البقرة ٢٧٧
کپی متن آیه |
---|
إِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ أَقَامُوا الصَّلاَةَ وَ آتَوُا الزَّکَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ |
ترجمه
البقرة ٢٧٦ | آیه ٢٧٧ | البقرة ٢٧٨ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«أقَامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکَاةَ»: نماز را چنان که باید میخوانند و زکات مال بدر میکنند. نمازخواندن و زکاتدادن، جزو (صالِحات) یعنی کارهای شایسته و پسندیده میباشد، لیکن ذکر مجدّد آن دو، بیانگر فضیلت سترگ آنها است.
تفسیر
- آيات ۲۸۱ - ۲۷۵ ، سوره بقره
- در اسلام در باره هيچ يك از گناهان مانند ربا خوارى و حكومت دشمنان دين بر جامعه اسلامى سخت گيرى و تشديد نشده است
- معناى ((مخبط)) شدن انسان و منحرف شدن او از راه مستقيم و نظام عقلائى زندگى
- توضيح اينكه ربا خوار، مخبت ، و خارج از نظام صحيح زندگى است
- و استدلالى قوى و بجا عليه ربا خواران با استفاده از سخن خودشان ، در آيه شريفه
- پنج نكته در آيه ((الذين ياءكلون الربا...))
- آيه شريفه دلالت دارد بر اينكه بعضى از ديوانگى ها بر اثر مس شيطان رخ مى دهد
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر عدم انكار ديوانه شدن با مس شيطان
- بيان نادرستى آن سخن و رد دلائل آن
- نادرستى گفته برخى از مفسرين كه گفته اند تشبيه ربا خوار به جن زده بيان حال ربا خواران در روز قيامت است
- سخن صاحب المنار در رد نظر آن مفسران
- به خطا رفتن صاحب المنار در بيان معناى تشبيهى كه در آيه شده است
- وجه تشبيه بيع به ربا، نه بلعكس در سخن رباخوارن : ((قالو انما البيع مثل الربا))
- حرمت ربا و حليت بيع و ساير احكام الهى تابع مصالح و مفاسد مى باشد
- جمله : ((فمن جائه موعظة من ربه ...)) در باره همه اعمال زشت قبل از ايمان و توبه است و شامل همه مسلمين در تمام اعصار مى باشد
- به اين جمله استناد كرده اند
- معناى جمله : ((يمحق الله الربا و يربى الصدقات خدا ربا را نابود مى كند و صدقات را نمو و زيادت مى دهد))
- دو نكته در بيان آثار گناهان و زشتى ها در فرد و اجتماع و آثار شوم ربا خوارى در عصر حاظر
- فرق بين رباى انفرادى و رباى اجتماعى
- بيان ضعف چند قول كه در تفسير جمله ((يمحق الله الربا و يربى الصدقات ))گفته شده است
- معناى جنگيدن ربا خوار با خدا و رسول (ص ) و جنگيدن خدا و رسول با رباخوار
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات مربوطه به ربا و عذاب رباخوار
- دو روايت در بيان مراد از مؤ عظه در (فمن جاءه مؤ عظة من ربه ...)
- روايتى در ذيل آيه (يمحق الله الربوا و...)
- روايتى در ارتباط با (و ذروا ما بقى من الربوا...)
- رواياتى در ذيل (و ان كان ذو عسرة ...)
- بحث علمى (تحليل علمى ربا و مفاسد اجتماعى و اختصادى آن با اشاره اى به : تاريخچه ملكيت ، قيمت گذارى ، پول ، معاملات ...)
- معناى ربا و ربا خوارى و آثار شوم آن
- بحث علمى ديگر (گفتار غزالى پيرامون طلا و نقره (درهم و دينار) و معاملات ربوى در آنها)
- اشكالاتى بر نظريات غزالى در باره طلا و نقره و مسئله ربا
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«277» إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ
همانا كسانى كه ايمان آورده و كارهاى نيكو انجام دادهاند و نماز برپا داشته و زكات پرداختهاند، پاداششان نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسى بر آنهاست و نه غمگين مىشوند.
نکته ها
اين آيه، برابر رباخواران كه «كفّار اثيم» هستند، سيماى مؤمنان را ترسيم مىكند كه عمل صالح انجام داده و نماز را بر پاى مىدارند و زكات پرداخت مىكنند. تا اشاره به اين باشد كه
جلد 1 - صفحه 441
زمينهى برچيده شدن ربا در جامعه، توجّه به ايمان وعمل صالح واحياى نماز وزكات است.
مردم چهار گروهند:
1. گروهى ايمان آورده و عمل صالح انجام مىدهند كه اينان «مؤمنانند».
2. گروهى، نه ايمان آورده ونه كار شايسته انجام مىدهند كه اينان «كافرانند».
3. گروهى ايمان دارند، ولى عمل صالح ندارند كه اينان «فاسقانند».
4. گروهى ايمان ندارند، ولى اظهار ايمان مىكنند و در ظاهر كار نيك انجام مىدهند كه اينان «منافقانند».
اگر رباخواران از خدا و مردم بريدهاند، امّا در مقابل، كسانى هستند كه اهل ايمان و عمل صالح بوده و از طريق نماز، با خداوند مرتبط مىباشند و با پرداخت زكات با مردم پيوند دارند.
پیام ها
1- اسلام در كنار مسائل عبادى وفردى، به مسائل اقتصادى ومردمى نيز توجّه دارد. نماز وزكات در كنار هم مطرحند. «أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ»
2- ذكر نماز وزكات بعد از عمل صالح، نشانه آن است كه در ميان كارهاى شايسته حساب اين دو جداست. «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ»
3- تشويق نيكوكاران بدنبال تهديد بدكاران، يك اصل تربيتى است. «لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ»
4- هوشمند كسى است كه در محاسبات، تنها به موجودى امروز كه در دست دارد ننگرد، بلكه به آينده وذخيرههايى كه نزد خداوند است توجّه داشته باشد. «عِنْدَ رَبِّهِمْ»
5- پروردگار، به مؤمنانى كه اهل عمل صالح ونماز وزكاتند، نظر ويژهاى دارد.
كلمه «رَبِّهِمْ» اشاره به لطف خاصّ اوست.
6- وعدههاى الهى، انگيزهى عمل صالح است. «لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ»
7- امنيّت وآرامش واقعى، در سايهى ايمان وعمل صالح وپيوند با خدا ومردم
جلد 1 - صفحه 442
است. «لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»
8- عوامل آرامش، ايمان، عمل صالح، نماز وزكات است. «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ ... لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (277)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا: بتحقيق كسانى كه ايمان آوردند به خدا و رسول و معتقدات ايمانيه، وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ: و بجا آورند كارهاى شايسته و پسنديده از طاعات و عبادات و خيرات، وَ أَقامُوا الصَّلاةَ: و برپا دارند نماز را با شرايط و اركان، وَ آتَوُا الزَّكاةَ: و بدهند زكات اموال خود را به مستحقان؛ اين موصوفين به صفات اربعه، لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ:
مر ايشان را اجر و ثواب ايشان نزد پروردگارشان در قيامت، وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ: و نيست هيچ ترسى بر ايشان از آنچه به آنها رسد، وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ: و نه ايشان محزون و غمگين شوند بر فوت نعمتها و مثوبات.
تبصره: آيه شريفه دال است بر اعمال صالحه جزء مقوم و مثبت ايمان است، چنانچه فرمود: الايمان اقرار باللّسان و اعتقاد بالجنان و عمل بالاركان «2» ايمان مركب از سه جزء: اقرار زبان و اعتقاد قلبى و عمل به اركان است. بنابراين اقرار لسانى فقط كافى نخواهد بود، و ذكر و اقامه
«1» تفسير منهج الصادقين، جلد دوّم، صفحه 140.
«2» تفسير مجمع البيان، جلد اوّل، صفحه 38.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 507
نماز و اتيان زكات در آيه شريفه در تعقيب عمل صالح، هر آينه اين مطلب را محقق سازد كه دو ركن اعظم عبادات ماليه و بدنيه را تذكر فرموده و آن را جزء متمم قرار داده. و نيز جمع صفات چهارگانه در ذكر اشاره است بر آنكه ثواب منظوره، مترتب هر يك از اين صفات نيست، بلكه جامع آن مطلوب باشد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (277)
ترجمه
همانا آنانكه ايمان آوردند و بجا آوردند كارهاى شايسته را و بر پا داشتند نماز را و دادند زكوة را مر آنها را است مزدشان نزد پروردگارشان و نيست بيمى بر ايشان و نه آنان اندوهناك ميشوند..
تفسير
بعد از تاكيدات بليغه به بيانات مختلفه در باب حسن انفاق و وجوب زكوة كه فردا جلى آنست خداوند بنحو بديع ديگرى وجوب زكوة را تاكيد فرموده كه آن را رديف نماز قرار داده و اجر ايمان و اعمال صالحه را منوط باين اين دو عمل فرموده تا دلالت كند بر آنكه ايمان امر قلبى است و مظهر ميخواهد و اعمال صالحه مظهر آنست و از بين آنها نماز و زكوة اهميت مخصوصى دارد كه اختصاص بذكر پيدا كرده و اين دو عمل شرط قبول ساير اعمال است و اجر اخروى منوط بقبول عمل است و صحت فقط مفيد اجزاء و رفع عقاب است پس اگر كسى طالب اجر اخروى است بايد در اين دو امر كوتاهى ننمايد تا ساير اعمالش هم قبول شود و ايمن شود از غضب الهى براى جبران اين دو عمل از ساير معاصى او و اندوهناك نگردد از آنكه اعمال او قبول نشده است در روز كه بايد بثواب آن اعمال برسد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُم أَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم وَ لا خَوفٌ عَلَيهِم وَ لا هُم يَحزَنُونَ (277)
احتياج بتفسير ندارد چون جملات آن در اول سوره مفصّلا بيان شده، فقط نكتهاي که اينجا بايد متذكّر شويم اينست که جمله وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ
جلد 3 - صفحه 69
از باب عطف خاص است بعام که عَمِلُوا الصّالِحاتِ باشد بلكه اظهر مصاديق آن است و از اينکه آيه و آيات بسياري از قرآن استفاده ميشود که ايمان تنها مورد جميع اينکه مثوبات نيست بلكه اعمال صالحه يا در بعض آيات تقوي هم لازم دارد.
و توضيح مطلب آنكه افراد بشر در قيامت بر چهار دسته تقسيم ميشوند: يك قسمت كساني که نه ايمان داشته و نه عمل صالحي مثل اكثر كفّار بخصوص منهمكين آنها در معاصي و ظلم که در اشدّ دركات جهنّم معذّب بانواع عذاب گرفتار هستند.
قسمت دوم- كساني که ايمان ندارند و لكن اعمال صالحه بسا از آنها صادر شده اينها بواسطه نداشتن ايمان در جهنّم معذّب هستند لكن بواسطه پارهاي از اخلاق فاضله يا اعمال صالحه تخفيفي در عذاب دارند هر كس بقدر خود.
قسمت سوم- كساني که با ايمان از دنيا رفتند لكن اعمال سيّئه آنها بسيار و اعمال صالحه قليل، اينها بواسطه ايمان مسلّما اهل نجات هستند و نائل به بهشت خواهند شد لكن بواسطه كوتاهي در اعمال صالحه يا كثرت معاصي گرفتار هستند يا در موقع قبض روح يا در عالم برزخ و قبر يا در صحراي محشر يا العياذ باللّه در جهنّم تا رحمت الهي و مغفرت حق و شفاعت شفعاء شامل حال آنها شود و نجات پيدا كنند چون قابليّت آن را دارند و بالاخره از مورد اينکه آيه خارج هستند.
قسمت چهارم- كساني هستند که مشمول اينکه آيه و آيات ديگر بسيار هستند و آنها كساني هستند که در حق آنها ميفرمايد إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا که بجميع عقائد حقّه معتقد باشند و انكار ضروريّات دين و مذهب را ننمايند و اعمالي که موجب كفر شود از آنها سر نزند.
وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ از اعمال واجبه و مستحبّه كوتاهي نكنند بالاخص اينکه دو عمل مهم اسلامي را انجام دهند که وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ باشد جميع فوائد دنيوي و اخروي را حيازت كردهاند که لَهُم أَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم از نتايج دنيوي و اخروي
جلد 3 - صفحه 70
وَ لا خَوفٌ عَلَيهِم که بقدر خردلي از براي آنها عذاب نيست نه حين موت نه در قبر و برزخ و نه فرداي محشر و بكمال امنيّت و راحتي خيال وَ لا هُم يَحزَنُونَ که هيچ فيضي از آنها سلب نميشود که باعث حزن آنها بشود (اللّهمّ ارزقنا بمحمّد و آله صلّي اللّه عليه و آله).
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱ - مؤمنان داراى عمل صالح، برپادارندگان نماز و پرداخت کنندگان زکات، بهره مندان از پاداش ویژه الهى (ان الذین امنوا و عملوا الصالحات و اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة لهم اجرهم عند ربّهم) کلمه «عند ربّهم» اشاره به پاداشى ویژه دارد.
۲ - ضرورت همراهى ایمان با عمل صالح در بهره ورى از پاداشهاى ویژه الهى (انّ الذین امنوا و عملوا الصالحات ... لهم اجرهم عند ربّهم)
۳ - پاداش الهى براى مؤمنان داراى عمل صالح، برپادارندگان نماز و پرداخت کنندگان زکات، نتیجه عمل خیر آنها (لهم اجرهم عند ربّهم) «اجر» به معناى مزد، در برابر عملکرد شخص به کار برده مى شود; بنابراین پاداش آنان مزد و اجر عملشان خواهد بود.
۴ - منزلت والاى مؤمنان داراى عمل صالح، نزد خداوند (لهم اجرهم عند ربّهم) ظاهراً اضافه «ربّ» به ضمیر، تشریفیه است. چنانچه آلوسى گفته که در تعبیر «عند ربّهم»، افزونى لطف و شرافت به چشم مى خورد.
۵ - نقش وعده پاداش و تضمین آن در ترغیب به عمل (لهم اجرهم عند ربّهم)
۶ - وعده پاداش به اهل ایمان داراى عمل صالح از روشهاى قرآن براى ایجاد انگیزه به ایمان و عمل صالح (لهم اجرهم عند ربّهم)
۷ - توجّه اسلام به مسائل اقتصادى، در کنار مسائل عبادى (و اقاموا الصّلوة و اتوا الزّکوة)
۸ - برپادارى نماز و پرداخت زکات از بهترین نمونه هاى عمل صالح (و عملوا الصّالحات و اقاموا الصّلوة و اتوا الزکوة) ذکر نماز و زکات پس از عمل صالح، در حالیکه خود عمل صالحند، بیانگر برداشت فوق است.
۹ - آرامش درونى، دستاورد ایمان و عمل صالح به ویژه نماز و زکات (انّ الّذین امنوا و عملوا الصّالحات ... و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون) بنابراینکه نداشتن «خوف» و «حزن» (آرامش درونى) علاوه بر آخرت، مربوط به دنیا نیز باشد.
۱۰ - مؤمنان داراى عمل صالح، ترس و اندوهى در رستاخیز ندارند. (انّ الّذین امنوا ... و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون) بنابراینکه عدم «خوف» و «حزن» مربوط به آخرت باشد.
۱۱ - ایمان، عمل صالح، نماز و زکات، موجب آرامش خاطر (انّ الّذین امنوا ... و لا هم یحزنون)
۱۲ - کفر، اعمال ناشایست، ترک نماز و نداشتن ارتباط با خدا، امتناع از پرداخت زکات و حقوق مالى، موجب اضطراب و سلب آرامش درونى (انّ الّذین امنوا ... و لا هم یحزنون) از مفهوم آیه برداشت شده است.
۱۳ - ایمان و عمل صالح به ویژه نماز و زکات زمینه نفى ربا در جامعه (یمحق اللّه الرّبوا ... امنوا و عملوا الصّالحات) ذکر این آیه پس از آیات قبل (در مورد ربا) رهنمودى است براى از بین بردن ربا در جامعه.
موضوعات مرتبط
- اختلال روانى: عوامل اختلال روانى ۱۲
- اطمینان: عوامل اطمینان ۹، ۱۱ ; موانع اطمینان ۱۲
- اقتصاد: اقتصاد و عبادت ۷
- انگیزش: عوامل انگیزش ۶
- ایمان: آثار ایمان ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳ ; ایمان و عمل ۱، ۳ ; پاداش ایمان ۲ ; زمینه ایمان ۶
- تربیت: روش تربیت ۶
- تقرب: عوامل تقرب ۴
- جامعه: عوامل رشد جامعه ۱۳
- ربا: موانع ربا ۱۳
- زکات: آثار ترک زکات ۱۲ ; آثار زکات ۹، ۱۱، ۱۳ ; پرداخت زکات ۱، ۳ ; فضیلت زکات ۸
- عمل: آثار عمل صالح ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳ ; آثار عمل ناپسند ۱۲; پاداش عمل ۱، ۳; پاداش عمل صالح ۶ ; تشویق به عمل صالح ۵ ; زمینه عمل صالح ۶ ; عمل صالح ۳، ۴، ۸ ;
- قیامت: اندوه در قیامت ۱۰ ; ترس در قیامت ۱۰ ; مؤمنان در قیامت ۱۰
- کفر: آثار کفر ۱۲
- مؤمنان: پاداش مؤمنان ۱، ۳، ۶ ; صفات مؤمنان ۱ ; فضایل مؤمنان ۴
- نظام تعالیم دین: ۷
- نماز: آثار ترک نماز ۱۲ ; آثار نماز ۹، ۱۱، ۱۳ ; اقامه نماز ۱، ۳، ۸ ; فضیلت نماز ۸
- وعده: نقش وعده ۵، ۶
منابع