الكهف ٦
کپی متن آیه |
---|
فَلَعَلَّکَ بَاخِعٌ نَفْسَکَ عَلَى آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهٰذَا الْحَدِيثِ أَسَفاً |
ترجمه
الكهف ٥ | آیه ٦ | الكهف ٧ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«لَعَلَّکَ»: چه بسا که تو. نزدیک است که تو. «بَاخِعٌ»: هلاککننده. نابودکننده. «عَلَی آثَارِهِمْ»: به دنبال دوری ایشان از پذیرش ایمان. بر اثر کردار و رفتار ایشان. «أَسَفاً»: خشم و اندوه. مفعولله است.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
نزول
ابن عباس گوید: سران قریش که مرکب از: عتبة بن ربیعة و شیبة بن ربیعة و ابوجهل بن هشام و نضر بن الحرث و امیة بن خلف و عاص بن وائل و اسود بن مطلب و ابوالبخترى بوده اند، اجتماع نموده بودند بر مخالفت با پیامبر و هر قدر از جانب پیامبر به آنان نصیحت و پند و اندرز داده میشد، در حال آنان تأثیرى نمى کرد و این امر بر رسول خدا صلى الله علیه و آله فوقالعاده گران مى آمد و از این که به وى ایمان نمى آوردند، در حزن و اندوه فراوانى مستغرق شده بود سپس این آیه نازل گردید.[۱]
تفسیر
نکات آیه
۱- ایمان نیاوردن و موضع گیرى هاى نابخردانه کافران در برابر قرآن، موجب رنجى کشنده و تأسفى عمیق براى پیامبر(ص) بود. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم إن لم یؤمنوابهذا الحدیث أسفًا) «باخع نفسه» به کسى گفته مى شود که از شدت هیجان و ناراحتى، خود را به هلاکت بیندازد در «مقاییس اللغة» آمده: آنگاه گفته مى شود: که «بخع الرجل نفسه» که او، خویشتن را، به خاطر خشم شدید و شدت هیجان، هلاک سازد.
۲- پیامبر(ص) بر هدایت مردم و ایمان آنان به قرآن، بسیار شایق و حریص بود. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم إن لم یؤمنوابهذا الحدیث أسفًا)
۳- پیامبر(ص)، از جان فشانى براى ابلاغ رسالت هاى الهى و پیگیرى دعوت مکرّر کسانى که از او گریزان بودند، دریغ نمىورزید. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم إن لم یؤمنوا) «آثار»، یعنى «نشانه هاى باقى مانده از هر چیز». مفاد جمله «لعلّک باخع ... على اثارهم» این است که: تو اى پیامبر! اعراض کنندگان را پیگیرى مى کنى و به منظور رساندن خویش به آنان و ابلاغ دعوت هاى الهى به ایشان، خود را به هلاکت مى افکنى.
۴- پیامبر(ص) به جهت سرنوشت و پایان بد کافران، در رنج و تأسّفى عمیق بود. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم إن لم یؤمنوابهذا الحدیث أسفًا) مراد از «آثار» مى تواند عاقبت و نتیجه اى باشد که بر ایمان نیاوردن به قرآن (إن لم یؤمنوا بهذا الحدیث) مترتّب مى شود. بر این اساس «باخع نفسک عن اثرهم» یعنى: اى پیامبر! خود را به خاطر آثار ناشایستى که کفر آنان در پى دارد، در رنج و مشقّتى کشنده، قرار مى دهى.
۵- خداوند، پیامبران را به جهت کفرورزى و لجاجت کفرپیشگان، مؤاخذه نخواهد کرد. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم إن لم یؤمنوا)
۶- قرآن، پیامى جدید و بى سابقه براى بشر (لم یؤمنوا بهذا الحدیث) «حدیث» به معناى «نو و جدید» است. محتمل است که به معناى «حادث» - مقابل قدیم - نیز باشد. برداشت بالا، ناظر به معناى نخست است.
۷- قرآن، کلامى حادث و ایجاد شده از سوى خداوند (إن لم یؤمنوا بهذا الحدیث) «حدیث» چه به معناى جدید باشد و چه به معناى حادث مقابل قدیم، بر حدوث قرآن دلالت دارد.
۸- اندوهناک بودن پیامبر(ص) بر حال کافران، در پیشگاه خداوند، حالتى ستوده و فراتر از حدّ انتظار است. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم إن لم یؤمنوا بهذا الحدیث أسفًا) آیه شریف، گرچه پیامبر(ص) را از این که به سبب اندوه، خود را به هلاکت و مشقّت بیندازد، برحذر داشته است، ولى با عنایتى لطیف، از آن، تقدیر کرده است; زیرا، اصل تأسّف خوردن را مذموم ندانسته، بلکه مرحله اى از آن را غیر لازم شمرده است.
۹- تأسف خوردن بر حال کافران و سرنوشت بد آنان، حالت قابل تحسین است. (فلعلّک بخع نفسک على ءاثرهم ... أسفًا)
موضوعات مرتبط
- انبیا: محدوده مسؤولیت انبیا ۵
- انسان: اهمیت هدایت انسان ها ۲
- ایمان: اهمیت ایمان به قرآن ۲
- خدا: کلام خدا ۷
- عمل: عمل پسندیده ۹
- فرجام: فرجام شوم ۹
- قرآن: تازگى قرآن ۶; حدوث قرآن ۷; منشأ قرآن ۷; ویژگیهاى قرآن ۶
- کافران: اندوه بر کافران ۸، ۹; فرجام کافران ۹; فرجام شوم کافران ۴; لجاجت کافران ۵
- کفر: آثار کفر به قرآن ۱
- کیفر: شخصى بودن کیفر ۵; نظام کیفرى ۵
- محمد(ص): اندوه محمد(ص) ۴، ۸; ایثار محمد(ص) ۳; تبلیغ محمد(ص) ۳; تلاش محمد(ص) ۳; رنجهاى محمد(ص) ۴; علایق محمد(ص) ۲; عمل پسندیده محمد(ص) ۸; عوامل اندوه محمد(ص) ۱; عوامل رنج محمد(ص) ۱; مدح محمد(ص) ۸; هدایتگرى محمد(ص) ۲
منابع
- ↑ تفسیر ابن مردویه.