التوبة ٦٣
| کپی متن آیه |
|---|
| أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحَادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِداً فِيهَا ذٰلِکَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ |
ترجمه
| التوبة ٦٢ | آیه ٦٣ | التوبة ٦٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُحَادِدْ»: دشمنی و مخالفت کند. مراد این است: کسی که با انجام گناه نافرمانی خود را نشان می‌دهد، انگار جبهه‌گیری کرده است و خویشتن را در حدّی یعنی جانبی، و خدا را در حدّی قرار داده است (نگا: مجادله / و و ). «الخِزْیُ»: خواری و رسوائی.
تفسیر
- آيات ۶۳ - ۴۹ سوره توبه
- منافقين كه به گمان خود از ناملايمات فتنه احتمالى جنگ دورى مى گزينند در واقع از نفاق و ضلالتشان در فتنه سقوط كرده اند و خود غافلند
- خوشحالى منافقين از شكست مسلمين و بدحالى آنها از پيروزى مسلمين و جواب اول به آنان
- فقط اراده و مشيت خداوند جارى است و توكل و واگذارى امور به او جايى براى سرور يا غم نمى گذارد.
- جواب دوم به منافقين : (( قل تربصون بنا الا احدى الحسينين ))
- انفاق منافقين مقبول نيست
- شيفته اموال و اولاد بسيار منافقين مشو كه اموال و اولاد آنان مايه عذاب آنها است
- مواد مصرف صدقات واجبه (زكوات )
- وجوهى كه در توجيه ترتيب ذكر موارد هشتگانه مصرف زكات گفته شده
- معناى جمله : (( قل اذن خير لكم ))
- توضيح مراد از جمله : يؤ من بالله و يؤ من للمؤ منين ))
- عدم منافات بين اينكه پيامبر اسلام (ص ) رحمة للعالمين است و اينكه فقط براى مؤ منين رحمت است
- روايتى در مورد كسانى كه در مورد تقسيم صدقات بين فقراء به پيامبر (ص ) اعتراض كردند
- (( منهم من يلمزك فى الصدقات ... ))
- رواياتى درباره تقسيم صدقات واجب و مستحقين آن
- كسانى كه در شمار (( مؤ لفة قلوبهم )) بودند و رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) از زكات به آنان پرداخت كرد
- مواردى از پرداخت صدقه واجب در فرمايش امام صادق (ع )
- چند روايت در ذيل آيه (( يقولون هو اذن قل اذن خير لكم ... ))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ «63»
آيا ندانستند كه هركس با خدا و پيامبرش دشمنى كند، كيفرش آتش دوزخ است و پيوسته در آن خواهد بود؟ اين است خوارى و رسوائى بزرگ (كه بهره‌ى مخالفان است).
نکته ها
«يُحادِدِ اللَّهَ»، به معناى دشمنى كردن با خدا و تجاوز كردن از حدود الهى است.
فخررازى، اين واژه را از «حديد» به معناى سرسختى دانسته و گفته است: «محادّة» يا به معنى تجاوز از قانون الهى است يا به معناى آنكه خود را يك طرف و خدا را در سوى ديگر پنداشتن است.
پیام ها
1- مخالفت با رهبر حق، مخالفت با خداست. «مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»
2- حفظ آبرو از طريق سوگند دروغ، نمونه‌ى دشمنى و سرسختى با خداست.
«1». البتّه ممكن است دليل اين كه نفرمود: «يرضوهما» اين باشد كه هيچ كس حتّى پيامبر همتاى خداوند متعال نيست.
جلد 3 - صفحه 454
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ... يُحادِدِ اللَّهَ
3- ثمره‌ى سرسختى افراد آگاه در برابر دين خدا، دوزخ ابدى است. أَ لَمْ يَعْلَمُوا ... فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ
4- ياد دوزخ مى‌تواند مانع سرسختى و لجاجت باشد. «فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ (63)
ج5، ص 133
بعد از آن بر وجه تقريع و توبيخ، منافقان را خطاب فرمايد:
أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ: آيا نمى‌دانيد بتحقيق شأن چنين است كه هر كه مخالفت و ضديت و دشمنى نمايد خدا و رسول او را و تجاوز كند از حدى كه امر فرموده‌اند مكلفين را اينكه تجاوز از آن حدود ننمايند، هلاك مى‌شود بنابر آنكه «من» معطوف بر «انه» و جواب شرط محذوف است تقدير آنكه «من يحادد اللّه و رسوله يهلك فانّ له نار جهنّم». فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ:
پس بدرستى كه سزاوار باشد او را آتش جهنم. خالِداً فِيها: در حالتى كه مخلد و دائم و جاويد باشند در آتش و خلاصى نخواهد بود. ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ:
آن خلود در جهنم رسوائى و خوارى و ذلت بزرگى است. در مجمع البحرين- فى الحديث: انّ اللّه جعل لكلّ شى‌ء حدّا و جعل على من تعدّى الحدّ حدّا (اى عذابا) بدرستى كه خدا قرار داده براى هر چيزى حدى و مقرر فرموده براى كسى كه تجاوز كند حد را حدى، يعنى عذابى.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ (62) أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ (63)
ترجمه
قسم ميخورند بخدا براى شما تا خوشنود كنند شما را و خدا و پيغمبرش سزاوارترند كه خوشنود كنند آنها او را اگر باشند گروندگان
آيا نميدانند آنكه هر كس تجاوز از حدّ كند در خلاف با خدا و پيغمبرش پس همانا مر او را است آتش جهنم با آنكه جاويد است در آن اين آن فضيحت بزرگ است.
تفسير
قمى ره فرموده نازل شد در باره منافقانيكه قسم ميخوردند براى اهل ايمان كه آنها هم اهل ايمانند براى آنكه خوشنود نمايند ايشانرا از خودشان. و خداوند نظريّه آنها را تخطئه فرموده باين بيان كه اينها منظورشان از اين قسم تحصيل رضاى خلق است ولى تحصيل رضاى خدا كه متّحد با رضاى پيغمبر (ص) است و باين جهت ضمير در يرضوه مفرد آورده شده اولى و احق است براى اهل ايمان واقعى پس اينها كه رضاى خلق را بر رضاى حق ترجيح داده‌اند ايمان حقيقى ندارند و خطا مى‌كنند اگر خدا از بنده‌اش راضى باشد رضايت و نارضايتى خلق اهميّت ندارد و بعكس اگر خدا راضى نباشد رضايت خلق سودى ندارد آيا نميدانند با آنكه بايد بدانند كه معاندت و مخالفت و مجانبت و مضادّه و محادّه با خدا و پيغمبر موجب خلود در آتش جهنم است و آن رسوائى و فضيحت و خوارى و مذلّت بزرگ است كه با رسوائى دنيا قياس نتوان كرد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
أَ لَم يَعلَمُوا أَنَّهُ مَن يُحادِدِ اللّه‌َ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِيها ذلِكَ الخِزي‌ُ العَظِيم‌ُ (63)
آيا نميدانند اينكه كسي که از حدود الهي تجاوز كند و از دستور رسول تعدّي كند محققا از براي او است آتش جهنم هميشه در او مخلد است و اينکه عذاب دائمي خواري بزرگيست.
أَ لَم يَعلَمُوا يعني بايد بدانند و چرا نميدانند، البته چنين است أَنَّهُ مَن يُحادِدِ اللّه‌َ از ماده حدّ است و حد بمعني اندازه است و احكام الهيه كلا محدود است و حادّ باب مفاعله بمعني تجاوز از حد است و حكماء گفتند (کل شيئي جاوز عن حدّه انقلب الي ضدّه) و تجاوز از حدود الهيه تخلف از فرامين او است و رسوله از آنچه حضرتش بر حسب فرمان الهي ابلاغ فرموده و معين كرده بايد تجاوز نكرد که اگر تجاوز كرد فانّ له فاء تفريع است که متفرع است بر كسي که تجاوز كند بنحو تحقيق که تخلف‌پذير نيست نار جهنم که اشدّ حرا است و از غضب الهي افروخته شده که امير المؤمنين عليه السّلام در مناجاتش در دعاء كميل ميگويد
(فكيف احتمالي لبلاء الاخرة و جليل وقوع المكاره فيها و هو بلاء تطول
جلد 8 - صفحه 255
مدته و يدوم بقائه و لا يخفف عن اهله لانه لا يکون الا عن غضبك و انتقامك و سخطك و هذا ما لا تقوم له السموات و الارض).
خالِداً فِيها دليل بر عدم ايمان زيرا مؤمن مسلما مخلد در عذاب نيست بلكه در مقام خود گفته‌ايم که اگر با ايمان از دار دنيا رفت آمرزيده ميرود و بر طبق اينکه دعوي حدود چهل حديث در معالم الزلفي نقل كرده بلكه در مجلد سوم كلم الطيب بشارات دوازده گانه براي شيعه بيان شده.
ذلِكَ الخِزي‌ُ العَظِيم‌ُ خزي هوان و ذلت و خواري و خفت است آنهم بدرجه اعلا که مفاد كلمه العظيم است.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 63)- در این آیه این گونه افراد منافق را شدیدا تهدید می‌کند، و می‌گوید: «مگر نمی‌دانند کسی که با خدا و رسولش دشمنی و مخالفت کند برای او آتش دوزخ است که جاودانه در آن می‌ماند» (أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ یُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فِیها).
سپس برای تأکید اضافه می‌کند: «این رسوایی و ذلّت بزرگی است» (ذلِکَ الْخِزْیُ الْعَظِیمُ).
نکات آیه
۱ - جبهه گیرى در برابر خدا و رسول(ص) و خصومت با آنان، مستلزم خلود در آتش دوزخ است. (من یحادد اللّه و رسوله فان له نار جهنم خلداً فیها)
۲ - هشدار شدید الهى به منافقان، نسبت به موضع گیریهاى خصمانه آنان در برابر خدا و رسول (ص) (ألم یعلموا ... ذلک الخزى العظیم)
۳ - آزار پیامبر(ص) و عیب جویى از آن حضرت، موضع گیرى خصمانه در برابر خداست. (و منهم الذین یؤذون النبى ... من یحادد اللّه و رسوله) برداشت فوق بدان جهت است که خداوند، پس از بیان کارهاى نادرست منافقان، از همه کارهاى آنان با جمله «یحادد اللّه و رسوله» یاد کرده است.
۴ - پیامبر(ص)، برخوردار از حرمت و جایگاهى والا در نزد خداوند (من یحادد اللّه و رسوله) با توجّه به اینکه خصومت با رسول اکرم (ص) مساوى خصومت با خدا شمرده شده، برداشت فوق به دست مى آید.
۵ - منافقان، مخلد در آتش دوزخند. (من یحادد اللّه و رسوله فان له نار جهنم خلداً فیها) با توجّه به اینکه آیات قبل و آیه بعد بیانگر خصلتهاى منافقان است، برداشت فوق استفاده مى شود.
۶ - موضع گیرى خصمانه منافقان در برابر خدا و رسولش، على رغم آگاهى آنان به عاقبت دردناک عملکردشان، شگفت آور است. (ألم یعلموا أنه من یحادد اللّه و رسوله فان له نار جهنم) با توجّه به اینکه «ألم یعلموا» توبیخ است و این نوع توبیخ در مواردى به کار مى رود که توبیخ شونده آگاه بوده و نمى بایست پس از آگاهى مرتکب خلاف شود، مطلب بالا استفاده مى شود.
۷ - کیفرهاى سخت اخروى، بازتاب عملکرد و موضع گیریهاى خودِ انسان (من یحادد اللّه و رسوله فان له نار جهنم)
۸ - جاودانگى حیات انسان حتى دوزخیان، در جهان آخرت (نار جهنم خلداً فیها)
۹ - رسوایى بزرگ و ذلت واقعى، در مخلد شدن انسان در آتش دوزخ است. (فان له نار جهنم خلداً فیها ذلک الخزى العظیم)
۱۰ - حفظ آبرو در برابر مردم، با سوگند دروغ و بى توجّهى به رضایت خدا و رسولش، موجب رسوایى و ذلت انسان در آخرت است. (یحلفون باللّه لکم ... فان له نار جهنم ... ذلک الخزى العظیم)
۱۱ - نقش یادآورى فرجام امور، در هدایت انسانها (ألم یعلموا أنه من یحادد اللّه ... نار جهنم ... ذلک الخزى العظیم)
موضوعات مرتبط
- آبرو: آبرودارى دروغین ۱۰
- امور: امور شگفت آور ۶
- تذکر: آثار تذکر ۱۱ ; تذکر فرجام امور ۱۱
- جهنم: جاودانان در جهنم ; جاودانگى در جهنم ۹ ; ذلت در جهنم ۹ ; موجبات جاودانگى در جهنم ۱
- جهنمیان: ۵ جاودانگى جهنمیان ۵ ۸
- حیات: جاودانگى حیات اخروى ۸
- خدا: آثار بىتوجّهى به رضایت خدا ۱۰ ; هشدارهاى خدا ۲
- دشمنى: آثار دشمنى با خدا ۱ ; آثار دشمنى با محمّد (ص) ۱ ; دشمنى با خدا ۲، ۳، ۶ ; دشمنى با محمّد (ص) ۲، ۶
- ذلت: عوامل ذلت ۹ ; عوامل ذلت اخروى ۱۰
- سوگند: آثار سوگند دروغ ۱۰
- عمل: آثار عمل ۷ ; کیفر عمل ۷
- کیفر: موجبات کیفر اخروى ۷ ; نظام کیفرى ۷
- محمّد(ص): اذیت محمّد(ص) ۳ ; عیب جویى از محمّد(ص) ۳ ; مقامات محمّد(ص) ۴
- منافقان: آگاهى منافقان ۶ ; دشمنى منافقان ۲، ۶ ; فرجام منافقان ۶ ; منافقان در جهنم ۵ ; هشدار به منافقان ۲
- هدایت: زمینه هدایت ۱۱
منابع
