روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۳ ش ۱۷۱۹

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۳، بَابُ مَعْرِفَةِ الْكَبَائِرِ الَّتِي أَوْعَدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهَا النَّار

كتب علي بن موسي الرضا ع الي محمد بن سنان فيما كتب من جواب مسايله :

وَ حَرَّمَ اَللَّهُ قَتْلَ اَلنَّفْسِ لِعِلَّةِ فَسَادِ اَلْخَلْقِ فِي تَحْلِيلِهِ لَوْ أَحَلَّ وَ فَنَائِهِمْ وَ فَسَادِ اَلتَّدْبِيرِ وَ حَرَّمَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عُقُوقَ اَلْوَالِدَيْنِ لِمَا فِيهِ مِنَ اَلْخُرُوجِ مِنَ اَلتَّوْقِيرِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اَلتَّوْقِيرِ لِلْوَالِدَيْنِ وَ كُفْرَانِ اَلنِّعْمَةِ وَ إِبْطَالِ اَلشُّكْرِ وَ مَا يَدْعُو مِنْ ذَلِكَ إِلَى قِلَّةِ اَلنَّسْلِ وَ اِنْقِطَاعِهِ لِمَا فِي اَلْعُقُوقِ مِنْ قِلَّةِ تَوْقِيرِ اَلْوَالِدَيْنِ وَ اَلْعِرْفَانِ بِحَقِّهِمَا وَ قَطْعِ اَلْأَرْحَامِ وَ اَلزُّهْدِ مِنَ اَلْوَالِدَيْنِ فِي اَلْوَلَدِ وَ تَرْكِ اَلتَّرْبِيَةِ لِعِلَّةِ تَرْكِ اَلْوَلَدِ بِرَّهُمَا وَ حَرَّمَ اَللَّهُ تَعَالَى اَلزِّنَا لِمَا فِيهِ مِنَ اَلْفَسَادِ مِنْ قَتْلِ اَلْأَنْفُسِ وَ ذَهَابِ اَلْأَنْسَابِ وَ تَرْكِ اَلتَّرْبِيَةِ لِلْأَطْفَالِ وَ فَسَادِ اَلْمَوَارِيثِ وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِكَ مِنْ وُجُوهِ اَلْفَسَادِ وَ حَرَّمَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَذْفَ اَلْمُحْصَنَاتِ لِمَا فِيهِ مِنْ فَسَادِ اَلْأَنْسَابِ وَ نَفْيِ اَلْوَلَدِ وَ إِبْطَالِ اَلْمَوَارِيثِ وَ تَرْكِ اَلتَّرْبِيَةِ وَ ذَهَابِ اَلْمَعَارِفِ وَ مَا فِيهِ مِنَ اَلْكَبَائِرِ وَ اَلْعِلَلِ اَلَّتِي تُؤَدِّي إِلَى فَسَادِ اَلْخَلْقِ وَحَرَّمَ أَكْلَ مَالِ اَلْيَتِيمِ ظُلْماً لِعِلَلٍ كَثِيرَةٍ مِنْ وُجُوهِ اَلْفَسَادِ أَوَّلُ ذَلِكَ إِذَا أَكَلَ اَلْإِنْسَانُ مَالَ اَلْيَتِيمِ ظُلْماً فَقَدْ أَعَانَ عَلَى قَتْلِهِ‏ إِذِ اَلْيَتِيمُ غَيْرُ مُسْتَغْنٍ وَ لاَ يَتَحَمَّلُ لِنَفْسِهِ وَ لاَ قَائِمٍ بِشَأْنِهِ وَ لاَ لَهُ مَنْ يَقُومُ عَلَيْهِ وَ يَكْفِيهِ كَقِيَامِ وَالِدَيْهِ فَإِذَا أَكَلَ مَالَهُ فَكَأَنَّهُ قَدْ قَتَلَهُ وَ صَيَّرَهُ إِلَى اَلْفَقْرِ وَ اَلْفَاقَةِ مَعَ مَا حَرَّمَ اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ جَعَلَ لَهُ مِنَ اَلْعُقُوبَةِ فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْيَخْشَ اَلَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعََافاً خََافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اَللََّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلاً سَدِيداً وَ لِقَوْلِ‏ أَبِي جَعْفَرٍ ع‏ إِنَّ اَللَّهَ أَوْعَدَ فِي أَكْلِ مَالِ اَلْيَتِيمِ عُقُوبَتَيْنِ عُقُوبَةً فِي اَلدُّنْيَا وَ عُقُوبَةً فِي اَلْآخِرَةِ فَفِي تَحْرِيمِ مَالِ اَلْيَتِيمِ اِسْتِبْقَاءُ اَلْيَتِيمِ وَ اِسْتِقْلاَلُهُ لِنَفْسِهِ وَ اَلسَّلاَمَةُ لِلْعَقِبِ أَنْ يُصِيبَهُمْ مَا أَصَابَهُ لِمَا أَوْعَدَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ مِنَ اَلْعُقُوبَةِ مَعَ مَا فِي ذَلِكَ مِنْ طَلَبِ اَلْيَتِيمِ بِثَأْرِهِ إِذَا أَدْرَكَ وَ وُقُوعِ اَلشَّحْنَاءِ وَ اَلْعَدَاوَةِ وَ اَلْبَغْضَاءِ حَتَّى يَتَفَانَوْا وَ حَرَّمَ اَللَّهُ اَلْفِرَارَ مِنَ اَلزَّحْفِ لِمَا فِيهِ مِنَ اَلْوَهْنِ فِي اَلدِّينِ وَ اَلاِسْتِخْفَافِ بِالرُّسُلِ وَ اَلْأَئِمَّةِ اَلْعَادِلَةِ ع‏ وَ تَرْكِ نُصْرَتِهِمْ عَلَى اَلْأَعْدَاءِ وَ اَلْعُقُوبَةِ لَهُمْ عَلَى إِنْكَارِ مَا دُعُوا إِلَيْهِ مِنَ اَلْإِقْرَارِ بِالرُّبُوبِيَّةِ وَ إِظْهَارِ اَلْعَدْلِ وَ تَرْكِ اَلْجَوْرِ وَ إِمَاتَتِهِ وَ اَلْفَسَادِ وَ لِمَا فِي ذَلِكَ مِنْ جُرْأَةِ اَلْعَدُوِّ عَلَى‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ وَ مَا يَكُونُ فِي ذَلِكَ مِنَ اَلسَّبْيِ وَ اَلْقَتْلِ وَ إِبْطَالِ حَقِّ دِينِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ غَيْرِهِ مِنَ اَلْفَسَادِ وَ حَرَّمَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَلتَّعَرُّبَ بَعْدَ اَلْهِجْرَةِ لِلرُّجُوعِ عَنِ اَلدِّينِ وَ تَرْكِ اَلْمُؤَازَرَةِ لِلْأَنْبِيَاءِ وَ اَلْحُجَجِ ع وَ مَا فِي ذَلِكَ مِنَ اَلْفَسَادِ وَ إِبْطَالِ حَقِّ كُلِّ ذِي حَقٍّ لاَ لِعِلَّةِ سُكْنَى اَلْبَدْوِ وَ لِذَلِكَ لَوْ عَرَفَ اَلرَّجُلُ اَلدِّينَ كَامِلاً لَمْ يَجُزْ لَهُ مُسَاكَنَةُ أَهْلِ اَلْجَهْلِ وَ اَلْخَوْفِ عَلَيْهِ لِأَنَّهُ لاَ يُؤْمَنُ أَنْ يَقَعَ مِنْهُ تَرْكُ اَلْعِلْمِ وَ اَلدُّخُولُ مَعَ أَهْلِ اَلْجَهْلِ وَ اَلتَّمَادِي فِي ذَلِكَ وَ عِلَّةُ تَحْرِيمِ اَلرِّبَا لِمَا نَهَى اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ وَ لِمَا فِيهِ مِنْ فَسَادِ اَلْأَمْوَالِ لِأَنَّ اَلْإِنْسَانَ إِذَا اِشْتَرَى اَلدِّرْهَمَ بِالدِّرْهَمَيْنِ كَانَ ثَمَنُ اَلدِّرْهَمِ دِرْهَماً وَ ثَمَنُ اَلْآخَرِ بَاطِلاً فَبَيْعُ اَلرِّبَا وَ شِرَاؤُهُ وَكْسٌ عَلَى كُلِّ حَالٍ عَلَى اَلْمُشْتَرِي وَ عَلَى اَلْبَائِعِ فَحَرَّمَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى اَلْعِبَادِ اَلرِّبَا لِعِلَّةِ فَسَادِ اَلْأَمْوَالِ كَمَا حَظَرَ عَلَى اَلسَّفِيهِ أَنْ يُدْفَعَ إِلَيْهِ مَالُهُ لِمَا يُتَخَوَّفُ عَلَيْهِ مِنْ إِفْسَادِهِ حَتَّى يُؤْنَسَ مِنْهُ رُشْدُهُ فَلِهَذِهِ اَلْعِلَّةِ حَرَّمَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَلرِّبَا وَ بَيْعُ اَلرِّبَا بَيْعُ اَلدِّرْهَمِ بِالدِّرْهَمَيْنِ وَ عِلَّةُ تَحْرِيمِ اَلرِّبَا بَعْدَ اَلْبَيِّنَةِ لِمَا فِيهِ مِنَ اَلاِسْتِخْفَافِ بِالْحَرَامِ اَلْمُحَرَّمِ وَ هِيَ كَبِيرَةٌ بَعْدَ اَلْبَيَانِ وَ تَحْرِيمِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَهَا لَمْ يَكُنْ‏ ذَلِكَ مِنْهُ إِلاَّ اِسْتِخْفَافاً بِالْمُحَرَّمِ اَلْحَرَامِ وَ اَلاِسْتِخْفَافُ بِذَلِكَ دُخُولٌ فِي اَلْكُفْرِ وَ عِلَّةُ تَحْرِيمِ اَلرِّبَا بِالنَّسِيئَةِ لِعِلَّةِ ذَهَابِ اَلْمَعْرُوفِ وَ تَلَفِ اَلْأَمْوَالِ وَ رَغْبَةِ اَلنَّاسِ فِي اَلرِّبْحِ وَ تَرْكِهِمْ لِلْقَرْضِ وَ اَلْقَرْضُ صَنَائِعُ اَلْمَعْرُوفِ وَ لِمَا فِي ذَلِكَ مِنَ اَلْفَسَادِ وَ اَلظُّلْمِ وَ فَنَاءِ اَلْأَمْوَالِ‏

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۵ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۲۸۶

و حضرت رضا عليه السّلام در پاسخ سؤالاتى كه محمّد بن سنان طىّ نامه‏اى از آن حضرت كرده بود فرمود: خداوند قتل نفس را حرام كرده است براى اينكه اگر حلال كرده بود بشرى باقى نمى‏ماند و همه در كوچكترين ناسازگارى يك ديگر را مى‏كشتند و تدبير او ناصواب و فاسد ميبود، و ناراضى كردن پدر و مادر را حرام فرموده براى اينكه در عقوق رعايت فرمان خدا باحترام فرزند از پدر و مادر خويش نشده و نيز بزرگداشت والدين از بين ميرود و نعمت خداوند كفران مى‏شود و شكرگزارى اساسش نابود ميگردد و آنچه را كه ميخواند بسوى كمى نسل و بلكه انهدام آن، چرا كه در عقوق والدين احترامى براى والدين نمى‏ماند و حقّشان شناخته نمى‏شود و خويشى قطع مى‏شود، و پدر و مادر رغبتى به فرزند، نخواهند داشت، و در تربيت او كوششى نخواهند كرد براى آنكه اميدى به نيكوئى او در عوض ندارند. و خداوند زنا را حرام كرده بجهت فسادى كه در آن پيدا مى‏شود از كشتار يك ديگر و در آميختن و بهم خوردن نسل و تبار و ترك تربيت فرزندان، و بر هم خوردن ميراث و آنچه از اين قبيل از اقسام فساد و تباهى است، و خداوند تهمت و ناروا و نسبت دادن به پاكدامنان كار زشت را، حرام فرموده براى اينكه نسب‏ها تباه مى‏شود و فرزند از پدر واقعى خود جدا مى‏گردد و مسأله ارث و ميراث بهم ميخورد، و كسى رغبت بتربيت فرزند پيدا نمى‏كند، و تعاليم معارف ترك خواهد شد، و آنچه در آن از ارتكاب گناهان كبيره است، و اسبابى كه موجب فساد و تباهى مردم مى‏گردد، و خوردن مال يتيم را به ستم حرام فرموده بجهات بسيارى از وجوه فساد كه اوّلين آن اينست كه هر گاه انسان مال يتيمى را بناروا تصرّف كند بحقيقت كه‏ بر كشتن او اعانت كرده‏ زيرا يتيم نيازمند است و خود نمى‏تواند كار خويش را انجام دهد و روزى خود را كسب كند و كسى را هم ندارد كه مانند پدر و مادر براى او دلسوزى كنند و نفقه‏اش را كفايت نمايند، پس اگر كسى مال او را بخورد اين همانند آنست كه براستى او را كشته است و او را بسوى فقر و تنگدستى كشانيده، با ارتكاب آنچه را كه خداوند بر او حرام كرده است، و عقوبتى را كه در دنيا براى او مقرّر فرموده در گفتار خود كه ميفرمايد: وَ لْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيداً (و بايد بندگان از مكافات عمل خويش بيم داشته باشند (و با يتيمان نيكو رفتار كنند) مبادا پس از خود فرزندانى صغير و ضعيف و ناتوان باقى گذارند بر حال آنها بترسند و بايد از خداوند پروا كنند و سخن از روى صلاح و درستى گويند (راه عدالت پويند) (نساء: ۹) و سخن امام باقر عليه السّلام كه فرموده است: «خداوند به دو كيفر در خوردن مال يتيم مردمان را تهديد فرموده، يكى در دنيا و ديگرى در عالم آخرت» پس در تحريم مال يتيم نگهدارى ثروت يتيم و مستقل بودن او نسبت بخويش و سلامت بازماندگان قيّم يتيم كه گرفتار شوند بهمان كه يتيم گرفتار شد از جهت همان تهديدى كه خداوند بعقوبت دنيوى كرده، و اضافه بر آن آنكه يتيم بزرگ خواهد شد و كمر انتقام خواهد بست، و كينه‏توزى و دشمنى و خصومتى به ميان آنها ببار خواهد آورد تا همگى نابود گردند، و خداوند فرار از ميدان نبرد با دشمن مهاجم را حرام فرموده: براى آن سستى كه در ديانت پديد مى‏آيد و استخفافى كه به پيمبران الهى و سروران و امامان عادل عليهم السّلام مى‏شود و يارى نكردن آنها در مقابل دشمنان، و كيفرى كه براى آنها است در انكار دعوت بإقرار بخداپرستى و آشكار نمودن عدالت اجتماعى و بركنار كردن جور و ظلم، و از ميان بردن فساد و تباهى، و آنچه در آن از تجرّي دشمن و جسارتش بر مسلمانان است و آنچه در پى دارد از اسارت و كشتار مردم و از ميان بردن دين خداوند عزّ و جل و غير اينها از فساد و تباهى، و خداوند تعرّب بعد از هجرت را حرام فرموده براى اينكه آن بازگشت است از دين به بى‏دينى و يارى نكردن پيمبران و حجّتهاى خدا عليهم السّلام، و آنچه در آن از فساد بوقوع مى‏پيوندد، و نابود كردن حقّ هر صاحب حقّى (چون قانون جنگل) [نه‏] براى بيابان‏نشينى تنها، و لذا اگر شخص با حقّ و حقوق آشنا شد و دين را كاملا دانست و شناخت حقّ ندارد با مردم جاهل و بى‏فرهنگ و عوام آميزش كند، و اين كار براى او بيمناك است، زيرا اطمينان نيست كه كارش بدان جا كشد كه آنچه مى‏داند زير پا نهد و مانند جهّال و مردم دور از فرهنگ عمل نمايد و در آن افراط ورزد، و علّت تحريم ربا نهى خداوند است از آن، براى آن فسادى كه نسبت به اموال در آنست، زيرا انسانى چنانچه يكدرهم را به دو درهم بخرد قيمت يكدرهم يكدرهم است و درهم ديگر تباه شده، پس خريد و فروش و معاملات ربوى همه خسارت و ضرر است در هر حال، براى خريدار و فروشنده، پس از اين رو خداوند عزّ و جلّ آن را (رباى معاملى را) بر بندگان حرام فرموده است براى فساد و تباهى ثروت و اموال همچنان كه منع فرموده كه اموال سفيه و كم عقل و يا ديوانه را در اختيار او قرار دهند زيرا خوف آنست كه همه را نابود كند، تا زمانى كه در او رشد عقلى مشاهده شود (كه منع برداشته شده و امر شده است كه مالشان را بآنها باز گردانيد) و براى اين علّت خداوند عزّ و جلّ ربا را حرام كرده است، و معامله ربوى فروختن يك درهم بدو درهم است، و راز تحريم ربا بعد از بيّنه (يعنى دانستن حكم خداوند در باره آن) آنست كه در آن كوچك شمردن حرامى كه خداوند آن را حرام فرموده است ميباشد و اين خود از كبائر است پس از فهميدن حكم تحريم آن از جانب حق تعالى و اين نيست مگر سبك شمردن حرامى كه عقلا و شرعا حرمتش معلوم شده است، و كوچك شمردن آن دخول در كفر است (نه تنها معصيت)، و سرّ تحريم رباى قرضى آنست كه كار خير از ميان ميرود و اموال تلف مى‏شود، و مردم ببردن منفعت مايل مى‏شوند و دادن قرض الحسن از بين ميرود، و قرض دادن از كارهاى پسنديده و نيك است، و از براى فساد و ستمى كه بقرض‏گيرنده مى‏شود و مالى كه نابود مى‏گردد.