غافر ١٥
ترجمه
| غافر ١٤ | آیه ١٥ | غافر ١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ»: صاحب مقامات بالا و مراتب والا. یعنی خدا درجات کمال و اوصاف جلال او آن قدر بالا است که کمال و جلالی در مقابلش کمال و جلال نیست، و همای بلند پرواز عقل و علم بشری هرگز به ذیل آن هم نمی‌رسد، چه رسد به اوج آن. عظیم‌الصّفات. برخی رفیع‌الدّرجات را به معنی برافرازنده آسمانها (نگا: زادالمسیر) و بالا برنده درجات بندگان (نگا: نمونه) دانسته‌اند. بعضی هم گفته‌اند: درجات و مقامات در دست خدا است و به هر کس که بخواهد می‌دهد (نگا: کشّاف). «ذُوالْعَرْشِ»: خالق و مالک عرش. دارای تخت و سریر سلطنت جهان هستی. «الرُّوحَ»: وحی (نگا: نحل / شوری / ). «مِنْ أَمْرِهِ»: به فرمان خود. «یَوْمَ التَّلاق»: روز قیامت است که در آن پیشینیان و پسینیان و زمینیان و آسمانیان به همدیگر می‌رسند و یکدیگر را ملاقات می‌کنند، و هر کسی با اعمالی که کرده است رو به رو می‌شود و سزا و جزای آن را می‌بیند. یاء تلاقی در رسم‌الخطّ قرآنی حذف شده است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
يُنَزِّلُ الْمَلاَئِکَةَ بِالرُّوحِ... (۵) يُنَزِّلُ الْمَلاَئِکَةَ بِالرُّوحِ... (۵) نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ (۱) تَعْرُجُ الْمَلاَئِکَةُ وَ الرُّوحُ... (۲)
قُلْ إِنَ رَبِّي يَقْذِفُ... (۰) وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِ... (۰) عَلَى قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ... (۱) بِلِسَانٍ عَرَبِيٍ مُبِينٍ (۰) مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ (۱)
تفسیر
- آيات ۱۳ - ۲۰ سوره مؤ من
- اقامه دو حجت بر توحيد، با بيان اينكه ارسال وانزال رزق فقط از ناحيه خداى سبحان است
- معناى اينكه خداى تعالى رفيع الدرجات است
- مراد از اينكه خداوند بر هر كس كه بخواهد، از امر خود روح القاء مى كند
- وجه تسميه روز قيامت به يوم التلاق
- مقصود از بروز مردم براى خدا در روز قيامت
- توضيحى در مورد لا ظلم اليوم و تعليل آن به ان الله سريع الحساب
- احتجاج بر توحيد با بيان اينكه خدا قضاى به حق مى كند
- رواياتى درباره يوم التلاق ، فانى شدن دنيا به هنگام قيامت ، توبه ، و خانة الاعين
نکات آیه
۱ - خداوند، بلند مرتبه و داراى منزلت رفیع (رفیع الدرجت) درباره «رفیع الدرجات» دو دیدگاه وجود دارد: ۱- واژه «رفیع» صفت مشبهه مى باشد که به فاعل خود (الدرجات) اضافه گردیده است. بودن این آیه در مقام برشمردن اوصاف خداوند، تأیید کننده این احتمال است. ۲- صیغه مبالغه از اسم فاعل (رافع); یعنى، بالابرنده مى باشد که به مفعول خود اضافه شده است. مانند مفاد آیه «یرفع اللّه الذین آمنوا منکم و الذین أوتوا العلم درجات»، (مجادله (۵۸) آیه ۱۱) و آیه «و هو الذى جعلکم خلائف الأرض و رفع بعضکم فوق بعض درجات»، (انعام (۶) آیه ۱۶۵).
۲ - خداوند بالا برنده درجات و منزلت هاى موجودات مستعد کمال (رفیع الدرجت)
۳ - تفاوت و گوناگونى درجه ها و منزلت هاى موجودات (انسان ها، فرشتگان و...) (رفیع الدرجت)
۴ - خداوند فرمان رواى جهان هستى است. (ذو العرش) «عرش» به معناى تخت فرمان روایى است و صاحب عرش بودن خداوند (ذوالعرش)، کنایه از سیطره کامل خداوند بر جهان هستى و فرمان روایى مطلق او بر آن است.
۵ - جهان هستى، داراى مرکز اداره و فرمان روایى به نام (عرش) (ذو العرش)
۶ - القاى وحى به پیامبران به فرمان خداوند بوده است. (یلقى الروح من أمره) «روح» در اصل به معناى مایه حیات و وسیله حیات بخش انسان است (قاموس المحیط); ولى طبق نظر مفسران در این آیه در معناى کنایى به کار رفته و مقصود از آن وحى الهى است که مایه حیات معنوى انسان ها مى باشد.
۷ - گزینش پیامبران براى دریافت وحى، وابسته به مشیت خداوند و از شؤون اختصاصى او است. (یلقى الروح من أمره على من یشاء)
۸ - عبودیت خداوند، زمینه ساز شایستگى انسان براى دریافت وحى (یلقى الروح من أمره على من یشاء من عباده)
۹ - وحى، حیات بخش انسان و جامعه است. (یلقى الروح من أمره على من یشاء من عباده) از نام گذارى وحى به روح، برداشت یاد شده استفاده مى شود.
۱۰ - انذار و اخطار مردم درباره قیامت، از وظایف اصلى پیامبران (یلقى الروح ... على من یشاء من عباده لینذر یوم التلاق) در برداشت یاد شده، فاعل «لینذر»، ضمیرى دانسته شده که به «من» موصول باز مى گردد.
۱۱ - آشنا شدن مردم با معاد و باور داشتن آن، از اهداف نزول وحى (یلقى الروح ... لینذر یوم التلاق)
۱۲ - قیامت، روز به هم رسیدن بندگان و آشنا شدن آنان از حال یکدیگر (یوم التلاق) «تلاق» به معناى التقا و به هم رسیدن است. مقصود از آن در آیه شریفه، به هم رسیدن بندگان در روز قیامت است و یا ملاقات بندگان با خدا است که در این صورت معناى مجازى آن (روبه رو شدن با کیفر و پاداش الهى) مراد است.
۱۳ - قیامت، روز روبه رو شدن بندگان با کیفر و پاداش الهى (یوم التلاق)
۱۴ - «یوم التلاق» از نام هاى قیامت (یوم التلاق)
روایات و احادیث
۱۵ - «عن أبى عبداللّه(ع) قال: «یوم التلاق» یوم یلتقى أهل السماء و أهل الأرض...;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده که: «یوم التلاق» روزى است که اهل آسمان و زمین با یکدیگر ملاقات مى کنند...».
موضوعات مرتبط
- آفرینش: حاکم آفرینش ۴; مرکز تدبیر آفرینش ۵
- اسماء و صفات: ذوالعرش ۴; رفیع الدرجات ۱
- انبیا: انذارهاى انبیا ۱۰; مسؤولیت انبیا ۱۰; منشأ گزینش انبیا ۷
- انذار: انذار از قیامت ۱۰
- ایمان: اهمیت ایمان به معاد ۱۱
- حیات: عوامل حیات ۹
- خدا: آثار مشیت خدا ۷; اختصاصات خدا ۲، ۷; افعال خدا ۲; اوامر خدا ۶
- عبادت: آثار عبادت خدا ۸
- عرش: نقش عرش ۵
- قیامت: پاداش در قیامت ۱۳; کیفر در قیامت ۱۳; ملاقات در قیامت ۱۲، ۱۵; نامهاى قیامت ۱۴; ویژگیهاى قیامت ۱۲، ۱۳، ۱۵
- کمال: منشأ کمال ۲
- محمد(ص): منشأ وحى به محمد(ص) ۶
- موجودات: مراتب کمال موجودات ۳
- وحى: زمینه دریافت وحى ۸; فلسفه نزول وحى ۱۱; منشأ وحى ۷; نقش وحى ۹
- یوم التلاق: ۱۴
منابع
- ↑ معانى الأخبار، ص ۱۵۶، ح ۱; نورالثقلین، ج ۴، ص ۵۱۴، ح ۲۴.
