آل عمران ١١٣
| کپی متن آیه |
|---|
| لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ |
ترجمه
| آل عمران ١١٢ | آیه ١١٣ | آل عمران ١١٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«سَوَآءً»: برابر و یکسان. «أُمَّةٌ»: دسته. جماعت. «قَآئِمَةٌ»: بر دین خدا ماندگار و استوار. «آنَآءَ»: جمع (إِنْو) یا (إِنْی)، ساعاتی از شب. پاسی از شب.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ إِنَ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۳) وَ مِنْ قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ... (۲) أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ... (۵)
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسى» گوید: عبدالله بن عباس و قتادة و ابن جريج گويند: كه سبب نزول آيه چنين بود وقتى كه عبدالله بن سلام با جماعتى از يهود مسلمان شدند. احبار يهود گفتند: اينان از بدترين افراد ما بودند كه به محمد ایمان آوردند.[۳][۴]
تفسیر
- آيات ۱۲۰ - ۱۱۱، سوره آل عمران
- مراد از اينكه بر اهل كتاب ذلت زده شده : ((ضربت عليهم الذلة ))
- كلام بعضى از مفسرين : آيه در مقام تشريع نيست
- معناى ((امت قائمة )) و اشاره به فرق بين ((سرعت )) و ((عجله ))
- ((خيرات )) مفيد استغراق است به معناى مطلقاعمال صالح
- عمل فاسد، اثر فاسد در پى دارد
- اگر مسلمين صبر كنند و تقوا پيشه سازند، از كينه دشمنان ايمن خواهند بود
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«113» لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ
همه اهل كتاب يكسان نيستند، طايفه‌اى از آنها (به طاعت خدا) ايستاده، آيات الهى را در دل شب تلاوت مى‌كنند و سر به سجده مى‌نهند.
نکته ها
اين آيه و آيه‌ى بعد، صفات خوب گروهى از اهل كتاب را بيان مى‌دارد كه عبارت است از قيام به اطاعت خدا، تلاوت كتاب آسمانى، سجده، امر به معروف و نهى از منكر و سرعت در كارهاى خير. در روايت آمده است؛ پيامبر فرمود: مراد از «حبل من اللّه» تمسك به قرآن و مراد از «حبل من النّاس» وصى من على بن ابيطالب است. «1»
همان‌گونه كه تلاوت قرآن به همراه اقامه نماز براى مسلمانان مورد ستايش الهى است، «إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ ... يَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُورَ» «2» تلاوت كتب آسمانى، همراه با عبادت و سجده براى اهل كتاب نيز مورد ستايش است. «يَتْلُونَ ... يَسْجُدُونَ»
خداوند در اين آيه به ارزش علم، عمل، تداوم، نشاط و عشق و جهت داشتن اشاره كرده است. با كلمه «يَتْلُونَ» به علم، با كلمه «يَسْجُدُونَ» به عمل، با عبارت «آناءَ اللَّيْلِ» به تداوم عمل و با كلمه «قائِمَةٌ» به عشق و نشاط در عمل و با عبارت «آياتِ اللَّهِ» به جهت
«1». تفسير برهان.
«2». فاطر، 29.
جلد 1 - صفحه 586
اشاره كرده است.
پیام ها
1- خوبى وكمال را از هر گروه و طايفه‌اى كه باشد، بپذيريم و بدان اقرار كنيم. در كنار انتقاد از ديگران، از خوبى‌هاى آنان غافل نشويم. «مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ»
2- يكى از راههاى جذب و دعوت ديگران، اقرار و اعتراف به كمالاتِ آنان است. «مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ»
3- عبادت، نياز به همّت، جدّيت، عشق و آمادگى دارد. «أُمَّةٌ قائِمَةٌ»
4- تلاوت آيات خدا در دل شب و عبادت و سجده در دل شب، موجب ستايش خداوندى است. «يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ»
5- تلاوت آيات و سجده به درگاه او، قيام به امر الهى است. «قائِمَةٌ يَتْلُونَ»
6- شب و بالاخص سحر، بهترين وقت براى مناجات است. «آناءَ اللَّيْلِ»
7- عالى‌ترين حالات عبادت، سجده است. «وَ هُمْ يَسْجُدُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ (113)
«1» نهج البلاغه، حكمت 154.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 216
شأن نزول: عبد اللّه سلام و ياران او و اسيد مسلمان شدند. يهود زبان طعن گشودند كه اينها اشرار ما هستند كه خلاف اسلاف ما رفتار نمودند؛ آيه شريفه نازل شد:
لَيْسُوا سَواءً: نيستند مؤمنان اهل كتاب مساوى با كافران ايشان، پس بيان مساوى نبودن آنان را فرمايد به جمله مستأنفه كه: مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ: از اهل كتاب گروهى هستند پايدار به دين اسلام و قائم به حدود الهى، يا مستقيم بر قول صدق و عمل خالص و دين حق مراد امت قائمه، امت مستقيمه عادله‌اند كه بر جاده شريعت سلوك مى‌نمايند و اصلا به جانب افراط و تفريط كه طريق ضلالت است ميل نكنند و به آن منحرف نمى‌شوند، كه ابن سلام و امثال او هستند. نزد بعضى چهل نفر از نجران و سى نفر از حبشه و هشت نفر از روم بودند كه به حضرت عيسى عليه السّلام ايمان داشتند و به حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نيز ايمان آوردند و احكام و شريعت قرآن را تعليم گرفتند، چنانچه فرمايد: يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ: تلاوت مى‌كنند آيات خدا را كه قرآن باشد، آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ: در اوقات شب در حالى كه ايشان سجده مى‌كنند. مراد تلاوت قرآن است در نماز تهجد و تعبير از آن به تلاوت و در ساعات شب، يا سجود به سبب آنكه اين، ابين و ابلغ است در مدح، يعنى با آنكه تلاوت قرآن نمايند، سجده مى‌كنند؛ يعنى نماز يا سجده تلاوت يا سجده شكر.
تبصره: مفسرين را در آيه شريفه اقوالى است: 1- مراد نماز غفيله است بعد از نماز مغرب و عشاء. 2- مراد نماز وصيّت است ما بين نماز مغرب و عشاء كه از حضرت نبوى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است. 3- اكثر قائلند مراد تهجد و نماز شب كه احاديث بسيار در فضيلت آن وارد شده: از جمله:
1- از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است: ركعتان يركعهما العبد فى جوف اللّيل خير له من الدّنيا و ما فيها و لو لا ان اشقّ على امّتى
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 217
لفرضتها عليهم. «1» يعنى: دو ركعت نماز كه بنده‌اى نصف آخر شب بگذارد، براى او بهتر است از دنيا و آنچه در آنست. و اگر نبودى دشوار بر امت من، هر آينه واجب مى‌كردم آن را بر ايشان.
2- شيخ صدوق رضوان اللّه عليه در ثواب الاعمال از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده، قال: صلاة اللّيل تحسن الوجه و تحسن الخلق و تطيّب الرّيح و تدرّ الرّزق و تقضى الدّين و تذهب بالهمّ و تجلو البصر. «2» هفت چيز را در نماز شب ذكر فرموده: 1- نيكو گرداند روى را. 2- نيكو نمايد خلق را. 3- خوش بو سازد. 4- وسعت دهد رزق را. 5- ادا كند دين را. 6- برطرف نمايد غصه را. 7- جلا دهد چشم را.
3- فرمود: اوحى اللّه تعالى الى موسى عليه السّلام قم فى ظلمة اللّيل اجعل قبرك روضة من رياض الجنّة. «3» خداى تعالى وحى فرمود به حضرت موسى عليه السّلام: برخيز در تاريكى شب به نماز، تا قرار دهم قبر تو را باغى از باغات بهشت.
4- در وصاياى نبوى به علوى عليهما السلام فرمود: عليك بصلاة اللّيل عليك بصلاة اللّيل عليك بصلاة اللّيل. «4» حضرت سه مرتبه تكرار فرمود: بر تو باد به نماز شب.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ (113)
ترجمه
نيستند يكسان از اهل كتاب گروهى ايستاده‌اند ميخوانند آيات خدا
جلد 1 صفحه 481
را در ساعات شب و آنها سجده ميكنند.
تفسير
چون خداوند متعال بيان فرمود كه بعضى از اهل كتاب مؤمنند ولى بيشترشان كافر و فاسقند و بيان اوصاف كفار را فرمود و عموم لفظ بدوا شامل تمام اهل كتاب ميشد اراده فرمود كه رفع توهم شمول را صريحا بفرمايد تا امر مشتبه نشود و ضمنا اوصاف مؤمنين آنها را بيان فرمايد تا فضل آنها ظاهر شود و دلخوش باشند بالطاف الهى و ايمن شوند از وعيدهائيكه بغير آنها از اهل كتاب داده شده است لذا فرمود تمام اهل كتاب يكسان نيستند بعضى از اهل كتاب گروهى هستند كه قيام بحق دارند و مسلمان شده‌اند يا قائم الليل هستند براى تهجد و در نماز شب تلاوت قرآن مينمايند يا مطلقا چون قرائت قرآن در شب فضيلت مخصوص دارد و آنها سجده مى كنند در تهجدشان يا مطلقا چون سجده براى خدا از افضل طاعات است و بنظر حقير و او در و هم يسجدون حاليه نيست زيرا قرائت در سجده مزيتى ندارد بلكه مكروه است و كسانيكه و او را حاليه دانسته‌اند سجده را كنايه از نماز قرار داده‌اند براى آنكه اشرف اركان نماز و نهايت خضوع در پيشگاه احديت است و به نظر حقير تكلف است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لَيسُوا سَواءً مِن أَهل‌ِ الكِتاب‌ِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتلُون‌َ آياتِ اللّه‌ِ آناءَ اللَّيل‌ِ وَ هُم يَسجُدُون‌َ (113)
مساوي نيستند تمام اهل الكتاب بلكه يك جماعتي از آنها هستند که قيام كردند در امر دين و در دلهاي شب تلاوت آيات قرآني مينمودند و بعبادت خدا ميپرداختند و در پيشگاه احديت بخاك ميافتادند.
اينکه آيه شريفه اهل كتاب را دو دسته ميكند: يك دسته كساني که در آيات قبل شرح آنها گذشت و دسته دوم اخيار اهل كتاب هستند و آنها كساني هستند که در حق پا برجا هستند لذا ميفرمايد:
لَيسُوا سَواءً اينکه جمله مستقلّه است يعني تمام اهل كتاب يك نحوه نيستند بلكه خوب و بد دارند، بعد بيان ميفرمايد خوبان آنها را.
جلد 4 - صفحه 320
مِن أَهل‌ِ الكِتاب‌ِ من تبعيضيه يعني بعض اهل كتاب أُمَّةٌ قائِمَةٌ امة بمعني جماعة است يعني يك جماعة از اهل كتاب قائمة هستند يعني پا برجا قيام بحق و صراط مستقيم نمودند و دين حقه اسلام را از روي حقيقت قبول كردند.
يَتلُون‌َ آياتِ اللّه‌ِ تلاوت آيات قرآني ميكنند.
آناءَ اللَّيل‌ِ آناء جمع آني بمعني برهه از زمان نه جمع آن که طرف زمان باشد زيرا جمع آن آنات ميآيد نه آناء، و بعبارت ديگر همزه آناء لام الفعل است، اني يا بكسر يا بفتح علي اختلاف و اصل آن يائيست در جمع بدل بهمزه شده و مراد ساعات ليل است چنانچه ميفرمايد أَمَّن هُوَ قانِت‌ٌ آناءَ اللَّيل‌ِ ساجِداً وَ قائِماً زمر آيه 12.
وَ هُم يَسجُدُون‌َ ظاهرا اشاره بصلاة ليل است چنانچه در فضيلة آن آيات و اخبار بسيار وارد شده وَ مِن‌َ اللَّيل‌ِ فَتَهَجَّد بِه‌ِ نافِلَةً لَك‌َ عَسي أَن يَبعَثَك‌َ رَبُّك‌َ مَقاماً مَحمُوداً اسري آيه 81.
و در مجمع دارد
(و قد صح‌ّ عن النبي‌ّ صلّي اللّه عليه و آله و سلّم انه قال ركعتان يركعهما العبد في جوف الليل الاخر خير له من الدنيا و ما فيها و لو لا ان اشق علي امتي لفرضتهما عليهم)
(و قال ابو عبد اللّه عليه السّلام ان البيوت الّتي يصلي فيها بالليل «و خ ل» بتلاوت القرآن يضي‌ء لاهل السماء کما يضي‌ء النجوم لاهل الارض)
(و قال عليه السّلام عليكم بصلاة الليل فانها سنّة نبيكم و دأب الصالحين قبلكم و مطردة الداء عن اجسادكم)
انتهي. و اخبار در اينکه باب بسيار است.
321
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 113)
شأن نزول:
در شأن نزول این آیه و دو آیه بعد، گویند هنگامی که «عبد اللّه بن سلام» که از دانشمندان یهود بود با جمع دیگری از آنها اسلام آوردند یهودیان و مخصوصا بزرگان آنها از این حادثه بسیار ناراحت شدند، و در صدد برآمدند که آنها را متهم به شرارت سازند تا در انظار یهودیان، پست جلوه کنند، و عمل آنها سر مشقی برای دیگران نشود، لذا علمای یهود این اشعار را در میان آنها پخش کردند که تنها جمعی از اشرار ما به اسلام گرویده‌اند! اگر آنها افراد درستی بودند آیین نیاکان خود را ترک نمی‌گفتند و به ملت یهود خیانت نمی‌کردند، آیه نازل شد و از این دسته دفاع کرد.
تفسیر:
روح حق جویی اسلام- به دنبال مذمتهای شدیدی که در ایات گذشته از قوم یهود به عمل آمد، قرآن در این آیه برای رعایت عدالت و احترام به حقوق افراد شایسته و اعلام این حقیقت که همه آنها را نمی‌توان با یک چشم نگاه کرد می‌گوید: «اهل کتاب همه یکسان نیستند، و در برابر افراد تبهکار، کسانی در میان آنها یافت می‌شوند که در اطاعت خداوند و قیام بر ایمان ثابت قدمند» (لَیْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ).
صفت دیگر آنها این است که: «پیوسته در دل شب آیات خدا را تلاوت می‌کنند» (یَتْلُونَ آیاتِ اللَّهِ آناءَ اللَّیْلِ).
و در پایان آیه از خضوع آنها یاد می‌کند و می‌فرماید: «و در برابر عظمت پروردگار به سجده می‌افتند» (وَ هُمْ یَسْجُدُونَ).
ج1، ص322
نکات آیه
۱- یکسان نبودن اهل کتاب، در گرایشهاى اعتقادى، اعمال و رفتار خویش (ذلک بانّهم کانوا یکفرون ... لیسوا سوآءً)
۲- برخى از اهل کتاب، منکر آیات الهى، قاتل انبیا و اهل عصیان و تعدى و برخى دیگر پذیراى طاعت خدا، اهل تلاوت آیات الهى و سجده کننده در پیشگاه او هستند. (ذلک بانّهم کانوا یکفرون ... لیسوا سوآءً من اهل الکتب ... و هم یسجدون)
۳- گرایش رفتارى و اعتقادى برخى از اهل کتاب به اسلام (من اهل الکتب امّة قائمة یتلون ءایت اللّه)
۴- برخى از اهل کتاب به خاطر گرایشهاى ایمانى و رفتار پسندیده، مصون از ذلّت و درماندگى و غضب الهى (ضربت علیهم الذّلّة ... لیسوا سوآءً من اهل الکتب)
۵- احترام اسلام به افراد شایسته و ستایش از آنان، ولو اینکه مسلمان نباشند. (ضربت علیهم الذّلّة ... لیسوا سوآءً من اهل الکتب امّة قائمة)
۶- اطاعت خداوند، خواندن آیات الهى به هنگام شب و در حال سجده، ملاک ارزشمندى انسانها (لیسوا سوآءً من اهل الکتب امّة قائمة ... و هم یسجدون)
۷- ارزش والاى اطاعت و بندگى خدا، تلاوت آیات الهى (قرآن و ... ) به هنگام شب و در حال سجده به درگاه وى (یتلون ءایت اللّه ءاناء الّیل و هم یسجدون) بنابر اینکه جمله «و هم یسجدون»، حال باشد.
۸- ترغیب به عبادت و تلاوت آیات الهى، (قرآن و ... ) در هنگام شب به همراه سجده (امّة قائمة یتلون ءایت اللّه ءاناء الّیل و هم یسجدون)
۹- وجود آیاتى تحریف نشده در کتابهاى آسمانى اهل کتاب، تا عصر بعثت (من اهل الکتب امّة قائمة یتلون ءایت اللّه) چون آیه درباره اهل کتاب است، منظور از «ایات اللّه»، مى تواند تورات و انجیل باشد و ارزش تلاوت آنها، بیانگر عدم تحریف آنهاست.
۱۰- تلاوت آیات خدا و سجده به درگاه او، قیام به امر خداوند است. (امة قائمة یتلون ... و هم یسجدون) بنابر اینکه «یتلون ... »، تفسیر «قائمة» باشد.
۱۱- اطاعت خداوند، تلاوت آیات الهى و سجده به درگاه او، از اصول رفتارى مشترک بین ادیان الهى من اهل الکتب امة قائمة یتلون ... و هم یسجدون
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: تلاوت آیات خدا ۲، ۶، ۷، ۱۰، ۱۱ ; کفر به آیات خدا ۲
- ادیان: سجده در ادیان ۱۱ ; هماهنگى ادیان ۱۱
- ارزش: ملاکهاى ارزش ۶
- اسلام: ویژگى اسلام ۵
- اطاعت: از خدا ۶، ۷، ۱۰، ۱۱
- اللّه: عبودیت اللّه ۷ ; غضب اللّه ۴
- انبیا: قتل انبیا ۲
- انگیزش:۸
- اهل کتاب:۳ تجاوزگرى اهل کتاب ۳ ۲ ; کفر اهل کتاب ۳ ۲ ; گروههاى اهل کتاب ۳ ۱ ; مؤمنان اهل کتاب ۳ ۲، ۴
- تاریخ مقارن بعثت:۹
- تحریف:۹
- تشویق:۸
- تهجد: تشویق به تهجد ۸ ; ارزش تهجد ۶، ۷
- ذلت: عوامل رهایى از ذلت ۴
- سجده: ارزش سجده ۶، ۷ ; اهمیت سجده ۱۰ ; سجده به خدا ۱۱
- شخصیت: حفظ شخصیت ۵
- عبادت: تشویق به عبادت ۸
- قرآن: تلاوت قرآن ۷، ۸
- کتب آسمانى: تحریف کتب آسمانى ۹
- کفر:۲
- مدح و ذمّ:۵
منابع
- ↑ طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۲، ص ۶۹۳.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۴..
- ↑ ابن ابى‌حاتم در تفسير خود و نيز طبرانى و ابن منده نيز اين موضوع را از ابن عباس روايت كنند و اسامى كسانى كه با عبدالله بن سلام ایمان آورده بودند بدين شرح است: ثعلبة بن سعية و اسيد بن سعية و اسد بن عبد، - صاحب كشف الاسرار از عطا نقل كند كه جماعتى از انصار مانند اسعد بن زرارة و براء بن معرور و محمد بن مسلمة و محمود بن مسلمة و ابوقيس صرفة بن انس كه قبلا نيز موحد بودند وقتى كه ايمان آوردند اين آيه براى آنها نازل گرديد.
- ↑ صاحب مجمع البيان بنا به نقل از عطا چنين گويد: كه اينان چهل نفر از اهل نجران و سى و دو نفر از اهل حبشه و هشت نفر از اهل روم بودند كه مسيحى بوده و به رسول خدا ايمان آوردند سپس اين آية نازل گرديد.
