التوبة ٩٠

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ جَاءَ الْمُعَذِّرُونَ‌ مِنَ‌ الْأَعْرَابِ‌ لِيُؤْذَنَ‌ لَهُمْ‌ وَ قَعَدَ الَّذِينَ‌ کَذَبُوا اللَّهَ‌ وَ رَسُولَهُ‌ سَيُصِيبُ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا مِنْهُمْ‌ عَذَابٌ‌ أَلِيمٌ‌

ترجمه

و عذرآورندگان از اعراب، (نزد تو) آمدند که به آنها اجازه (عدم شرکت در جهاد) داده شود؛ و آنها که به خدا و پیامبرش دروغ گفتند، (بدون هیچ عذری در خانه خود) نشستند؛ بزودی به کسانی از آنها که مخالفت کردند (و معذور نبودند)، عذاب دردناکی خواهد رسید!

ترتیل:
ترجمه:
التوبة ٨٩ آیه ٩٠ التوبة ٩١
سوره : سوره التوبة
نزول : ٧ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٠
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْمُعَذِّرُونَ»: عذرخواهان. عذرتراشان. «جَآءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ ...»: برخی چنین عربهای بادیه‌نشینی را صادق و برخی کاذب می‌دانند. اگر صادق به حساب آیند، «قَعَدَ الَّذِینَ کَذَبُوا ...»: غیر از ایشانند، و معنی آن در بالا گذشت. اگر کاذب به حساب آیند، گروه دومی در میان نیست و معنی چنین می‌شود: عذرتراشان منافق بادیه‌نشین به پیش تو آمده‌اند تا بدیشان اجازه شرکت نکردن در جهاد داده شود. بدین‌وسیله می‌بینی کسانی خانه‌نشینی گزیده‌اند که در اظهار ایمان به خدا و پیغمبرش دروغ گفته‌اند. به چنین افراد بادیه‌نشینی عذاب بسیار دردناکی خواهد رسید.


تفسیر


نکات آیه

۱ - اذن خواستن گروهى از بادیه نشینان معذور براى مشارکت نکردن در جنگ (و جاء المعذّرون من الأعراب لیؤذن لهم) «اعراب» اسم جمع و به معناى بادیه نشینان است. «معذّرون» مى تواند اسم فاعل از «باب تفعیل» باشد; یعنى، کسانى که از شرکت در جهاد کوتاهى مى کنند و به دروغ نشان مى دهند که عذر دارند و مى تواند اسم فاعل از «باب افتعال» باشد که در اصل «معتذرون» بوده و تاى باب افتعال، به جهت قرب مخرج با ذال، قلب به ذال شده و در آن ادغام گشته است; یعنى، کسانى که داراى عذر موجهند. برداشت فوق بر پایه احتمال دوم است.

۲ - بسیج عمومى همه مسلمانها براى شرکت در جنگ تبوک (و جاء المعذّرون من الأعراب) از آن جایى که حتى بادیه نشینان براى عذرخواهى نزد پیامبر(ص) آمدند، بسیج عمومى و وجوب جهاد بر همگان استفاده مى شود. گفتنى است که این بخش از آیات - چنانکه مفسّران گفته اند - درباره جنگ تبوک است.

۳ - عذرتراشى برخى از بادیه نشینان براى شرکت نکردن در جنگ (و جاء المعذّرون من الأعراب) برداشت فوق مبتنى بر این احتمال است که «معذّرون» اسم فاعل از باب تفعیل باشد.

۴ - مؤمنان واقعى، حافظان حرمت احکام دینى و اجتماعى صادر شده از سوى پیامبر(ص) و رهبر جامعه اسلامى (و جاء المعذّرون ... لیؤذن لهم) برداشت فوق بر این مبناست که «معذّرون» به معناى کسانى باشد که داراى عذر موجه بوده و با این وصف سر خود ترک جهاد نکرده اند ; بلکه نزد پیامبر(ص) آمدند و عذر خویش را عرضه کردند تا رسماً اجازه دریافت کنند.

۵ - توبیخ خداوند نسبت به آنان که براى تخلف از جنگ تبوک، حتى اجازه هم نگرفتند. (و جاء المعذّرون ... و قعد الذین کذبوا) از تقابل «قعد ... » با «جاء المعذّرون» استفاده مى شود که: گروه دوم، متخلفانى هستند که بدون هیچ عذر و بهانه اى و بدون اجازه خواستن از شرکت در جنگ امتناع ورزیدند.

۶ - تخلف بى دلیل و غیر موجه مسلمان از جنگ، نشان دروغین بودن ایمان وى به خدا و رسول خداست. (و قعد الذین کذبوا اللّه و رسوله)

۷ - عملکرد انسان، نشانه ایمان یا عدم ایمان وى به خدا و رسول او (و قعد الذین کذبوا اللّه و رسوله) با توجّه به اینکه خداوند عمل متخلفان از جنگ را، بازتاب دروغین بودن ایمان آنان شمرده است، برداشت فوق به دست مى آید.

۸ - میدان جهاد، صحنه تمایز مؤمنان راستین از منافقان بى ایمان (و قعد الذین کذبوا اللّه و رسوله)

۹ - عذاب دردناک، کیفر سخت متخلفان جنگ (سیصیب الذین ... عذاب ألیم)

۱۰ - عذاب و کیفر کافران و متخلفان از جنگ، عذابى است قریب الوقوع و نه چندان دور. (سیصیب الذین کفروا منهم عذاب ألیم) به کارگیرى حرف «سین» به جاى «سوف» مى تواند بیانگر برداشت فوق باشد.

موضوعات مرتبط

  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲
  • ایمان: نشانه هاى ایمان ۷; نشانه هاى ایمان دروغین ۶
  • بادیه نشینان: استیذان بادیه نشینان ۱ ; بادیه نشینان و جهاد ۱، ۳ ; بهانه جویى بادیه نشینان ۳
  • جهاد: آثار تخلف از جهاد ۶ ; آثار جهاد ۸ ; معذوران از جهاد ۱ ; نزدیکى کیفر متخلفان از جهاد ۱۰
  • خدا: سرزنشهاى خدا ۵
  • دین: حافظان دین ۴
  • عذاب: عذاب دردناک ۹ ; مراتب عذاب ۹
  • عمل: آثار عمل ۷
  • غزوه تبوک: بسیج عمومى در غزوه تبوک ۲ ; سرزنش متخلفان از غزوه تبوک ۵ ; قصه غزوه تبوک ۲ ; کیفر متخلفان از غزوه تبوک ۹
  • کافران: زمینه تشخیص کافران ۸ ; نزدیکى کیفر کافران ۱۰
  • مؤمنان: زمینه تشخیص مؤمنان ۸ ; ویژگیهاى مؤمنان ۴
  • محمّد(ص): اوامر محمّد(ص) ۴

منابع