الحديد ١٦

أَ لَمْ‌ يَأْنِ‌ لِلَّذِينَ‌ آمَنُوا أَنْ‌ تَخْشَعَ‌ قُلُوبُهُمْ‌ لِذِکْرِ اللَّهِ‌ وَ مَا نَزَلَ‌ مِنَ‌ الْحَقِ‌ وَ لاَ يَکُونُوا کَالَّذِينَ‌ أُوتُوا الْکِتَابَ‌ مِنْ‌ قَبْلُ‌ فَطَالَ‌ عَلَيْهِمُ‌ الْأَمَدُ فَقَسَتْ‌ قُلُوبُهُمْ‌ وَ کَثِيرٌ مِنْهُمْ‌ فَاسِقُونَ‌

ترجمه

آیا وقت آن نرسیده است که دلهای مؤمنان در برابر ذکر خدا و آنچه از حقّ نازل کرده است خاشع گردد؟! و مانند کسانی نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانی داده شد، سپس زمانی طولانی بر آنها گذشت و قلبهایشان قساوت پیدا کرد؛ و بسیاری از آنها گنهکارند!

|آيا براى كسانى كه ايمان آورده‌اند وقت آن نرسيده است كه دل‌هايشان به ياد خدا و آن حقيقتى كه نازل شده (قرآن) نرم و خاشع گردد و مانند كسانى نباشند كه در گذشته كتابشان داده شد پس زمان بر آنها طولانى شد و دل‌هايشان را قساوت گرفت و بسيارى از آنها فاسق بودن

آيا براى كسانى كه ايمان آورده‌اند هنگام آن نرسيده كه دلهايشان به ياد خدا و آن حقيقتى كه نازل شده نرم [و فروتن‌] گردد و مانند كسانى نباشند كه از پيش بدانها كتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا كشيد، و دلهايشان سخت گرديد و بسيارى از آنها فاسق بودند؟

آیا نوبت آن نرسید که گرویدگان (ظاهری از باطن به خدا بگروند و) دلهاشان به یاد خدا خاشع گردد و به آنچه از حق نازل شد بذل توجه کنند و مانند کسانی که پیش از این برایشان کتاب آسمانی آمد (یعنی یهود و نصاری) نباشند که دوره طولانی (زمان فترت) بر آنها گذشت و دلهاشان زنگ قساوت گرفت و بسیاری فاسق و نابکار شدند؟

آیا برای اهل ایمان وقت آن نرسیده که دل هایشان برای یاد خدا و قرآنی که نازل شده نرم و فروتن شود؟ و مانند کسانی نباشند که پیش از این کتاب آسمانی به آنان داده شده بود، آن گاه روزگار [سرگرمی در امور دنیا و مشغول بودن به آرزوهای دور و دراز] بر آنان طولانی گشت، در نتیجه دل هایشان سخت و غیر قابل انعطاف شد، و بسیاری از آنان نافرمان بودند.

آيا مؤمنان را وقت آن نرسيده است كه دلهايشان در برابر ياد خدا و آن سخن حق كه نازل شده است، خاشع شود؟ همانند آن مردمى نباشند كه پيش از اين كتابشان داديم و چون مدتى برآمد دلهايشان سخت شد و بسيارى نافرمان شدند.

آیا مؤمنان را هنگام آن نرسیده است که دلهایشان به یاد خداوند، و آنچه از حق که نازل شده است، خشوع یابد، و مانند کسانی نباشند که پیشترها به آنان کتاب آسمانی داده شده است، و سپس روزگارشان دراز نمود، آنگاه دلهایشان سخت شد و بسیاری از آنان نافرمان بودند

آيا كسانى را كه ايمان آورده‌اند هنگام آن نرسيده است كه دلهاى ايشان از ياد خدا و آنچه از سخن راست- وحى الهى- فروآمده نرم و ترسان شود؟ و مانند كسانى نباشند كه پيش از اين به آنها كتاب- تورات- داده شد، پس زمان بر آنان دراز گشت- مدتى گذشت- آنگاه دلهاشان سخت [و تاريك‌] شد، و بسياريشان نافرمان شدند.

آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد خدا، و در برابر حق و حقیقتی که خدا فرو فرستاده است، بلرزد و کرنش برد؟ و آنان همچون کسانی نشوند که برای آنان قبلاً کتاب فرستاده شده است و سپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته است، و دلهایشان سخت شده است، و بیشترشان فاسق و خارج (از حدود دین خدا) گشته‌اند.

آیا برای کسانی که ایمان آورده‌اند هنگام آن نرسیده که دل‌هایشان به یاد خدا و آنچه از حق نازل شده خاشع گردد و مانند کسانی نباشند که از پیش به آنها کتاب داده شد و زمان بر آنان به درازا کشید، پس دل‌هایشان سخت گردید. در حالی که بسیاری از آنان فاسقانند.

آیا هنگام آن نشده است برای آنان که ایمان آوردند که فروتن گردد دلهاشان برای یاد خدا و آنچه بیامد از حقّ و نباشند مانند آنان که داده شدند کتاب را از پیش پس دراز شد بر ایشان روزگار پس سنگین شد دلهای آنان و بسیاری از ایشانند نافرمانان‌

الحديد ١٥	آیه ١٦	الحديد ١٧
سوره : سوره الحديد نزول : ٥ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَلَمْ یَأْنِ ...»: آیا نزدیک نشده است؟ آیا وقت آن فرا نرسیده است؟ از ماده (أَنی، یَأْنی، أَنْیاً). «ذِکْرِ»: یاد. به خاطر آوردن. «لِذِکْرِ»: حرف (ل) به معنی (عِندَ) است (نگا: اسراء / ). «مَا نَزَلَ ...»: مراد قرآن است. «الأمَدُ»: زمان. مدت. مراد فاصله زمانی ایشان با پیغمبران است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

ثُمَ‌ قَسَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌ مِنْ‌ بَعْدِ... (۳) فَبِمَا نَقْضِهِمْ‌ مِيثَاقَهُمْ‌... (۴) اللَّهُ‌ نَزَّلَ‌ أَحْسَنَ‌ الْحَدِيثِ‌... (۵)

نَحْنُ‌ نَقُصُ‌ عَلَيْکَ‌ أَحْسَنَ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۱۶ - ۲۴ سوره حديد
• عتاب به مؤ منين به جهت قساوتى كه دل هايشان را گرفته و درمقابل ذكر خدا خاشع نمى شود
• مقصود از اينكه فرمود مؤ منان به خدا و رسل نزد پروردگارشان صديقتين و شهدايند
• پنج خصلت زندگى دنيا: لهو، لعب ، زينت ، تفاخر، و تكاثر و سخنى از شيخ بهائى دراين باره
• مثلى براى بيان فريبندگى دنيا
• اختلاف معنا و مفاد آيه : ((سابقوا الى مغفرة من ربكم )) با آيه : ((و سارعوا الى مغفرة...))
• مراد از اينكه عرض بهشت مانند عرض آسمان و زمين است
• مقصود از ايمان در جمله ((...اعدت للذين آمنوا بالله و رسله )) ايمان تواءم باعمل است
• وجوه متعدد در معناى آيه : ((ما اصاب من مصيبة فى الارض و لا فى انفسكم الا فى كتاب...))
• در از دست دادن اندوه مخوريد و در به دست آوردن شادى مكنيد
• (رواياتى در ذيل آيه : ((الم ياءن للذين آمنوا...)) و ((اولئك هم الصديقون والشهداء...)) و درباره حد زهد)

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - یاد خداوند و ذکر عظمت و کبریایى او، تأثیرگذار در دل هاى نرم و خاشع (ألم یأن للذین ءامنوا أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه) «خشوع» در مقابل «قساوت» (سختى و صلابت)، به معناى نرمى [قلب] است.

۲ - تلاوت قرآن و شنیدن آیات آن، اثربخش دل هاى نرم و خاشع (ألم یأن للذین ءامنوا أن تخشع قلوبهم ... و ما نزل من الحقّ) مقصود از «ما نزل من الحقّ» قرآن کریم است.

۳ - دل مؤمن، باید چنان نرم باشد که با یاد خدا و تلاوت قرآن کریم، تأثیرپذیر و خاشع گردد. (ألم یأن للذین ءامنوا أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه و ما نزل من الحقّ) خداوند، در آیه شریفه، مؤمنان بى تفاوت را نکوهش کرده و به آنان هشدار مى دهد تا فرصت باقى است و گرفتار قساوت قلب نشده اند; دل هاى خود را با یاد او و تلاوت آیاتش خاشع و نرم گردانند.

۴ - وجود مؤمنان بى تفاوت و بى رغبت به خداوند و قرآن، در میان مسلمانان صدراسلام (ألم یأن للذین ءامنوا أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه و ما نزل من الحقّ)

۵ - مؤمنان بى تفاوت، که دل هایشان با یاد خدا و تلاوت آیات او نرم و خاشع نمى شود، مورد نکوهش خدا هستند. (ألم یأن للذین ءامنوا أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه و ما نزل من الحقّ) استفهام در «ألم یأن...» براى توبیخ و نکوهش است.

۶ - نماز، باید همراه با خشوع و تذلل باشد. (ألم یأن ...أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه) برخى از مفسران، «ذکر اللّه» را در آیه شریفه، کنایه از نماز دانسته اند. برداشت یاد شده براساس این احتمال است.

۷ - بى ارزش بودن نماز بى خشوع، در پیشگاه خداوند. (ألم یأن ... أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه) در صورتى که مراد از «ذکر اللّه» نماز باشد; نکوهش کسانى که نماز را بدون خشوع مى خوانند، مفید برداشت یاد شده است.

۸ - قرآن، کتاب تذکار، یاد آور خدا و بیانگر اوصاف و آیات عظمت و کبریایى او (أن تخشع قلوبهم لذکر اللّه و ما نزل من الحقّ) مراد از «ما نزل من الحقّ» در آیه شریفه، قرآن کریم است. برخى از مفسران برآنند «ذکراللّه» نیز در توصیف قرآن آورده شده است. برداشت بالا براساس این احتمال است.

۹ - قرآن، کتابى نازل شده از جانب خداوند (و ما نزل من الحقّ)

۱۰ - قرآن، کتابى آمیخته به حق و مبرّا از هرگونه باطل (و ما نزل من الحقّ) در صورتى که «حقّ» در آیه شریفه، مقابل باطل به کار رفته باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.

۱۱ - قرآن، کتابى جاودان و کهنه نشدنى (و ما نزل من الحقّ) یکى از معانى واژه «حقّ» ثابت و استوار است. در این صورت توصیف قرآن به «حقّ»، مى تواند بیانگر مطلب بالا باشد.

۱۲ - یهود و نصارا مورد نکوهش خداوند، به خاطر بى تفاوتى شان در برابر تذکارها و رهنمودهاى تورات و انجیل (و لایکونوا کالذین أُوتوا الکتب من قبل) مراد از «الذین اُوتوا الکتاب» پیروان موسى(ع) و عیسى(ع) است. برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که خداوند، به مسلمانان هشدار مى دهد که مبادا مانند یهود و نصارا شوند.

۱۳ - تورات و انجیل، دو کتاب نازل شده قبل از قرآن (کالذین أُوتوا الکتب من قبل)

۱۴ - انجیل عیسى(ع)، مکمل تورات موسى(ع) بوده و این دو کتاب از نظر اهداف و اصول تعالیم، یکسان و در یک راستا قرار داشتند. (و لایکونوا کالذین أُوتوا الکتب من قبل) مراد از «الکتاب» تورات و انجیل است. بنابراین کاربرد تعبیر «الکتاب» - به صورت مفرد - به جاى «الکتابین»، مى تواند ناظر به مطلب بالا باشد.

۱۵ - خداوند، مسلمانان را از بى تفاوتى نسبت به تذکارها و رهنمودهاى قرآن و در پیش گرفتن شیوه یهود و نصارا در مورد کتاب هاى آسمانى خود (بى اعتنایى آنان به رهنمودها و مواعظ تورات و انجیل)، برحذر مى دارد. (ألم یأن للذین ءامنوا ... و لایکونوا کالذین أُوتوا الکتب من قبل)

۱۶ - بى تفاوتى در برابر تذکارها و رهنمودهاى قرآن در دراز مدت، باعث قساوت قلب خواهد شد. (و لایکونوا کالذین ... فطال علیهم الأمد فقست قلوبهم) خداوند، مسلمانان را از پیش گرفتن شیوه یهود و نصارا در مورد کتاب هاى آسمانى خود بر حذر داشته و تذکر مى دهد که آنان با این کار به مرور زمان گرفتار قساوت قلب شدند; بنابراین مسلمانان نیز در خطر گرفتار شدن به آن خواهند شد.

۱۷ - مسلمانان بى تفاوت، در خطر خارج شدن از جاده حق و عدالت در صورت استمرار یافتن بى تفاوتى آنان نسبت به تذکّرات و رهنمودهاى قرآن (و لایکونوا کالذین ... فطال علیهم الأمد ... و کثیر منهم فسقون) در آیه شریفه، قساوت قلب و خروج از عدل و انصاف (حقّ)، از پیامدهاى بى تفاوتى مستمر و دائمى یهود و نصارا نسبت به رهنمودهاى کتاب هاى آسمانیشان برشمرده است. برحذر داشتن مسلمانان از پیش گرفتن شیوه اهل کتاب، بیانگر مطلب یاد شده است.

۱۸ - یهود و نصارا، مردمانى گرفتار قساوت قلب و سنگدلى (و لایکونوا کالذین أُوتوا الکتب ... فقست قلوبهم)

۱۹ - قساوت قلب و سنگدلى یهود و نصارا، نتیجه بى تفاوتى دراز مدت آنان در برابر تعالیم و رهنمودهاى کتاب آسمانى شان (تورات و انجیل) (و لایکونوا کالذین أُوتوا الکتب من قبل فطال علیهم الأمد فقست قلوبهم)

۲۰ - بسیارى از اهل کتاب (یهود و نصارا)، فاسق و متمرداند. (و کثیر منهم فسقون)

۲۱ - فسق پیشگى اهل کتاب و نافرمانى آنان از حق، نتیجه بى تفاوتى دراز مدت آنان نسبت به تعالیم الهى و گرفتار شدن به قساوت قلب (فطال علیهم الأمد فقست قلوبهم و کثیر منهم فسقون)

روایات و احادیث

۲۲ - «عن أبى بصیر عن أبى جعفر(ع) قال: لم یزل بنو إسماعیل ولاة البیت [و] یقیمون للناس حجّهم و أمر دینهم... «فطال علیهم الأمد فقست قلوبهم» و أفسدوا و أحدثوا فى دینهم...; ابوبصیر از امام باقر(ع) روایت نموده که فرزندان اسماعیل(ع) - بزرگى بعد از بزرگى دیگر - متولیان خانه خدا بودند و حجّ و امور دینى مردم را برپا مى داشتند... پس زمانى طولانى بر آنها گذشت و قلب هاى آنان قساوت پیدا کرد و به فساد آلوده شدند و در دینشان دست بردند...».

موضوعات مرتبط

• انجیل: آثار اعراض از انجیل ۱۲، ۱۹; اهداف انجیل ۱۴; اهمیت تذکرات انجیل ۱۲; تاریخ نزول انجیل ۱۳; نقش انجیل ۱۴
• اهل کتاب: زمینه عصیان اهل کتاب ۲۱; زمینه فسق اهل کتاب ۲۱; زمینه قساوت قلب اهل کتاب ۲۱
• تورات: آثار اعراض از تورات ۱۲، ۱۹; اهداف تورات ۱۴; اهمیت تذکرات تورات ۱۲; تاریخ نزول تورات ۱۳; نقش تورات ۱۴
• خدا: اعراض از خدا ۴; توصیه هاى خدا ۱۵; سرزنشهاى خدا ۵، ۱۲
• خشوع: اهمیت خشوع ۷
• دین: آثار اعراض از دین ۲۱
• ذکر: آثار ذکر خدا ۱، ۳; ذکر خدا ۸
• عصیانگران :۲۰
• فاسقان :۲۰
• قرآن: آثار اعراض از قرآن ۱۶، ۱۷; آثار تلاوت قرآن ۲، ۳; اعراض از قرآن ۴، ۵; اهتمام به قرآن ۱۵; اهمیت تذکرات قرآن ۱۶، ۱۷; تاریخ نزول قرآن ۱۳; تذکرات قرآن ۸; تنزیه قرآن۱۰; جاودانگى قرآن ۱۱; حقانیت قرآن ۱۰; منشأ نزول قرآن ۹; نقش قرآن ۸; وحیانیت قرآن ۹; ویژگیهاى قرآن ۱۱
• قلب: آثار خشوع قلب ۱، ۲; عوامل قساوت قلب ۱۶، ۲۲; عوامل مؤثر در قلب ۱، ۲
• کتب آسمانى: هماهنگى کتب آسمانى ۱۴
• گمراهى: زمینه گمراهى ۱۷
• مؤمنان: اعراض مؤمنان صدراسلام ۴، ۵; خشوع مؤمنان ۳; سرزنش مؤمنان صدراسلام ۵; صفات مؤمنان ۳
• مسلمانان: توصیه به مسلمانان ۱۵
• مسیحیان: سرزنش مسیحیان ۱۲; صفات مسیحیان ۱۸; عصیان اکثریت مسیحیان۲۰; عوامل قساوت قلب مسیحیان ۱۹; فسق اکثریت مسیحیان ۲۰; قساوت قلب مسیحیان ۱۸
• نماز: آداب نماز ۶; خشوع در نماز ۶، ۷; نماز بى ارزش ۷
• یهود: سرزنش یهود ۱۲; صفات یهود ۱۸; عصیان اکثریت یهود۲۰; عوامل قساوت قلب یهود ۱۹; فسق اکثریت یهود ۲۰; قساوت قلب یهود ۱۸