّ إِنّا مَن کُنْتُم بِالْحَق أَو لَم يَعْلَمُون هٰذَا کَفَرُوا الْآخِرَة شَک دُون مِنْهُم إِذَا عَلَيْه عَن فَهُم الْحَمْد افْتَرَاه السّمَاوَات نَحْن لَمّا جَاءَهُم إِنّکُم يُؤْمِنُون أَنْت مِنْهَا خَيْر يَقُولُون إِنّمَا صَادِقِين کَذّبُوا إِنّهُم تَدْعُون الْقُرْآن آبَاءَنَا أُولٰئِک الذّکْر وَجَدْنَا الظّالِمُون الْعَلِيم کُنّا أَحْلاَم رَبّهِم عَلَيْکُم الْإِنْسَان رَبّکُم رَب يَعْقِلُون أَضْغَاث قَبْل الرّحْمٰن فَمَا شَاعِر اتّخَذ وَلَدا ادّارَک لَن امْرِئ قُلُوبُنَا عِنْد لَو لَک کِتَاب جَدِيد خَبِيرا رِزْقَه تَعْمَلُون يُبْعَثُون