طه ٦١

قَالَ‌ لَهُمْ‌ مُوسَى‌ وَيْلَکُمْ‌ لاَ تَفْتَرُوا عَلَى‌ اللَّهِ‌ کَذِباً فَيُسْحِتَکُمْ‌ بِعَذَابٍ‌ وَ قَدْ خَابَ‌ مَنِ‌ افْتَرَى‌

کپی متن آیه
قَالَ‌ لَهُمْ‌ مُوسَى‌ وَيْلَکُمْ‌ لاَ تَفْتَرُوا عَلَى‌ اللَّهِ‌ کَذِباً فَيُسْحِتَکُمْ‌ بِعَذَابٍ‌ وَ قَدْ خَابَ‌ مَنِ‌ افْتَرَى‌

ترجمه

موسی به آنان گفت: «وای بر شما! دروغ بر خدا نبندید، که شما را با عذابی نابود می‌سازد! و هر کس که (بر خدا) دروغ ببندد، نومید (و شکست خورده) می‌شود!»

|موسى به آنان گفت: واى بر شما! بر خدا دروغ نبنديد كه خدا شما را با عذابى [سخت‌] هلاك مى‌كند. و هر كه دروغ سازد بى‌ترديد نوميد و زيانكار شده است

موسى به [ساحران‌] گفت: «واى بر شما، به خدا دروغ مبنديد كه شما را به عذابى [سخت‌] هلاك مى‌كند، و هر كه دروغ بندد نوميد مى‌گردد.»

موسی ساحران را گفت: وای بر شما! زنهار بر خدا (به سحر) دروغ مبندید که به عذابی بنیاد شما را بر باد هلاک دهد، و هر کس به خدا افترا بست سخت زیانکار شد.

موسی به فرعون و فرعونیان گفت: وای بر شما، بر خدا دروغ نبندید [که بت ها شریک اویند واین معجزات افسون وجادو است] که با عذابی شدید ریشه کن ونابودتان می کند، و یقیناً کسی که دروغ بست، محروم و نومید شد.

موسى گفتشان: واى بر شما، بر خدا دروغ مبنديد كه همه شما را به عذابى هلاك كند و هر كه دروغ بندد نوميد شود.

موسی به ایشان گفت وای بر شما، بر خداوند افتراء مزنید که شما را با عذابی ریشه کن می‌سازد و هرکس افتراء پیشه کند نومید گردد

موسى به آنان گفت: واى بر شما، بر خدا دروغ مبنديد كه شما را به عذابى نابود و ريشه‌كن كند، و همانا آن كه [بر خدا] دروغ بست نوميد و زيانكار گشت.

موسی خطاب به جادوگران گفت: وای بر شما! بر خدا دروغ نبندید (و به الوهیّت فرعون باور نکنید، و پیغمبران خدا را تکذیب ننمائید، و معجزات ایشان را جادو ندانید) که خدا شما را با عذاب (خود) نابود و ریشه‌کن خواهد ساخت، و شکست و نومیدی از آن کسانی است که بر خدا دروغ می‌بندند.

موسی به آنان گفت: «وای بر شما! به خدا دروغ نبندید که شما را به عذابی سخت از بن برمی‌کند. و هر که (به خدا) افترا زد بی‌گمان زیان کرده است.»

گفت بدیشان موسی وای بر شما نبندید بر خدا دروغی را که نابودتان سازد به عذابی و همانا زیانمند شد آنکه دروغ بست‌

Moses said to them, “Woe to you. Do not fabricate lies against Allah, or He will destroy you with a punishment. He who invents lies will fail.”

ترتیل:

ترجمه:

طه ٦٠	آیه ٦١	طه ٦٢
سوره : سوره طه نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«وَیْلَکُمْ»: وای بر شما! نابود شوید! «یُسْحِتَ»: ریشه‌کن و نابود می‌گرداند. «خَابَ»: ناامید گردید. شکست خورد.

تفسیر

---

• آيات ۴۹ - ۷۹ سوره طه
• بيان ريشه اعتقادى اين سؤال فرعون كه گفت: «فَمَن رَبُّكُمَا يَا مُوسَى»
• اقوال مختلف درباره مذهب و اعتقاد فرعون
• توضيح نكات جواب موسى «ع» در معرفی ربُّ العالَمين
• بيان تناسب جواب موسى «ع»، با مقضاى مقام و اشاره به وجوه نادرست مفسران در معنای آيه
• پاسخ موسى «ع» به فرعون، در بعید شمردن مسأله معاد
• تتمه داستان هدايت عمومى و ارائه شواهدى روشن، براى آن
• متهم ساختن موسى «ع»، به توطئه و ساحرى
• موعظه موسى «ع» به فرعون و فرعونيان، در نهى از بت پرستى
• مشاوره فرعون با ايادى خود، و اتخاذ تصميم هاى محرمانه
• رويارویى موسى «ع» با ساحران، در روز موعود
• وجوه گفته شده در باره مقصود از نگرانی موسی«ع»، بعد از مشاهده سحر ساحران
• سجده ساحران در برابر معجزۀ موسی«ع»، و واکنش فرعون به ایمان آنان
• دو دیدگاه مختلف مادی و الهی فرعون و ساحران
• دنباله پاسخ ساحران، كه از توبه حقيقى آنان حكايت مى كند
• بحث روايتى

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قالَ لَهُمْ مُوسى‌ وَيْلَكُمْ لا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذابٍ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى‌ «61»

موسى به آنان (فرعونيان) گفت: واى بر شما! بر خدا دروغ نبنديد، كه شما را با عذابى (سخت) هلاك و ريشه كن خواهد كرد و به تحقيق آن كس كه (به خدا) دروغ ببندد، ناكام و زيانكار گردد.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قالَ لَهُمْ مُوسى‌ وَيْلَكُمْ لا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذابٍ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى‌ (61)

چون سحره حاضر ساختند سحر خود را براى مقابله به معجزه موسى، حضرت در مقام وعظ برآمد:

قالَ لَهُمْ مُوسى‌ وَيْلَكُمْ‌: گفت موسى مر ايشان را بر وجه تهديد: واى بر شما. لا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً: افترا مكنيد و مبنديد بر خداى تعالى دروغ را كه آيت و معجزه او را سحر گوئيد و مى‌خواهيد با آن معارضه نمائيد. يا دروغ بر خدا مبنديد به شركت ديگرى در الوهيت. فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذابٍ‌: پس هلاك گرداند و بنياد شما را براندازد و بركند به عذابى كه بر شما نازل فرمايد. وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى‌: و بتحقيق زيانكار و نااميد شد كسى كه افترا و دروغ بست بر خداوند متعال، و امر باطلى را به ساحت كبريائى نسبت داد.

تبصره: فخر رازى در تفسير كبير بيان نموده: كسى كه افترا و نسبت دروغ به خداى متعال دهد، دو امر براى او حاصل شود: 1- عذاب استيصال در دنيا يا عذاب شديد در آخرت؛ اينست مراد جمله «فيسحتكم بعذاب». 2- حرمان و نااميدى از مقصود او را حاصل گردد، كه مراد است از جمله (و قد خاب من افترى) «1».

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

قالَ أَ جِئْتَنا لِتُخْرِجَنا مِنْ أَرْضِنا بِسِحْرِكَ يا مُوسى‌ (57) فَلَنَأْتِيَنَّكَ بِسِحْرٍ مِثْلِهِ فَاجْعَلْ بَيْنَنا وَ بَيْنَكَ مَوْعِداً لا نُخْلِفُهُ نَحْنُ وَ لا أَنْتَ مَكاناً سُوىً (58) قالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى (59) فَتَوَلَّى فِرْعَوْنُ فَجَمَعَ كَيْدَهُ ثُمَّ أَتى‌ (60) قالَ لَهُمْ مُوسى‌ وَيْلَكُمْ لا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذابٍ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى‌ (61)

فَتَنازَعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ وَ أَسَرُّوا النَّجْوى‌ (62) قالُوا إِنْ هذانِ لَساحِرانِ يُرِيدانِ أَنْ يُخْرِجاكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِما وَ يَذْهَبا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلى‌ (63) فَأَجْمِعُوا كَيْدَكُمْ ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا وَ قَدْ أَفْلَحَ الْيَوْمَ مَنِ اسْتَعْلى‌ (64) قالُوا يا مُوسى‌ إِمَّا أَنْ تُلْقِيَ وَ إِمَّا أَنْ نَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَلْقى‌ (65) قالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها تَسْعى‌ (66)

ترجمه‌

گفت آيا آمدى نزد ما تا بيرون كنى ما را از زمين ما بسحر خود اى موسى‌

پس هر آينه آوريم تو را بسحرى مانند آن پس قرار ده ميان ما و ميان خود ميعادى كه تخلف نكنيم از آن ما و نه تو در مكانى كه مساوى باشد نسبت آن بدو طرف‌

گفت ميعاد شما روز آرايش است و آنكه جمع كرده شوند مردم در بلندى آفتاب‌

پس رو گردان شد فرعون و جمع‌آورى نمود وسائل مكر خود را پس آمد

گفت مر آنها را موسى واى بر شما مبنديد بر خدا دروغ را پس نابود كند شما را بعذابى و بتحقيق محروم ماند كسيكه افترا بست‌

پس كشانيدند بنزاع كارشان را ميان خودشان و پنهان داشتند راز گوئى را

گفتند همانا اين دو نفر هر آينه دو ساحرند ميخواهند كه بيرون كنند شما را از زمينتان بسحرشان و براندازند آئين شما را كه بهتر است‌

پس جمع كنيد وسائل مكرتان را پس بيائيد صف كشيده و بتحقيق رستگار شد امروز كسيكه غلبه نمود

گفتند اى موسى يا اين است كه مى‌اندازى و يا آنكه باشيم ما اوّل كسيكه انداخت‌

گفت بلكه بيندازيد پس آنگاه ريسمانهاشان و عصاهاشان بخيال او افتاده ميشد از سحر آنان كه آنها مى‌شتابند.

تفسير

- پس از طى مذاكرات سابقه بين فرعون و حضرت موسى آن ملعون از محاجّه طفره زد و از روى تعجّب بآنحضرت گفت پس از آنكه از مصر گريختى‌

---

جلد 3 صفحه 512

و سالها فرارى بودى اينك آمدى بطمع آنكه مملكت ما را بوسيله جادو و نيرنگهائى كه در اينمدت آموختى تصرف كنى و بهانه كرده‌اى كه من ميخواهم بنى اسرائيل را با خود ببرم بشامات اين خيال خام را از سر بدر كن كه هرگز بمقصود نخواهى رسيد ولى باطنا ترسيده بود از غلبه آنحضرت و زوال ملك خودش لذا در مقام معارضه بمثل با آنحضرت بر آمد باعتقاد خود كه گفت پس هر آينه ما هم ميآوريم براى تو سحرى مانند سحر تو پس قرار ده ميان ما و خود وعده‌اى كه تخلّف از آن ننمائيم در مكانى كه فاصله آن از ما و شما يكسان و مساوى باشد و بعضى گفته‌اند مراد مكانى است كه مستوى و هموار باشد و پست و بلند نباشد و سوى بكسر سين نيز قرائت شده است حضرت موسى فرمود وعده شما با ما روز عيد باشد كه مردم زينت و زيور مينمايند و آن در سال يكروز بود و تمام مردم جمع شوند در وقت بلندى آفتاب كه موقع چاشت است براى آنكه خوب حقّ و باطل بر همه واضح و آشكار گردد و خبرش بتمام نواحى و اقطار برسد و همه مطّلع گردند فرعون هم قبول نمود و از مجلس بيرون آمد و امر كرد كه هر قدر ممكن باشد از جادو گران و وسائل جادو و نيرنگ تهيّه نمايند و مهيا شد و در موعد مقرّر و مكان مقدّر حاضر و ناظر گرديدند و حضرت موسى زبان بنصيحت و دلالت آنها گشود كه بيائيد از خدا بترسيد و افترا بخدا نزنيد كه معجزات او را بگوئيد سحر است و براى او شريك قرار دهيد چون كسيكه مرتكب اين قبيل امور گردد بعذاب الهى در دنيا و آخرت گرفتار خواهد شد و نيست و نابود ميگردد و محروم از هر خير و نا اميد از هر ثواب خواهد بود در اين وقت كلام حضرت موسى در بعضى از سحره اثر كرد و گفتند از لحن اين شخص معلوم است كه جادو گر نيست و نبايد با او طرفيّت نمود ولى بعضى ديگر مخالفت نمودند و محرمانه با يكديگر صحبت كردند و گفتند اگر موسى بر ما غالب شد تبعيّت از او ميكنيم و اگر ما بر او غلبه نموديم معلوم ميشود ساحر بوده و فرعون و كسانش گفتند مسلّما اين دو نفر ساحرند ميخواهند شما را از مملكت خودتان بيرون كنند بواسطه سحرشان و طريقه شما را كه بهترين طريقه و مذهب است از ميان ببرند و دين خودشان را رواج دهند و بعضى گفته‌اند مراد از طريقه مثلى صاحبان آن ميباشند و باين كلمه از اشراف و وجوه قوم تعبير ميشود

---

جلد 3 صفحه 513

يعنى ميخواهند بزرگان و اشراف شما را از بين ببرند و كلمه ان ظاهرا مخفّفه از مثقّله است و ملغى از عمل شده بدليل دخول لام بر خبر و محتمل است نافيه باشد و لام بمعناى الا باشد و بعضى انّ بتشديد قرائت نموده‌اند و بنابراين اختصاص بلغت بعضى دارد كه الف تثنيه را در احوال سه گانه اعراب ثابت قرار داده‌اند و بعضى هذين خوانده‌اند و بنابراين اشكالى نيست و وجوه ديگرى هم نقل شده كه ذكرش لزوم ندارد و در خاتمه مذاكرات با يكديگر تصميم گرفتند و گفتند هر وسيله‌اى كه داريد براى جادوگرى جمع‌آورى كنيد و بيائيد باتفاق صف بسته تا مهابت شما زيادتر شود و گفته‌اند هفتاد هزار نفر بودند كه هر يك با عصا و ريسمانى وارد ميدان شدند و در مقابل حضرت موسى صف بستند و با خود گفتند امروز روزى است كه كامران شود كسيكه غالب گردد و بآنحضرت گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما بيندازيد و شايد مقصود حضرت اين بود كه آنها هر چه تهيّه كرده‌اند بكار بزنند بعد او معجزه الهيّه را ظاهر نمايد و سحر و نيرنجات آنها را ضايع و باطل كند علاوه بر آنكه مستظهر بلطف الهى بود و از عمليّات آنها باكى نداشت و آنها عصاها و ريسمانهاشان را انداختند و چون بصورت مار تعبيه نموده بودند و آلوده بجيوه كرده بودند و آفتاب بآنها تابيد همه بحركت آمدند بطوريكه در نظر حضرت موسى نمودار شد و بخيال او در آمد براى اين سحرى كه نموده بودند كه آن عصاها و ريسمانها به تندى حركت ميكنند و روى زمين راه ميروند و بعضى بجاى يخيّل بصيغه مجهول با ياء كه قرائت مشهور است تخيّل با تاء بصيغه معلوم قرائت نموده‌اند و بنابراين معنى واضح‌تر است چون فاعل آن ضمير مستتر راجع بحبال و عصى است و جمله انّها تسعى بدل اشتمال از ضمير است و بقرائت مشهور جمله فاعل يخيّل است و بعضى گفته‌اند زيبق را در باطن آنها جا داده بودند و چون حرارت آفتاب بآنها رسيد زيبق ميل بصعود نمود و بحركت در آمدند و بعضى گفته‌اند فرعون بخيال افتاد كه آنها حركت ميكنند و راه ميروند و اين خلاف ظاهر است.

---

جلد 3 صفحه 514

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قال‌َ لَهُم‌ مُوسي‌ وَيلَكُم‌ لا تَفتَرُوا عَلَي‌ اللّه‌ِ كَذِباً فَيُسحِتَكُم‌ بِعَذاب‌ٍ وَ قَد خاب‌َ مَن‌ِ افتَري‌ (61)

حضرت‌ موسي‌ بسحره‌ فرمود واي‌ ‌بر‌ ‌شما‌ ‌که‌ ‌اگر‌ فهميديد ‌که‌ عمل‌ ‌من‌ معجزه‌ ‌است‌ و ‌از‌ دستگاه‌ سحر خارج‌ ‌است‌ و ‌من‌ ‌از‌ جانب‌ ‌خدا‌ آمده‌ام‌ دروغ‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ نگوئيد افترا نزنيد و اقرار بحق‌ كنيد.

(قال‌َ لَهُم‌ مُوسي‌) مرجع‌ ضميرهم‌ سحره‌ هستند چون‌ ‌آنها‌ ميدانند ‌که‌ سحر حقيقت‌ ندارد و ‌آنها‌ ‌در‌ جوف‌ چيزهايي‌ ‌که‌ بصورة حيوانات‌ ساخته‌ بودند جيوه‌ ريخته‌ بودند و چون‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌در‌ وسط آفتاب‌ انداخته‌ بودند حرارت‌ شمس‌ ‌آن‌ جيوه‌ها ‌را‌ بخار كرده‌ ‌بود‌ و ميخواست‌ ‌از‌ جوف‌ ‌آنها‌ خارج‌ شود ‌آن‌ صورت‌ حيوانات‌ ‌را‌ بحركت‌ ‌در‌ آورده‌ ‌بود‌ و ديدند موسي‌ يك‌ عصائي‌ بيشتر ‌در‌ دست‌ ندارد آنهم‌ مجوّف‌ نيست‌ موسي‌ بآنها خطاب‌ كرد و فرمود:

(وَيلَكُم‌) ويل‌ دو ويل‌ ‌است‌ ويل‌ وصفي‌ و ويل‌ اسمي‌ ويل‌ وصفي‌ بمعني‌ بدابر ‌شما‌ ‌که‌ شامل‌ همه‌ بلاها و عذابهاي‌ دنيوي‌ و اخروي‌ ميشود و ظاهرا مراد ‌در‌ ‌اينکه‌

جلد 13 - صفحه 51

‌آيه‌ بهمين‌ معني‌ ‌باشد‌ و ويل‌ اسمي‌ عبارت‌ ‌است‌ ‌از‌ چاهي‌ ‌که‌ ‌در‌ قعر جهنّم‌ ‌است‌ و عذاب‌ جهنم‌ ‌از‌ ‌آن‌ چاه‌ خارج‌ ميشود ‌که‌ مي‌گوييم‌ چاه‌ ويل‌ مقابل‌ طوبي‌ ‌که‌ آنهم‌ وصفي‌ بمعني‌ خوشا بحال‌ ‌شما‌ ‌که‌ شامل‌ جميع‌ نعم‌ و تفضّلات‌ الهي‌ دنيوي‌ و اخروي‌ ميشود و اسمي‌ ‌که‌ شجره طوبي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ بهشت‌ اصلش‌ ‌در‌ خانه‌ امير المؤمنين‌ ‌است‌ و اغصانش‌ ‌هر‌ غصني‌ ‌در‌ منزل‌ يكي‌ ‌از‌ اهل‌ بهشت‌ ‌است‌ و ‌هر‌ چه‌ طالب‌ شوند ‌از‌ ‌آن‌ خارج‌ ميشود.

(لا تَفتَرُوا عَلَي‌ اللّه‌ِ) ‌که‌ بگوئيد معجزه‌ سحر ‌است‌ و ‌خدا‌ موسي‌ ‌را‌ نفرستاده‌.

(كَذِباً) دروغ‌ نگوئيد زيرا عقوبت‌ ‌اينکه‌ دروغ‌ و افتراء بمراتب‌ ‌از‌ عقوبت‌ كفر و شرك‌ شديدتر ‌است‌ بسا مشرك‌ و كافر حقيقت‌ ‌را‌ دست‌ نياورده‌ ولي‌ دروغ‌ و افتراء انكار حقيقت‌ ‌است‌ ‌پس‌ ‌از‌ دست‌ آوردن‌ بلكه‌ موجب‌ اضلال‌ گروهي‌ ميشود ‌در‌ ‌اينکه‌ نمره‌ موارد!

فَيُسحِتَكُم‌ بِعَذاب‌ٍ وَ قَد خاب‌َ مَن‌ِ افتَري‌ ‌پس‌ بيچاره‌ ميكند و مستاصل‌ ميشويد بعذاب‌ سخت‌ و بتحقيق‌ نااميد و مأيوس‌ ‌از‌ رحمت‌ و ثواب‌ ميشوند كسي‌ ‌که‌ افتراء بخدا بندد و دروغ‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ گويد:

(فَيُسحِتَكُم‌) فاء تفريع‌ ‌بر‌ آيه قبل‌ ‌است‌ ‌که‌ فرمود بسحره‌.

(وَيلَكُم‌ لا تَفتَرُوا عَلَي‌ اللّه‌ِ كَذِباً) ‌يعني‌ ‌پس‌ ‌اگر‌ افتراء زديد و كذب‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ گفتيد و سحت‌ بمعني‌ كسب‌ حرام‌ ‌است‌ و ‌در‌ خبر ‌از‌ امير المؤمنين‌ مثال‌ زدند برشوه‌ ‌در‌ حكم‌ و مهر زانيه‌ و ثمن‌ كلب‌ و ثمن‌ خمر و ثمن‌ ميته‌ و استعمال‌ ‌در‌ معصيت‌ و ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ ‌السلام‌ ‌است‌ فرمود:

(السحت‌ انواع‌ كثيرة فامّا الرشاء ‌في‌ الحكم‌ فهو كفر باللّه‌)

و ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ بمعني‌ يهلككم‌ و يستاصلكم‌ و اكل‌ حرام‌ ‌را‌ سحت‌ گفتند چون‌ بعذاب‌ الهي‌ هلاك‌ و مستاصل‌ ميشود.

(بِعَذاب‌ٍ) بنحو تنكير بيان‌ فرموده‌ ‌که‌ عذابيست‌ ‌که‌ بسيار سخت‌ ‌است‌ و حدّي‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌او‌ نيست‌ و قابل‌ درك‌ نيست‌.

جلد 13 - صفحه 52

(وَ قَد خاب‌َ) خيب‌ نااميدي‌ و يأس‌ و قطع‌ رحمت‌ ‌است‌.

(مَن‌ِ افتَري‌) البتّه‌ افتراء ‌علي‌ اللّه‌ و ‌علي‌ الانبياء اعظم‌ افراد ‌است‌ لكن‌ كلمه‌ ‌من‌ عموم‌ دارد و لفظ افتراء اطلاق‌ دارد شامل‌ ‌هر‌ مفتري‌ ميشود و بهر كس‌ افتراء بزند و ‌از‌ ‌براي‌ كذب‌ و افتراء مراتب‌ و درجاتيست‌ امّا مطلق‌ ‌در‌ اخبار دارد ‌که‌ تمام‌ معاصي‌ باب‌ ‌آن‌ شرابست‌

(و الكذب‌ شرّ ‌من‌ الشراب‌)

و ‌از‌ گناهان‌ كبيره‌ ‌است‌ و گناه‌ بيست‌ و شش‌ زنا دارد ‌که‌ كوچكتر ‌آنها‌ زنا ‌با‌ محارم‌ ‌است‌ ‌در‌ جوف‌ كعبه‌ و امّا كذب‌ ‌علي‌ اللّه‌ اشدّ انواع‌ كفر ‌است‌ و نفس‌ لسان‌ فرداي‌ قيامت‌ شهادت‌ ميدهد ‌در‌ حق‌ صاحبش‌ بآنچه‌ گفته‌ ‌که‌ ‌در‌ آيه شريفه‌ ميفرمايد (يَوم‌َ تَشهَدُ عَلَيهِم‌ أَلسِنَتُهُم‌ وَ أَيدِيهِم‌ وَ أَرجُلُهُم‌ بِما كانُوا يَعمَلُون‌َ) نور آيه 24 و ‌غير‌ ‌اينکه‌ ‌از‌ آيات‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 61)- سر انجام روز موعود فرا رسید، موسی (ع) در برابر انبوه جمعیت قرار گرفت، جمعیتی که گروهی از آن ساحران بودند و تعداد آنها به گفته بعضی از مفسران 72 نفر و به گفته بعضی دیگر به چهار صد نفر می‌رسید و بعضی دیگر نیز تعداد بیشتری گفته‌اند.

و گروهی از آنها، فرعون و اطرافیان او را تشکیل می‌دادند و بالاخره گروه سوم که اکثریت از آن تشکیل یافته بود توده‌های تماشاچی مردم بودند.

موسی در اینجا رو به ساحران و یا فرعونیان و ساحران کرد و «به آنان چنین گفت: وای بر شما، دروغ بر خدا نبندید که شما را با مجازات خود، نابود و ریشه کن خواهد ساخت» (قالَ لَهُمْ مُوسی وَیْلَکُمْ لا تَفْتَرُوا عَلَی اللَّهِ کَذِباً فَیُسْحِتَکُمْ بِعَذابٍ).

«و شکست و نومیدی و خسران از آن آنهاست که بر خدا دروغ می‌بندند و به او نسبت باطل می‌دهند» (وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَری).

منظور موسی از افتراء بر خدا، آن است که کسی یا چیزی را شریک او قرار داده، معجزات فرستاده خدا را به سحر نسبت دهند و فرعون را معبود و اله خود بپندارند.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - فرعون و فرعونیان، از زمره افترازنندگان به خداوند (لاتفتروا على اللّه کذبًا )

۲ - شرک و سِحر خواندن معجزات موسى و ادعاى آوردن همانند براى آن و تکذیب رسالت الهى آن حضرت، از جمله افتراهاى فرعونیان به خداوند بود. (لاتفتروا على اللّه کذبًا) با توجه به آیات پیشین که مشتمل بر بیان توحید از زبان موسى(ع) و نیز ارائه معجزات، و عکس العمل فرعون در سحر خواندن آنها بود، مى توان به مواردى از افتراهاى فرعونیان اشاره کرد.

۳ - سِحر خواندن معجزات پیامبران، دروغ بستن به خداوند است. (لاتفتروا على اللّه کذبًا ) إفترا; یعنى، دروغ بافتن و به قرینه «على اللّه»، مراد دروغى است که در باره خداوند ساخته و پرداخته شده باشد. اضافه کلمه «کذباً» براى تأکید است.

۴ - ترساندن فرعونیان از عذاب - به خاطر افتراى بر خداوند - سرلوحه سخنان موسى(ع) در صحنه مقابله با ساحران فرعون (قال لهم موسى ویلکم لاتفتروا على اللّه کذبًا فیسحتکم بعذاب ) «ویل»; یعنى، «اندوه» و «هلاکت» و «هر سختى که از ناحیه عذاب پدید آید» (لسان العرب). «ویلکم» نفرین است; یعنى، عذاب باد بر شما. برخى آن را مفعول براى فعل محذوف دانسته اند; یعنى، ألزموا ویلکم (با هلاکت و عذابتان همدم باشید). جمله «فیسحتکم بعذاب» روشنگر مفاد «ویلکم» است.

۵ - افتراى بر خداوند و گفتن چیزهاى دروغ و خود بافته در باره او، گناهى عظیم و موجب استحقاق عذاب استیصال و نابودى است. (لاتفتروا على اللّه کذبًا فیسحتکم بعذاب ) «إسحات» (مصدر «یسحتکم») به معناى ریشه کن کردن و نابود ساختن است. «فیسحتکم بعذاب» با توجه به نکره بودن «عذاب» - که بر عظمت و شدت آن دلالت دارد - به این معنا است: شما را با عذابى سخت، ریشه کن و هلاک خواهد ساخت.

۶ - بهره جستن موسى(ع) از تجمع مردم مصر جهت تماشاى صحنه مقابله او و ساحران، براى بیم دادن مردم و دعوت آنان به توحید و ایمان (قال لهم موسى ویلکم لاتفتروا على اللّه کذبًا )

۷ - بیم دادن مردم از عذاب خداوند، و استفاده از فرصت ها براى تبلیغ، از وظایف مبلغان دین است. (قال ... ویلکم لاتفتروا ... بعذاب )

۸ - افترا و دروغ بستن به خداوند، هیچ ثمرى براى انجام دهنده آن ندارد. (لاتفتروا على اللّه کذبًا ... و قد خاب من افترى) «خیب» به معناى بهره نبردن و محروم شدن است. (قاموس). به قرینه صدر آیه -که موضوع آن افترا به خداوند بود - مقصود، محرومیت و نتیجه نگرفتن کسى است که در باره خداوند سخنانى ناصحیح و دروغ به زبان آورده بود.

۹ - افترا و دروغ بستن به دیگران، کارى ناروا و بى عاقبت است. (و قد خاب من افترى )

۱۰ - موسى(ع) با توجه به افتراهاى فرعونیان بر خداوند، به آنان هشدار داد و شکست و ناکامى را براى آنان پیش بینى کرد. (ویلکم لاتفتروا على اللّه ... و قد خاب من افترى )

۱۱ - موسى(ع)، با یادآورى ناکامى اهل افترا در امت هاى پیشین، آن را درس عبرتى براى فرعونیان خواند. (و قد خاب من افترى) جمله «قد خاب...» خبر از حال گذشتگان است و به منظور عبرت گیرى حاضران در صحنه مبارزه موسى و فرعون، بیان شده است.

موضوعات مرتبط

• افترا: آثار افترا به خدا ۵; افترا به خدا ۳; بى ثمرى افترا به خدا ۸; فرجام شوم افترا ۹; گناه افترا به خدا ۵; ناپسندى افترا ۹
• اقوام پیشین: عبرت از اقوام پیشین ۱۱
• انبیا: تهمت جادو به انبیا ۳
• انذار: انذار از عذاب ۴
• تبلیغ: فرصت در تبلیغ ۶، ۷; انذاردرتبلیغ ۷
• توحید: دعوت به توحید ۶
• جادوگران فرعون: مناظره با جادوگران فرعون ۴
• عذاب: موجبات عذاب ۵
• فرصت : استفاده از رصت ۶
• فرعونیان: افتراهاى فرعونیان ۱، ۲; انذار فرعونیان ۴; پیشگویى شکست فرعونیان ۱۰; عوامل عبرت فرعونیان ۱۱
• فرعون: افتراهاى فرعون ۱
• گناهان کبیره :۵
• مبلغان: مسؤولیت مبلغان ۷
• مفتریان به خدا :۱، ۲ انذار مفتریان به خدا ۲۱ ۴; عبرت از مفتریان به خدا ۱، ۲ ۱۱
• موسى(ع): انذارهاى موسى(ع) ۴، ۶، ۱۰; پیشگویى موسى(ع) ۱۰; تعالیم موسى(ع) ۱۱; تهمت جادو به موسى(ع) ۲; دعوتهاى موسى(ع) ۶; روش تبلیغ موسى(ع) ۶; قصه موسى(ع) ۲، ۴،۶، ۱۰، ۱۱; مکذبان نبوت موسى(ع) ۲; موقعیت شناسى موسى(ع) ۶; همانندسازى معجزه موسى(ع) ۲
• هلاکت: عوامل هلاکت ۵