البقرة ٢٠١
ترجمه
| البقرة ٢٠٠ | آیه ٢٠١ | البقرة ٢٠٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«قِنَا»: ما را به دور دار. از ماده (وقی).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۲۰۳ - ۱۹۶ ، سوره بقره
- فرق بين تمام و كمال و مراد از امر به اتمام حج
- معناى حج و بيان اقسام آن در اسلام
- معناى كلمه هدى و فرق آن با هديه
- تفاوت اعمال و مناسك حج براى اهل مكه و غير آنها از مردم
- وجه تشديد بليغ امر به تقوى در آيه شريفه : و اتقوالله ...
- آيه اى كه دلالت مى كند بر اينكه داد و ستد در حج حلال است
- وقوف و كوچ از عرفات يكى ديگر از مناسك حج خانه خدا
- دعوت به ذكر و ياد خدا و مبالغه در آن در خلال مناسك حج
- بحث روايتى در ذيل آيات حج و شاءن نزول و بيان آنها
- بحث روايتى ديگر در باره حج تمتع و نقد و بررسى تحريم آن بعد از رسول الله (ص )
- رواياتى چند از طريق اهل سنت در باره حج تمتع
- رواياتى دال بر تشريح حج تمتع در زمان پيامبر و نهى خليفه دوم آن بر اساس اجتهاد شخصى
- گفتار صريح عمر در اينكه آنچه رسولخدا انجام مى داده او از آن نهى مى كند
- حكم خليفه دوم بر تصريح خود او بر خلاف قرآن است
- بررسى كلى پيرامون نهى از متعه در حج
- دلائلى كه در روايات براى تحريم حج تمتع پس از پيامبر(ص ) اقامه شده و نقد و رد آنها
- تمتع در حج موافق با كتاب خداست نه نهى از آن
- نهى عمر صراحتا اجتهاد در مقابل نص است
- رد استدلال برخى كه گفته اند حكم تمتع در حج باعث تعطيل بازارهاى مكه است
- رد استدلال برخى كه تشريع حج تمتع را بر مبناى قول عثمان بر اساس ترس از رسولخدا دانسته اند
- حج تمتع مختص اصحاب پيامبر نيست
- امتثال دستور رسول الله واجب ، احكام خدا نسخ ناشدنى و والى حق تغيير احكام راندارد
- اطاعتى كه آيه : اطيعوالله و اطيعواالرسول و اولى الامر منكم ، براى ولى امر قرار مى دهد اطاعت در غير احكام است
- ولى امر نمى تواند به منظور صلاح كار خود احكام خدا را زير و رو كند ولو آنچه مى كند به صلاح حال امت مى كند
- تطبيق آنچه در باره حدود اختيارات ولى امر گفته شده با مسئله تمتع و آنچه از خليفه دوم صادر شد
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«201» وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ
(اما) بعضى از مردم مى‌گويند: پروردگارا! در دنيا به ما نيكى عطا كن و در آخرت نيز نيكى مرحمت فرما و مارا از عذاب آتش نگهدار.
نکته ها
يكى از راههاى شناخت مردم، آشنايى با آرزوها و دعاهاى آنان است. در آيه قبل، درخواست گروه اوّل از خداوند مربوط به دنيا بود و كارى به خير و شرّ آن نداشتند، ولى در اين آيه درخواست گروه دوّم از خداوند، «حَسَنَةً» است در دنيا و آخرت. در ديدگاه گروه اوّل؛ دنيا به خودى خود مطلوب است، ولى در ديد گروه دوّم؛ دنيايى ارزشمند است كه حسنه باشد و به آخرت منتهى گردد.
در روايات نمونه‌ها و مصاديقى براى نيكى‌هاى دنيا و آخرت نقل شده است «1»، ولى حسنه در انحصار چند نمونه نيست.
امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه فرمود: مقصود خشنودى خدا و بهشت در آخرت و زندگى دنيا و خوش اخلاقى در دنيا مى‌باشد. «2»
در دعاها، هدف‌هاى كلّى مطرح شود و تعيين مصداق به عهده خداوند گذاشته شود. ما از خداوند حسنه و سعادت مى‌خواهيم، ولى در اينكه رشد و صلاح ما در چيست؟ آنرا به عهده‌ى خداوند مى‌گذاريم. چون ما به خاطر محدوديّت‌هاى علمى و عدم آگاهى از آينده و ابعاد روحى خودمان، نمى‌توانيم مصاديق جزئى را تعيين بنمائيم. به همين جهت توصيه شده است از خداوند وسيله كار را نخواهيد، خودِ كار را بخواهيد. زيرا ممكن است خداوند از وسيله‌ى ديگرى كه به فكر و ذهن ما نمى‌آيد، كارى را براى ما محقّق سازد. مثلًا از خداوند توفيق زيارت حج را بخواهيد، امّا نگوييد: خدايا مالى به من بده تا به مكّه بروم. چون خداوند گاهى سبب را به گونه‌اى قرار مى‌دهد كه ما فكر آن را نمى‌كرديم.
«1». تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 199.
«2». كافى، ج 5، ص 71.
جلد 1 - صفحه 316
پیام ها
1- دنيا و آخرت با هم منافاتى ندارند، به شرط آنكه انسان به دنبال حسنه و نيكى باشد. «فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً»
2- هر رفاهى مذموم نيست، بلكه زندگانى نيكو، مطلوب نيز هست. «رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً»
3- دوزخ، حساب جدايى دارد. با اينكه از خداوند نيكى آخرت را مى‌خواهند، ولى براى نجات از آتش، جداگانه دعا مى‌كنند. «1» «قِنا عَذابَ النَّارِ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (201)
بعد از آن طبقه دوم را بيان فرمايد:
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ: و بعضى ديگر از مردمان كسى است كه مى‌گويد: رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً: اى پروردگار ما عطا و مرحمت فرما ما را در دنيا نيكوئى، يعنى صحت و نعمت و امنيت و راحت به جهت اعانت بر امر آخرت و توفيق طاعت. وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً: و در آخرت هم نيكوئى از ثواب بهشت و علوّ درجات و رسيدن به فيوضات. وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: و نگهدار ما را از عذاب آتش جهنم به عفو و مغفرت و فضل و مرحمت.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 364
تنبيه: آيه شريفه تحريص و ترغيب بندگان است به ياد خدا. مفسرين را در آيه شريفه اقوالى است.
1- از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه فرمود: حسنه در دنيا صحت و عافيت، و در آخرت مغفرت و رحمت است «1».
2- در كتاب كافى- از حضرت صادق عليه السّلام سؤال شد از اين آيه شريفه فرمود: رضوان خدا و بهشت است در آخرت، و وسعت در معيشت و حسن خلق است در دنيا «2».
3- از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام مروى است كه فرمود: حسنه اين جهان زن صالحه، و حسنه آن جهان حور حميده؛ و عذاب نار، زوجه ناشايسته درشت خوى و سخت گوى بدلقا است « «3»».
و مصدق اينست فرمايش حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه فرمود: هر كه قلب شاكر و لسان ذاكر و زوجه صالحه داشته باشد كه اعانت كند او را بر امر دنيا و آخرت، پس او را در دنيا و آخرت حسنه داده‌اند و محفوظ گشته از عذاب آتش «4».
4- نزد بعضى حسنه در دنيا علم و عبادت، و در آخرت بهشت و عذاب نار عبارت است از گناهان و شهوات مؤدى به آن.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (201)
ترجمه
و بعضى از مردم كسانى هستند كه ميگويند پروردگار ما بده ما را در دنيا نيكوئى و در آخرت نيكوئى و نگاه دار ما را از عذاب آتش.
تفسير
حسنه دنيوى مانند صحت و امنيت و رفاهيت و وسعت و سعادت است و حسنه اخروى مانند قرب و منزلت و شرف و رحمت و مغفرت است و بنظر حقير بهتر و مناسبتر با مفاد آيه شريفه همان خير دنيا و آخرت است كه بخواهد از براى
جلد 1 صفحه 257
خود و اقارب و دوستان خود و عموم شيعيان و از حضرت صادق (ع) در كافى و از عياشى حسنه دنيويه بوسعت معاش و حسن اخلاق تفسير شده و حسنه اخروى برضوان اللّه و بهشت و از امير المؤمنين (ع) حسنه دنيويه بزن صالحه و حسنه اخرويه بحور العين و و عذاب نار بزن بد تأويل شده است و بعضى گفته‌اند حسنه دنيويه علم و عبادت است و اخرويه بهشت و عذاب نار شهوات و معاصى است كه موجبات عقاب است و معلوم است كه مراد از اين بيانات ذكر مصاديق است و اختصاص و تنافى مفهوم نميشود.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ مِنهُم مَن يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنيا حَسَنَةً وَ فِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النّارِ (201)
(و بعضي از مردم كساني هستند که ميگويند پروردگار ما در دنيا بما خير عطا كن و در آخرت بما خير عطا فرماي و ما را از عذاب آتش حفظ نماي) وَ مِنهُم مَن يَقُولُ يعني بعضي از مردم كساني هستند که ميگويند و اينکه دسته از مؤمنين و معتقدين بروز جزاء و مثوبات اخروي ميباشند.
رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنيا حَسَنَةً ايتاء و اعطاء متقارب المعني است ولي اتي ثلاثي ايتاء بمعني جاء و عطا ثلاثي اعطاء بمعني تناول است و ممكن است ايتاء در معني تقريب بعيد و ايجاد معدوم استعمال گردد ولي اعطاء در بذل موجود بكار برده شود و حسنة بمعني فعل خير است در مقابل سيئة که بمعني فعل شرّ است و هر گاه حسنه و حسنات بعبد نسبت داده شود عبارت از عبادات و طاعات او از واجبات و مستحبات است و سيئات عبارت از گناهان و محرمات اوست، و هر گاه حسنه بخدا نسبت داده شود عبارت از اعطاء نعمت و فضل و مرحمتي است که از او نسبت ببنده ميشود، و سيئة نيز اطلاق ميشود بر بليات و مصائبي که از جانب خدا بواسطه نقمت و نكبت و جزاي عمل انسان بر او وارد ميشود و اينگونه افعال اگر چه از جهت مجازات حسن است زيرا محال است فعل قبيح از خدا صادر شود ولي چون
جلد 2 - صفحه 379
بسا بضرر بنده است نسبت بحال او سيئة گفته ميشود چنانچه در آيه شريفه ميفرمايد وَ إِن تُصِبهُم حَسَنَةٌ يَقُولُوا هذِه‌ِ مِن عِندِ اللّه‌ِ وَ إِن تُصِبهُم سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هذِه‌ِ مِن عِندِك‌َ قُل كُل‌ٌّ مِن عِندِ اللّه‌ِ«1» و حسنه در اينکه آيه شامل جميع خيرات و نعمتي است که در دنيا ممكن و صلاح است به بنده داده شود و تعبير بمفرد در كلمه حسنة نه براي وحدت است که يك حسنة باشد و نه براي جنس است که جنس حسنة باشد که با يك حسنة هم صادق باشد بلكه مفادش شايد اينکه باشد که هر چه در دنيا و آخرة بما عطا مي‌فرمايي حسنة باشد و بنفع ما و صلاح ما باشد که تقريبا مفادش مفاد مضمون دعاء «
اللهم اعطنا خير الدنيا و الاخرة و اصرف عنا بلاء الدنيا و الاخرة
» است. وَ فِي الآخِرَةِ حَسَنَةً و در آخرت نيز بمن حسنة عنايت فرماي که شامل فيوضات و نعم اخروي ميشود.
وَ قِنا عَذابَ النّارِ ق فعل امر از وقي يقي است يعني حفظ كن ما را از عذاب آتش که مراد جهنم است،
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 201)- «و گروهی می‌گویند پروردگارا! به ما نیکی عطا کن و در آخرت نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب آتش نگاهدار» (وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ).
در حقیقت این قسمت از آیات اشاره به خواسته‌های مردم و اهداف آنها در این عبادت بزرگ است، زیرا گروهی هم مواهب مادی دنیا را می‌خواهند و هم مواهب معنوی را بلکه زندگی دنیا را نیز به عنوان مقدمه تکامل معنوی می‌طلبند! در این که منظور از «حَسَنَةً» در آیه چیست؟ در حدیثی از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: «کسی که خدا به او قلبی شاکر و زبان مشغول به ذکر حق، و همسری با ایمان که او را در امور دنیا و آخرت یاری کند ببخشد، نیکی دنیا و آخرت را به او داده و از عذاب آتش باز داشته شده».
البته «حسنه» به معنی هر گونه خیر و خوبی است و مفهوم وسیع و گسترده‌ای دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می‌شود، بنابراین آنچه در روایت فوق آمده بیان مصداق روشن آن است.
نکات آیه
۱ - تمجید آن دسته از مردم که پس از انجام مناسک حج، خواهان نیکوهاى دنیا و آخرت و نجات از آتش هستند. (و منهم من یقول ربنا اتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة و قنا عذاب النّار)
۲ - درخواست از مقام ربوبیّت خداوندى، از آداب دعا (ربّنا اتنا)
۳ - تعلیم چگونگى دعا و درخواست از خداوند (و منهم من یقول ربّنا اتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة و قنا عذاب النّار)
۴ - عدم تنافى میان دنیاخواهى و آخرت طلبى (و منهم من یقول ربّنا اتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة و قنا عذاب النّار)
۵ - هر رفاهى، مذموم نیست. (ربّنا اتنا فى الدنیا حسنة)
روایات و احادیث
۶ - حسنه در دنیا، وسعت روزى و اخلاق نیک و در آخرت، رضوان الهى و بهشت است. (ربّنا اتنا فى الدنیا حسنة) امام صادق (ع) درباره آیه «ربّنا اتنا ...»، فرمود: رضوان اللّه و الجنة فى الاخرة و السعة فى الرزق و المعاش و حسن الخلق فى الدنیا[۱].
موضوعات مرتبط
- آخرت: رابطه آخرت با دنیا ۱
- آخرت طلبى: آخرت طلبى و دنیاطلبى ۴
- اخلاق: اخلاق پسندیده ۶
- بهشت: ۶
- حجّ: دعا در حجّ ۱
- حسنه: حسنه اخروى ۶ ; حسنه دنیوى ۶
- خدا: ربوبیّت خدا ۲ ; رضاى خدا ۶
- دعا: آداب دعا ۱، ۲، ۳
- رفاه: رفاه مجاز ۵
- روزى: توسعه روزى ۶
- گروههاى اجتماعى: ۱
منابع
- ↑ معانى الاخبار، ص ۱۷۵ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۹۹، ح ۷۲۵ و ۷۲۸.
