الحج ٨
ترجمه
| الحج ٧ | آیه ٨ | الحج ٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عِلْمٍ»: مراد علم ضروری و بدیهی است. از قبیل: اطّلاع انسان از زنده بودن خود، و این که یک، نصف دو است. «هُدیً»: مراد استدلال درست و حجّت صحیح است. «کِتَابٍ»: مراد کتاب آسمانی است (نگا: أحقاف / . «مُنِیر»: روشنگر. بیانگر حق و حقیقت (نگا: آل‌عمران / . روشن و واضح (نگا: فرقان / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
این آیه درباره ابوجهل نازل شده است.[۱]
تفسیر
- آيات ۳ - ۱۶ سوره حج
- وصف الحال سه صنف از مردم : اصرار كنندگان برباطل ، متزلزلان در راه حق و مؤ منان
- مراد از اينكه درباره رهبرى پيروى از شيطان فرمود:((كتب عليه انه من تولاه فانهيضله ...((
- رفع ريب و ترديد در بعث و نشور، با بيان چگونگى خلقت انسان و نبات
- نسبت زمين به گياه مانند نسبت رحم به جنين است
- تفصيلى در مورد استنتاج پنج نتيجه از بيان كيفيت خلقت انسان و نبات
- مقصود از ((علم (( و ((هدى (( در آيه : ((و من الناس منيجادل فى الله بغير علم و لاهدى ...((
- وصف صنفى ديگر كه دين را براى دنيايشان مى خواهند (و من الناس من يعبد الله علىحرف ...)
- معنى و مفاد آيه : ((من كان يظن ان لن ينصره الله ...(( و وجوهى كه درباره آن گفته اند
- دو روايت در ذيل ( و من الناس من يجادل ...)
- رواياتى درباره مراد از ((مخلقة و غيرمخلقة (( و جمله : ((نقر فى الارحام ما نشاء الىاجل مسمى ((
- چند روايت در ذيل آيه : ((و من الناس من يعبد الله على حرف (( كه درباره طالبان دين براى دنيا است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ «8»
و از (ميان) مردم كسى است كه درباره‌ى خدا بدون هيچ دانش و هدايت و كتاب روشنى مجادله مى‌كند.
پیام ها
1- سعى كنيم كه در انتقاد، همه را توبيخ نكنيم. «وَ مِنَ النَّاسِ»
2- جدال اگر از روى علم باشد مانعى ندارد. يُجادِلُ ... بِغَيْرِ عِلْمٍ
3- راههاى شناخت انسان متعدّد است، گاهى از راه فكر و تعقّل و تحصيل بدست مى‌آيد كه شايد كلمه «بِغَيْرِ عِلْمٍ» اشاره به آن باشد و گاهى به دل الهام مى‌شود كه شايد كلمه «هُدىً» اشاره به آن باشد و گاهى از طريق كتب آسمانى و وحى و نبوّت. «وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ «8»
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ: و از مردمان كسى است كه از روى عناد جدال مى‌كند در كلام خدا، يا در توحيد و قدرت الهى. نزد ابن عباس مراد ابو جهل است يا أبىّ يا نضر بن حرث «1»، و بنابراين تكرار براى تأكيد است. يا مراد از آيه اول رؤساى كفار، و مراد از آيه دوم تبعه ايشان و ساير مقلدان كه هر يك از ايشان طرح جدال مى‌افكنند. بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً: بدون دانائى و بى‌دليلى كه راه نمايد به مقصد. وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ: و نه كتاب روشنى كه بدان صواب از خطا روشن و ممتاز گردد. ممكن است غرض از تكرار دلالت باشد بر آن كه آن مجادل را هيچ سندى نيست بر مدعاى خود از علم ضرورى و استدلال و وحى، بلكه جدال او محض تقليد و تقليد محض مى‌باشد.
«1». تفسير ابن عباس در حاشيه درّ المنثور سيوطى، ج 3، ص 284، طبع با افست در كتابفروشى اسلاميّه تهران.
جلد 9 - صفحه 21
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ «8» ثانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ «9» ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ يَداكَ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ «10»
ترجمه
- و بعضى از مردم كسى است كه مجادله ميكند در خدا بدون دانشى و نه هدايتى و نه كتابى روشن
با آنكه منحرف كننده باشد جانبش را تا گمراه گرداند از راه خدا مر او را است در دنيا رسوائى و ميچشانيم او را روز قيامت عذاب سوزان
اين براى آنچيزى است كه پيش فرستاده است دو دست تو و همانا خدا
جلد 3 صفحه 591
نيست ستمكار مر بندگانرا.
تفسير
- قمّى ره نقل فرموده كه نازل شد در باره ابو جهل و ثانى عطفه بمعناى روى گرداندن و اعراض نمودن از راه حقّ و طريق خداوند و ايمان است چون كلمه ثانى بمعناى دو تا كننده و عطف بمعناى جانب است و جمعا كنايه از تكبّر و پهلو گرداندن و شانه از زير بار تكليف كشيدن ميباشد و خلاصه مستفاد از آيات شريفه آنستكه بعضى از مردم كور كورانه بدون هيچ دليل و برهان و سند روشنى از راه تقليد و تعصّب در توحيد الهى و صفات جمال و جلال او سخنرانى و خودنمايى ميكنند و با آنكه حقّ بر آنها عرضه شده با تكبّر و نخوت از قبول آن استنكاف و استكبار دارند تا در نتيجه مردم را گمراه نمايند و خودشان هم در گمراهى بمانند چون ليضلّ بفتح ياء نيز قرائت شده است از براى چنين شخصى در دنيا جز رسوائى و خوارى نخواهد بود و در آخرت ما عذاب آتش سوزان را باو خواهيم چشانيد و ميگوئيم اين براى استحقاقى است كه بدست خود در دنيا براى خودت تهيّه و تدارك نمودى و پيش فرستادى و الا خداوند عادل است كسيرا بدون استحقاق عذاب نميكند با آنكه اگر بخواهد بدون سبب بنده‌ئى را مخلّد در جهنّم نمايد ظلم بسيار نموده و خدا هيچ ظلم نميكند چه رسد بآنكه العياذ باللّه بسيار ظلم كننده باشد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ مِنَ النّاس‌ِ مَن يُجادِلُ فِي اللّه‌ِ بِغَيرِ عِلم‌ٍ وَ لا هُدي‌ً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ «8»
تفسير اينکه آيه در آيه سوّم بيان شد فقط تفاوت اينکه دو آيه اينکه است که در آيه سوّم مي‌فرمايد: «وَ يَتَّبِع‌ُ كُل‌َّ شَيطان‌ٍ مَرِيدٍ» و در اينکه آيه مي‌فرمايد:
(وَ لا هُدي‌ً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ): که هيچگونه مدركي ندارند، هيچ يقيني و هيچ كتاب آسماني در دست ندارند و هادي ندارند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 8)- باز هم مجادله به باطل: در اینجا نیز سخن از مجادله کنندگانی است که پیرامون مبدء و معاد به جدال بی‌پایه و بی‌اساس می‌پردازند.
نخست می‌گوید: «گروهی از مردم کسانی هستند که در باره خدا بدون هیچ علم و دانش و هدایت و کتاب روشنی به مجادله بر می‌خیزند» (وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدیً وَ لا کِتابٍ مُنِیرٍ).
در حقیقت بحث و جدال علمی در صورتی می‌تواند ثمر بخش باشد که متکی به یکی از این دلائل گردد. عقل یا کتاب یا سنّت.
جمله «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ» درست همان تعبیری است که در آیه سوم گذشت. و ظاهرا آیه گذشته ناظر به حال پیروان گمراه و بی‌خبر است در حالی که این آیه ناظر به رهبران این گروه گمراه می‌باشد.
نکات آیه
۱ - نکوهش گروهى از مشرکان عصر بعثت از سوى خدا، به خاطر بحث و جدل جاهلانه آنان در باره او (و من الناس من یجدل فى اللّه بغیر علم)
۲ - مجادله خصمانه برخى از مشرکان عصر بعثت، علیه اندیشه توحید و یکتاپرستى (و من الناس من یجدل فى اللّه بغیر علم) «جدال و مجادلة» (مصدر «یجادل») به معناى برخورد خصمانه با یک رأى و اعتقاد است. قید «فى اللّه» مى رساند که اندیشه توحید ربوبى - که از سوى پیامبر(ص) تبلیغ مى شد - خشم گروهى از اهل شرک را برانگیخته بود و آنان براى جلوگیرى از نفوذ آن در افکار و اندیشه هاى مردم، با آن به مبارزه برخاستند و در ردّ و انکار آن به بحث و جدل خصمانه روى آوردند.
۳ - جدل و پافشارى بر عقاید باطل و فاقد مبانى علمى، امرى است نکوهیده در پیشگاه خداوند. (و من الناس من یجدل فى اللّه بغیر علم)
۴ - بحث و جدل، آن گاه که متکى بر پایه هاى دانش و برهان باشد، جایز و بلامانع است. (و من الناس من یجدل فى اللّه بغیر علم) قید «بغیر علم» مى رساند که اگر جدل و پافشارى روى یک عقیده و ابطال آرا و عقاید دیگران، برپایه علم و استدلال استوار باشد، جایز است.
۵ - شرک، اندیشه اى جاهلانه و غیر قابل دفاع است. (و من الناس من یجدل فى اللّه بغیر علم) در این جا سخن درباره مشرکانى است که به منظور دفاع از اندیشه خود پیرامون توحید و یگانگى خدا به بحث و جدل پرداختند و از سوى خدا مورد نکوهش قرار گرفتند.
۶ - معارف متکى بر برهان هاى عقلى، الهامات ربانى و کتاب هاى آسمانى، تنها معارف شایسته اعتقاد و ارزشمند در بینش قرآنى (و من الناس من یجدل فى اللّه بغیر علم و لا هدًى و لا کتب منیر) در آیه یاد شده معرفت هاى قابل اعتماد و شایسته دفاع معارفى است که از یکى از سه راه ذیل به دست بیاید: «علم» «هدایت» و «کتاب». به نظر مى رسد که مراد از «علم» معرفت هایى است که از راه براهین عقلى و مقصود از «هدایت» دریافت هایى است که از طریق رؤیت قلبى و الهامات درونى و منظور از «کتاب منیر» حقایقى است که به وسیله شنیدن از رسولان الهى و مراجعه به کتاب هاى آسمانى به دست مى آید.
۷ - عقل و دل، دو ابزار کارآمد در وجود انسان براى دستیابى به معارف درست در باره خدا و صفات و افعال او (یجدل فى اللّه بغیر علم و لا هدًى)
۸ - کتاب هاى آسمانى، روشنگر حقایق و آموزنده معرفت هاى درست است. (من یجدل فى اللّه بغیر علم و لا هدًى و لا کتب منیر)
موضوعات مرتبط
- توحید: مجادله درباره توحید ۲
- خدا: سرزنشهاى خدا ۱، ۳; مجادله درباره خدا ۱
- خداشناسى: خداشناسى عقلى ۷; خداشناسى فطرى ۷
- شرک: بى منطقى شرک ۵
- شناخت: ابزار شناخت ۷
- عقل: نقش عقل ۷
- عقیده: الهام در عقیده ۶; برهان در عقیده ۶; سرزنش اصرار بر عقیده باطل ۳; مبانى عقیده ۶
- قلب: نقش قلب ۷
- کتب آسمانى: تعالیم کتب آسمانى ۸; روشنگرى کتب آسمانى ۸; کتب آسمانى و عقیده ۶
- مجادله: برهان در مجادله ۴; شرایط جواز مجادله ۴
- مشرکان: دشمنى مشرکان صدراسلام ۲; سرزنش مشرکان صدراسلام ۱; مجادله مشرکان صدراسلام ۱، ۲
منابع
- ↑ تفاسیر على بن ابراهیم و برهان.
