النور ٣٩
ترجمه
| النور ٣٨ | آیه ٣٩ | النور ٤٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«قِیعَةٍ»: (قِیعَة) و (قاع) به معنی بیابان بی آب و علف است. کویر. فلات. «الظَّمْآنُ»: تشنه. «جَآءَهُ»: به مکانی بیاید که سراب را در آنجا آب می‌دید. «شَیْئاً»: اصلاً. چیزی. «وَجَدَ اللهَ عِندَهُ»: خدا را در نزد سراب بیابد. خدا را در کنار خود حاضر بیابد. در هر صورت مراد این است که اجل مقدّر خدا در می‌رسد و خدا به حسابش می‌رسد. هدف از خود مثل هم، این است که کافران در دنیا به دنبال جهان سرابگون در تک و پویند و سرانجام چیزی نمی‌جویند، و در آخرت نیز اعمال نیکی هم اگر داشته باشند بیفایده بوده و رنجشان برباد است، و عذاب سرمدی خدا برایشان آماده است (نگا: آل‌عمران / فرقان / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ قَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ... (۱) وَ قَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ... (۱) وَ قَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ... (۲)
يَکَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ... (۲) ثُمَ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ... (۲) بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ... (۱) أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً... (۱) قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ... (۱)
تفسیر
- آيات ۳۵ - ۴۶، سوره نور
- معنا و مفادى كه آيات : ((الله نور السموات و الارض ...)) متضمن آن است .
- معناى ((نور)) و توضيح مراد از اينكه فرمود: ((خدا نور آسمانها و زمين است )).
- خداوند براى همه موجودات ((معلوم )) است و همه او را مى شناسند.
- مقصود از نور خدا همان نور ايمان و معرفت است كه به مؤ منين اختصاص دارد.
- تمثيل نور خدا به نور چراغ (مثل نوره كمشكوة ...). براى بيان تابش نور ايمان و معرفت در قلوب مؤ منين .
- مراد از جمله ((نور على نور)) در آيه شريفه
- مؤ منينى كه داراى ايمان كامل هستند از نور خدا بهره مى گيرند.
- وصف حال كسانى كه هيچ گاه از ياد خداوند باز نمى مانند!
- اشاره به اينكه تسبيح خدا مقدمه حصول معرفت ، و حمد خدا بعد از حصول معرفت اوست جلّ و علا.
- وجه اين كه در (رجال لا تلهيهم تجارة و لا بيع ) الهاء تجارت و بيع هر دو نفى شده است.
- وجه مقابله بين ذكر خدا و اقامه نماز در آيه شريفه
- مقصود از اينكه درباره قيامت فرمود: ((تتقلب فيه القلوب و الابصار))
- توضيح فراز اولآيه پاداش مؤ منان ((ليجزيهم الله احسن ما عملوا)).
- توضيح فراز دوم آن ((و يزيدهم من فضله )).
- توضيح فراز سوم آيه پاداش مؤ منان (و الله يرزق ...).
- تشبيه اعمال غير مؤ منين به سرابى كه تشنه آن را آب مى پندارد و نكاتى كه اين تشبيه افاده مى كند.
- تشبيهى ديگر: اعمال كفار چون ظلمات متراكم و مضاعفى است كه دست خود را در آن نتوانند ديد.
- استدلال بر اينكه خدا نور آسمانها و زمين است در آيه : ((الم تر ان الله يسبح له من فىالسموات و الارض ...)).
- نكات و لطائفى در استدلال اين آيه وجود دارد ۱ وجه اختصاص تسبيح خدا به عقلا و مرغان هوا.
- از علم قطعى به رؤ يت ((الم تر)) تعبير شده است .
- وجه تعليم به حيوانات در آيه شريفه .
- وجه اختصاص تسبيح از ميان همه صفات كماليه خدا
- نور عمومى خدا و نور خصوصى او همچون رحمت او دو گونه است .
- ذكر مواردى از خلقت و تدبير خداوند براى بيان اينكه مبداء و مرجع امور مشيت خداى سبحان است
- بيان ديگرى بر انحصار بازگشت امور به مشيت خداوند
- بحث فلسفى (در بيان اينكه خداوند علت اينكه تامه همه موجودات است يخلق ما يشاء ...)
- رواياتى در ذيل آيه نور (الله نور السموات و الارض ...) و مفردات و جملات آن
- روايتى كه مى گويد آيه نور مثل اهل بيت عليهم السلام است و بيانى در ذيل آن
- بيت اميرالمؤ منين عليه السّلام مصداق اكمل ((فى بيوت اذن الله )) است
- چند روايت درباره : ((رجال لا تلهيهم تجارة و لا بيع ...))
نکات آیه
۱ - اعمال و رفتار کفرپیشگان، همانند سرابى است در کویر که تشنه به پندار آب به سراغ آن مى رود و چیزى به دست نمى آورد. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا)
۲ - عمل و رفتار کفرپیشگان، پوچ و بى ارزش است. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) برداشت یاد شده، از تشبیه سراب به دست آمده است; زیرا سراب، امرى خیالى است که بر اثر خطاى دید به ذهن انسان مى آید; ولى در اصل وجود خارجى ندارد.
۳ - اعمال و رفتار کفرپیشگان، چون سراب فریبنده است. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا)
۴ - کافران، در آرزو و انتظار نتیجه اعمال نیک خویش اند. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) این برداشت، از تشبیه سراب به دست مى آید; زیرا همان گونه که فرد تشنه در انتظار آب به سر مى برد و هر چه تلاش مى کند، جز شبه آب (سراب) چیزى نمى بیند; کافران نیز در انتظار نتیجه اعمال خود به سر مى برند; هر چند به آن نخواهند رسید.
۵ - اعمال نیک کافران، حبط شده و براى آنان ثمره اخروى نخواهد داشت. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) اگر سراب گونه بودن اعمال کافران، در رابطه با قیامت باشد، قهراً مى تواند اشاره به حبط اعمالشان باشد.
۶ - استفاده از تشبیه، براى بیان کردن حقایق، از روش هاى بیانى قرآن است. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة ... إذا جاءه لم یجده شیئًا)
۷ - یأس و نا امیدى کافران از دستیابى به اهداف و آرمان هاى خود (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) برداشت یاد شده، مبتنى بر این است که جمله «یحسبه الظمأن...لم یجده شیئاً» مربوط به دنیا باشد; یعنى، در همین دنیا است که کافران همچون تشنگان، به نتیجه اعمال خود و در پى نیل به اهداف خویش اند; ولى به آن دست نخواهند یافت.
۸ - اعمال نیکى که جهت خدایى (حسن فاعلى) ندارد، بى ثمر و فاقد ارزش است. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) مقصود از اعمال کافران در آیه شریفه کردار خوب آنان است; چرا که اعمال بد نتیجه خوبى ندارد تا گفته شود که مثل سراب بى فایده است. اما جهت خدایى و حسن فاعلى اعمال، از وصف «الذین کفروا» استفاده شده است; یعنى، چون خدا را انکار مى کنند و براى او کار نمى کنند اعمالشان بى ثمر است.
۹ - امیال و خواسته هاى انسان، در تشخیص درستى و نادرستى واقعیت ها تأثیر دارد. (کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) برداشت فوق از آن جا استفاده شده است که انسان تشنه، براى سیراب شدن - که از خواسته هاى او است - دچار خطا شده و به جاى رفتن به طرف آب واقعى، به سوى سراب حرکت مى کند.
۱۰ - نیاز، بر انگیزاننده آدمى به تلاش و تکاپو (کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا) جمله «حتّى إذا جاءه» بیانگر تلاش و تکاپوى انسان تشنه براى به دست آوردن آب است که از نیازهاى اصلى و حیاتى او مى باشد.
۱۱ - کافران، در روز رستاخیز به جاى نیل به ثمره اعمال نیک خویش، با خدا و کیفر او مواجه خواهند شد. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة ... حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا و وجد اللّه عنده فوفّیه حسابه)
۱۲ - کافران، به هنگام اطلاع از پوچى اعمالشان در قیامت، به حقانیت خداوند پى خواهند برد. (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة یحسبه الظمأن ماء حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا و وجد اللّه عنده)
۱۳ - قیامت، روز ظهور و بروز حقایقى همانند حقانیت خداوند و پوچى اعمال کافران (و الذین کفروا أعملهم کسراب بقیعة ... حتّى إذا جاءه لم یجده شیئًا)
۱۴ - اعمال کافران به روز رستاخیز، مورد حسابرسى کامل خداوند قرار خواهد گرفت و کیفر آنان بى کم و کاست داده خواهد شد. (و الذین کفروا أعملهم کسراب ... و وجد اللّه عنده فوفّیه حسابه) «توفیة» (مصدر «وفّى») به معناى پرداخت و دریافت کامل است.
۱۵ - خداوند، در قیامت اعمال بندگان را با سرعت حسابرسى خواهد کرد. (و اللّه سریع الحساب)
۱۶ - خداوند، «سریع الحساب» است. (و اللّه سریع الحساب)
۱۷ - فرجام نیک و بد انسان ها، در گرو عقیده و عمل آنان است. (رجال لاتلهیهم تجرة و لابیع عن ذکر اللّه و إقام الصلوة ... لیجزیهم اللّه أحسن ما عملوا ... و الذین کفروا أعملهم کسراب ... فوفّیه حسابه) تصریح خداوند بر اعمال مؤمنان (أحسن ما عملوا) و نیز اعمال کافران (أعمالهم کسراب)، حکایت از این دارد که علاوه بر عقیده انسان ها(ایمان و کفر)، اعمال آنان نیز در سرنوشت شان مؤثر خواهد بود.
۱۸ - خداوند، پاداش عمل مؤمنان را بر اساس تفضل خویش و کیفر کافران را بر پایه عدل مى دهد. (رجال ... لیجزیهم اللّه أحسن ما عملوا و یزیدهم من فضله ... و الذین کفروا ... فوفّیه حسابه و اللّه سریع الحساب) برداشت یاد شده، از مقایسه میان دو گونه برخورد خداوند با مؤمنان و کافران به دست مى آید.
موضوعات مرتبط
- آرزو: آرزوى پاداش عمل صالح ۴
- ارزشها: ملاک ارزشها ۸
- اسماء و صفات: سریع الحساب ۱۶
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۰
- تشبیهات قرآن: تشبیه به سراب ۱، ۳; تشبیه عمل کافران ۱، ۳
- تلاش: زمینه تلاش ۱۰
- تمایلات: نقش تمایلات ۹
- حقایق: روش تبیین حقایق ۶; عوامل مؤثر در تشخیص حقایق ۹
- خدا: آثار عدالت خدا ۱۸; آثار فضل خدا ۱۸; حسابرسى خدا ۱۴; حقانیت خدا ۱۳; سرعت در حسابرسى خدا ۱۵
- شناخت: عوامل مؤثر در شناخت ۹
- عقیده: آثار عقیده ۱۷
- عمل: آثار عمل ۱۷; حسابرسى اخروى عمل ۱۵
- عمل صالح: عمل صالح بى ارزش ۸
- فرجام: زمینه حُسن فرجام ۱۷; زمینه فرجام شوم ۱۷
- قرآن: تشبیهات قرآن ۱، ۳; روش بیانى قرآن ۶; فواید تشبیهات قرآن ۶
- قیامت: ظهور حقایق در قیامت ۱۲، ۱۳; ویژگیهاى قیامت ۱۳
- کافران: آثار عمل صالح کافران ۱۱; آرزوى کافران ۴، ۷; بى ارزشى عمل کافران ۲; پوچى عمل کافران ۱۲، ۱۳; تنبه اخروى کافران ۱۲; حبط عمل کافران ۵; فریبندگى عمل کافران ۳; حسابرسى اخروى کافران ۱۱، ۱۴; کافران در قیامت۱۱، ۱۲; کیفر اخروى کافران ۱۱; منشأ کیفر کافران ۱۸; ناکامى کافران ۷; یأس کافران ۷
- مؤمنان: منشأ پاداش مؤمنان ۱۸
- نیازها: نقش نیازها ۱۰
- نیت: آثار نیت ۸
