البقرة ١٩٨

از الکتاب
کپی متن آیه
لَيْسَ‌ عَلَيْکُمْ‌ جُنَاحٌ‌ أَنْ‌ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ‌ رَبِّکُمْ‌ فَإِذَا أَفَضْتُمْ‌ مِنْ‌ عَرَفَاتٍ‌ فَاذْکُرُوا اللَّهَ‌ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ‌ وَ اذْکُرُوهُ‌ کَمَا هَدَاکُمْ‌ وَ إِنْ‌ کُنْتُمْ‌ مِنْ‌ قَبْلِهِ‌ لَمِنَ‌ الضَّالِّينَ‌

ترجمه

گناهی بر شما نیست که از فضلِ پروردگارتان (و از منافع اقتصادی در ایّام حج) طلب کنید (که یکی از منافع حج، پی ریزیِ یک اقتصادِ صحیح است). و هنگامی که از «عرفات» کوچ کردید، خدا را نزد «مشعَر الحرام» یاد کنید! او را یاد کنید همان‌طور که شما را هدایت نمود و قطعاً شما پیش از این، از گمراهان بودید.

ترتیل:
ترجمه:
البقرة ١٩٧ آیه ١٩٨ البقرة ١٩٩
سوره : سوره البقرة
نزول : ٩ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٨
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جُنَاحٌ»: گناه. «اَن تَبْتَغُوا»: این که جویای سود از راه معامله و تجارت گردید، مادام که هدف اصلی حجّ باشد. «أَفَضْتُمْ»: برجوشیدید و چست و چابک سرازیر شدید. «عَرَفَاتٍ»: عرفات مکانی است که روز عرفه، یعنی نهم ذی‌الحجّه، حاجیان در آن لبّیک‌گویان و ادعیه‌خوانان می‌مانند و نماز ظهر و عصر را در آنجا می‌گزارند و بعد از آن رهسپار مزدلفه می‌گردند. «الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ»: کوهی است در مزدلفه میان عرفات و مِنی. «کَمَا هَدَاکُمْ»: همان گونه که رهنمودتان کرده است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

از ابن عباس و مجاهد و حسن بصرى و عطا نقل نمايند: كه مسلمين در اوقات حج تجارت كردن را گناه مي‌دانستند و خداوند در آيه تصريح فرمود كه مي‌توانند به تجارت نيز بپردازند. چنان كه اين موضوع از ائمه اطهار عليهم‌السلام هم روايت گرديده است و نيز گويند اعراب در جاهليت چند بازار بنام عكاظ و مجنة و ذوالمجاز داشتند.

و اگر هر كس در اوقات جاهليت هنگام حج به تجارت مى پرداخت به او حاج نگفته بلكه داج مى گفتند: سپس اين آيه نازل گرديد.[۳] شيخ بزرگوار ما به اين موضوع اشاره مختصرى نموده ولى به عنوان شأن و نزول نياورده است.

تفسیر


نکات آیه

۱ - جواز کسب و کار، در هنگام انجام مناسک حج (الحج اشهر معلومات ... لیس علیکم جناح ان تبتغوا فضلا) جمله «لیس علیکم ...»، ناظر به کسب و کار در حج و هنگام انجام مناسک است ; به دلیل وقوع آن در بین احکام حج. علاوه بر اینکه کسب و کار در زمانهاى دیگر، محل شبهه نیست تا نفى و یا اثبات شود.

روایات و احادیث

۲ - ممنوعیّت فعالیتهاى اقتصادى در حج، پندار غلط برخى از مسلمانان صدر اسلام (لیس علیکم جناح ان تبتغوا فضلا) برخى از مسلمانان، خرید و فروش را در حج گناه مى شمردند که با این آیه، این تصوّر دفع شد. (مجمع البیان.)[۴].

۳ - ارزش و اهمیّت کسب و کار (ان تبتغوا فضلا من ربکم) به کار بردن کلمه «فضلا من ربکم» براى سود کسب و کار، حاکى از اهمیّت و ارزش آن است.

۴ - رزق و روزى آدمیان، فضل خداوند است. (فضلا من ربّکم)

۵ - تفضل خدا بر بندگان، پرتوى از ربوبیّت او (فضلا من ربّکم)

۶ - وقوف به عرفات، از مناسک حج (فاذا افضتم من عرفات) کوچ کردن (افاضه) از عرفات بر فرض وقوف به آن است ; بنابراین وقوف به عرفات مفروض و مسلّم گرفته شده است.

۷ - وجوب رفتن و وقوف به مَشعرالحرام، پس از وقوف در عرفات (فاذا افضتم من عرفات فاذکروا اللّه عند المشعرالحرام) لازمه وجوب ذکر خداوند در مشعرالحرام پس از وقوف به عرفات، وجوب رفتن و بودن (وقوف) در مشعرالحرام است.

۸ - وجوب ذکر خداوند در مَشعرالحرام (فاذکروا اللّه عند المشعرالحرام)

۹ - قِداست سرزمین مَشعرالحرام (فاذکروا اللّه عند المشعرالحرام) توصیف «مَشعر» به «الحرام»، دلالت بر قداست و احترام خاص آن سرزمین مى کند.

۱۰ - کیفیّت ذکر خداوند در مشعرالحرام، باید طبق دستور وى باشد. (فاذکروا اللّه ... و اذکروه کما هدیکم) «کما هدیکم» اى کما علّمکم. (همان گونه که به شما آموخت.)

۱۱ - چگونگى ذکر خداوند، باید طبق تعلیم الهى باشد. (و اذکروه کما هدیکم) با توجّه به توضیح فیش قبل

۱۲ - لزوم ذکر خداوند، در برابر نعمت هدایت (و اذکروه کما هدیکم) بنابر اینکه «کاف» در «کما» براى تعلیل باشد.

۱۳ - ذکر خداوند، باید مناسب نعمتِ هدایت الهى باشد. (و اذکروه کما هدیکم)

۱۴ - خداوند، هادى و معلّم انسانها (کما هدیکم)

۱۵ - انسان، بدون هدایت الهى در گمراهى است. (و ان کنتم من قبله لمن الضالین)

۱۶ - گمراهى مردم، پیش از اسلام (و ان کنتم من قبله لمن الضالین)

۱۷ - جواز خرید و فروش، در ایّام حجّ، بعد از خروج از احرام و اتمام مناسک (لیس علیکم جناح ان تبتغوا فضلا من ربّکم) امام صادق (ع) درباره قول خداوند «لیس علیکم ...» فرمود: یعنى الرّزق اذا احلّ الرّجل من احرامه و قضى نسکه فلیشترو لیبع فى الموسم[۵].

۱۸ - خطاب جبرئیل به حضرت ابراهیم، در عرفات: «اعرف بها مناسکک و اعترف بذنبک» سبب نامگذارى عرفات به این نام (فاذا افضتم من عرفات) امام باقر (ع) و امام صادق (ع): ... فقال «جبرئیل» هذه عرفات، فاعرف بها مناسکک و اعترف بذنبک فسمّى عرفات[۶].

موضوعات مرتبط

  • احکام: ۱، ۶، ۷، ۸، ۱۰، ۱۷
  • ابراهیم (ع): ابراهیم (ع) و جبرئیل ۱۸
  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۲
  • اماکن مقدس: ۹
  • انسان: روزى انسان ۴
  • تاریخ مقارن بعثت: ۱۶
  • جاهلیت: تاریخ جاهلیت ۱۶ ; عقیده جاهلیت ۲
  • جبرئیل: ۱۸
  • حج: احکام حج ۱، ۶، ۷، ۸، ۱۰، ۱۷ ; کار در حج ۱ ; معامله در حج ۱، ۲، ۱۷
  • خدا: ربوبیّت خدا ۵ ; فضل خدا ۵ ; نعمتهاى خدا ۱۲، ۱۳ ; هدایت خدا ۱۴، ۱۵
  • ذکر: ذکر خدا ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳
  • عرفات: نامگذارى عرفات ۱۸ ; وقوف در عرفات ۶، ۷
  • کار: ارزش کار ۳
  • گمراهى: عوامل گمراهى ۱۵
  • مشعرالحرام: ذکر در مشعرالحرام ۸، ۱۰ ; قداست مشعرالحرام ۹ ; وقوف در مشعرالحرام ۷
  • معامله: ۱۷
  • نامها: نقش نامها ۱۸
  • واجبات: ۷، ۸
  • هدایت: نعمت هدایت ۱۳

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۱، ص ۱۱۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۶۶.
  3. روض الجنان و مجمع البيان و بخارى.
  4. مجمع البیان، ج ۲، ص ۵۲۷ ; تفسیر برهان، ج ۱- ، ص ۲۰۱، ح ۲.
  5. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۹۶، ح ۲۶۲ ; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۲۰۱، ح ۱.
  6. کافى، ج ۴، ص ۲۰۷، ح ۹ ; علل الشرایع، ج ۲، ص ۴۳۶، ح ۱، ب ۱۷۳.