لَمّا
ریشه کلمه
- لما (۱۶۵ بار)
قاموس قرآن
[فجر:20-19]. گويند: «لَمَمْتُ الشَّىْءَ» يعنى آن را جمع و اصلاح كردم در نهج البلاغه خطبه 51 آمده «اَلاَوَاِنَّ مُعاوِيَةَ قادَلُمَةً مِنَ الْغُواةِ» بدانيد معاويه جمعى از فريفته گان را (بسوى شما) كشيده. ظاهراً مراد از اكل لمّ آن است كه انسان مال خويش و ديگران را بخورد و در خوردن ميان حلال و حرام را جمع كند. يعنى همه ميراث و مجموع آن را كه نصيب خود و ورّاث ديگر است مىخوريد و مال كثير را دوست مىداريد. لمم: [نجم:32]. مراد از لم در روايات اهل بيت عليهم السلام گناه گاهگاهى است كه شخص عادت به آن نكرده، اصرار هم ندارد و گاهگاه از روى غفلت مرتكب مىشود راغب گفته: «فُلانٌ يَفْعَلُ كَذا لَمَماً» «اَىْ حيناً بَعْدَ حينٍ» درباره اين آيه در «كبر» ذيل عنوان كبائر مشروحاً سخن گفتهايم.
لَمَّا بر سه وجه باشد يكى آنكه مخصوص مضارع است و مثل «لم» جزم مىدهد و معنى آن را به ماضى قلب مىكند و غالباً منفى آن نزديك به حال است مثل [ص:8]. بلكه هنوز عذاب را نچشيدهاند. دوّم: ظرف است به معنى حين و به قول ابن مالك به معنى «اذ» و مخصوص است به ماضى مثل [اسراء:67]. سوّم حرف استثناست به معنى «اِلّا» و بر جمله اسميّه داخل شود مثل [طارق:4]. (اقرب). عاصم و غيره «لَمَّا» را در آيه مشدّد و ديگران مخفّف خواندهاند آن در صورت اوّل به معنى «اِلّا» و «اِنْ» نافيه است يعنى: نيست هيچ نفسى مگر آنكه آن را حافظى است و در دوّم«ان» مخفّف از ثقيله است.
