البقرة ١١٦

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ قَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ‌ وَلَداً سُبْحَانَهُ‌ بَلْ‌ لَهُ‌ مَا فِي‌ السَّمَاوَاتِ‌ وَ الْأَرْضِ‌ کُلٌ‌ لَهُ‌ قَانِتُونَ‌

ترجمه

و (یهود و نصاری و مشرکان) گفتند: «خداوند، فرزندی برای خود انتخاب کرده است»! -منزه است او- بلکه آنچه در آسمانها و زمین است، از آن اوست؛ و همه در برابر او خاضعند!

ترتیل:
ترجمه:
البقرة ١١٥ آیه ١١٦ البقرة ١١٧
سوره : سوره البقرة
نزول : ٥ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٦
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«سُبْحَانَهُ»: او پاک و منزّه است از چنین ناشایستها و نارواها. واژه‌ای است برای تسبیح خدا و ذکر الله. «قَانِتُونَ»: خاشعان. مطیعان. فرمانبرداران گردن کج اراده خدا، و مُقِرّان به الوهیّت الله.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

اين آيه درباره يهوديان نازل گرديده كه مى‌گفتند: عزير پسر خدا است و نيز درباره مسيحيان نزول يافته كه مى‌گفتند: مسيح پسر خدا است و همچنين درباره مشركين بوده كه معتقد بودند فرشتگان دختران خدايند.[۳][۴]

تفسیر

نکات آیه

۱ - خداوند، منزه از گزینش فرزند و داشتن زاده (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه)

۲ - داشتن زاده و اختیار کردن فرزند، از نسبتهاى نارواى یهود، نصارا و مشرکان به خداوند (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه) مراد از ضمیر در «قالوا» - به قرینه آیه ۱۱۳ - یهود، نصارا و مشرکان است. یهود «عزیر» و نصارا «مسیح(ع)» را فرزند خدا مى پنداشتند و مشرکان نیز فرشتگان را فرزند او مى شمردند.

۳ - شناخت یهود و نصارا از خدا و صفات او، شناختى ضعیف و ناقص (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه)

۴ - گزینش فرزند و داشتن زاده براى خداوند، نقص است. (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه) «سبحان» به معناى تسبیحاً، مفعول مطلق براى فعل محذوف است; یعنى: «سبحت اللّه تسبیحاً». کاربرد این کلمه در هنگامى است که خداوند به چیزى که درباره او ناروا و یا مستلزم نقص و عیب است، توصیف شود.

۵ - ضرورت تنزیه خداوند به هنگام توصیف شدنش به وصفى ناروا (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه) بیان تنزیه خدا با کلمه «سبحانه»، پس از یادآورى نسبت نارواى یهود و نصارابه خداوند، درسى است به همگان که به هنگام شنیدن وصفى ناروا درباره خداوند یا وصفى که مسلتزم عیب و نقصى براى اوست با کلمه «سبحانه» یا مانند آن، منزه بودن خداوند را از آن عیب و نقص، بیان دارند.

۶ - همه موجودات آسمانها و زمین از آنِ خداوند است. (بل له ما فى السموت و الأرض)

۷ - خداوند، در مالکیت موجودات هستى شریکى ندارد. (له ما فى السموت و الأرض) برداشت فوق با توجّه به حصر - که از تقدیم «له» بر «ما فى السماوات ...» به دست مى آید - استفاده مى شود.

۸ - جهان هستى داراى آسمانهایى متعدد (له ما فى السموت)

۹ - مالکیت خدا بر هستى، دلیل منزه بودن او از گزینش فرزند و داشتن زاده (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه بل له ما فى السموت و الأرض) جمله «له ما فى السماوات ...» برهانى است براى رد پندار نارواى یهود و نصارا.

۱۰ - آنچه در آسمانها و زمین است (هستى) مطیع خدا و پرستنده اوست. (کل له قنتون) «قنوت» به معناى اطاعت و نیز عبادت است.

۱۱ - همه موجودات، برخوردار از آگاهى و شعور به مقام خداوند هستند. ( کل له قنتون) جمع بستن کلمه قانت به وسیله «ون» حکایت از آن دارد که: موجودات آسمانها و زمین - در ارتباط با خداوند - از شعور و آگاهى برخوردار هستند; زیرا صفت مذکر آن گاه این گونه جمع بسته مى شود که موصوف از صاحبان عقل و شعور باشد.

۱۲ - اطاعت هستى از خداوند، اطاعتى آگاهانه است. (کل له قنتون)

۱۳ - عبادت و اطاعت هستى براى خدا، دلیل منزه بودن او از داشتن فرزند است. (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه بل ... کل له قنتون)

۱۴ - رابطه خداوند با هستى، رابطه «مالک و مملوک» و «عابد و معبود» است نه رابطه پدر و فرزندى. (و قالوا اتخذ اللّه ولداً سبحنه بل له ما فى السموت و الأرض کل له قنتون)

۱۵ - حاکمیت و فرمانروایى خدا بر جهان آفرینش (له ما فى السموت و الأرض کل له قنتون)

موضوعات مرتبط

  • آسمان: تعدد آسمان ۸; مالک موجودات آسمان ۶
  • آفرینش: انقیاد آفرینش ۱۰، ۱۲، ۱۳; حاکم آفرینش ۱۵; رابطه خدا با آفرینش ۱۴; شعور آفرینش ۱۲; عبادت آفرینش ۱۰، ۱۳، ۱۴; مالک آفرینش ۹، ۱۴
  • اسماء و صفات: صفات جلال ۱، ۴، ۷، ۹، ۱۳
  • اطاعت: اطاعت از خدا ۱۲
  • افترا: افترا به خدا ۲
  • توحید: توحید صفاتى ۷
  • خدا: آداب توصیف خدا ۵; اختصاصات خدا ۶، ۷; اهمیّت تنزیه خدا ۵; تنزیه خدا ۱; حاکمیت خدا ۱۵; خدا و فرزند ۱، ۲، ۴، ۹، ۱۳، ۱۴; دلایل تنزیه خدا ۹، ۱۳; مالکیت خدا ۶، ۷، ۹، ۱۴
  • زمین: مالک موجودات زمین ۶
  • عبادت: عبادت خدا ۱۰، ۱۴
  • مسیحیان: افتراهاى مسیحیان ۲; خداشناسى مسیحیان ۳; عقیده مسیحیان ۲، ۳
  • مشرکان: افتراهاى مشرکان ۲; عقیده مشرکان ۲
  • موجودات: انقیاد موجودات ۱۰; خداشناسى موجودات ۱۱; شعور موجودات ۱۱; عبادت موجودات ۱۰; مالک موجودات ۷
  • یهود: افتراهاى یهود ۲; خداشناسى یهود ۳; عقیده یهود ۲، ۳

منابع

  1. طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۱، ص ۱۱۱.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۳.
  3. تفسير روض الجنان و تفسير مجمع البيان.
  4. شيخ بزرگوار در تفسير تبيان و نيز صاحب تفسير كشف الاسرار اين موضوع را به عنوان شأن و نزول نياورده بلكه ضمن تفسير و معنى آيه آن را ذكر نموده اند و شيخ آن را از قول زجاج آورده و در تفسير كشف الاسرار چنين افزوده شده كه يهوديان مزبور از يهوديان مدينه و مسيحيان مزبور از نجران و مشركين مزبور از عرب بوده اند.