البقرة ٢٧٨
| گسترشکپی متن آیه |
|---|
ترجمه
| البقرة ٢٧٧ | آیه ٢٧٨ | البقرة ٢٧٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِتَّقُوا اللهَ»: در اینجا مضاف محذوف است، و تقدیر چنین است: إِتَّقُوا عِقَابَ اللهِ. یعنی: خویشتن را از عقاب و عذاب خدا بپرهیزید. «ذَرُوا»: ترک کنید. رها سازید. از ماده (وذر).
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گوید: سدى و ابن جريج و عكرمة گويند: اين آيه درباره بقيه ربائى كه مربوط به عباس و مسعود و عبد يا ليل و حبيب و ربيعة و بنى‌عمر و بن عمير بود نازل گرديده است. از امام باقر|امام محمدباقر عليه‌السلام روايت شده كه وليد بن مغيرة در جاهليت رباخوارى مي‌كرد و از بقاياى همان ربا از ثقيف طلبكار بود. خالد بن وليد بعد از آن كه مسلمان شده بود، قصد كرد بقيه رباى مزبور را از آنها بگيرد. اين آيه نازل گرديد و آن را منع نمود.[۳][۴]
تفسیر
- آيات ۲۸۱ - ۲۷۵ ، سوره بقره
- در اسلام در باره هيچ يك از گناهان مانند ربا خوارى و حكومت دشمنان دين بر جامعه اسلامى سخت گيرى و تشديد نشده است
- معناى ((مخبط)) شدن انسان و منحرف شدن او از راه مستقيم و نظام عقلائى زندگى
- توضيح اينكه ربا خوار، مخبت ، و خارج از نظام صحيح زندگى است
- و استدلالى قوى و بجا عليه ربا خواران با استفاده از سخن خودشان ، در آيه شريفه
- پنج نكته در آيه ((الذين ياءكلون الربا...))
- آيه شريفه دلالت دارد بر اينكه بعضى از ديوانگى ها بر اثر مس شيطان رخ مى دهد
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر عدم انكار ديوانه شدن با مس شيطان
- بيان نادرستى آن سخن و رد دلائل آن
- نادرستى گفته برخى از مفسرين كه گفته اند تشبيه ربا خوار به جن زده بيان حال ربا خواران در روز قيامت است
- سخن صاحب المنار در رد نظر آن مفسران
- به خطا رفتن صاحب المنار در بيان معناى تشبيهى كه در آيه شده است
- وجه تشبيه بيع به ربا، نه بلعكس در سخن رباخوارن : ((قالو انما البيع مثل الربا))
- حرمت ربا و حليت بيع و ساير احكام الهى تابع مصالح و مفاسد مى باشد
- جمله : ((فمن جائه موعظة من ربه ...)) در باره همه اعمال زشت قبل از ايمان و توبه است و شامل همه مسلمين در تمام اعصار مى باشد
- به اين جمله استناد كرده اند
- معناى جمله : ((يمحق الله الربا و يربى الصدقات خدا ربا را نابود مى كند و صدقات را نمو و زيادت مى دهد))
- دو نكته در بيان آثار گناهان و زشتى ها در فرد و اجتماع و آثار شوم ربا خوارى در عصر حاظر
- فرق بين رباى انفرادى و رباى اجتماعى
- بيان ضعف چند قول كه در تفسير جمله ((يمحق الله الربا و يربى الصدقات ))گفته شده است
- معناى جنگيدن ربا خوار با خدا و رسول (ص ) و جنگيدن خدا و رسول با رباخوار
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات مربوطه به ربا و عذاب رباخوار
- دو روايت در بيان مراد از مؤ عظه در (فمن جاءه مؤ عظة من ربه ...)
- روايتى در ذيل آيه (يمحق الله الربوا و...)
- روايتى در ارتباط با (و ذروا ما بقى من الربوا...)
- رواياتى در ذيل (و ان كان ذو عسرة ...)
- بحث علمى (تحليل علمى ربا و مفاسد اجتماعى و اختصادى آن با اشاره اى به : تاريخچه ملكيت ، قيمت گذارى ، پول ، معاملات ...)
- معناى ربا و ربا خوارى و آثار شوم آن
- بحث علمى ديگر (گفتار غزالى پيرامون طلا و نقره (درهم و دينار) و معاملات ربوى در آنها)
- اشكالاتى بر نظريات غزالى در باره طلا و نقره و مسئله ربا
نکات آیه
۱ - مؤمنان، موظف به رعایت تقوا (پرهیز از مخالفت با خدا) هستند. (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه)
۲ - تقواى الهى، مرتبه اى بالاتر از ایمان (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه) از اینکه به مؤمنان امر به تقوا شده است.
۳ - ناسازگارى ربا، با ایمان و تقوا (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا ان کنتم مؤمنین)
۴ - رباخوارى از عادات و رسوم جاهلیّت (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا)
۵ - وجود مؤمنان رباخوار در صدر اسلام (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا) توصیه خداوند به مؤمنان در مورد رهاسازى بهره هاى ربوى، بیانگر وقوع ربا و رباخوارى در بین مسلمانان صدر اسلام است که از بقایاى عادات عصر جاهلى بوده است.
۶ - ایمان، داراى درجات و مراتب (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه ... ان کنتم مؤمنین) با اینکه خطاب به مؤمنان است ترک ربا را مشروط به ایمان آنان (ان کنتم مؤمنین) کرده است. بنابراین ایمان در انتهاى آیه غیر از ایمان در صدر آیه است و نشانگر دو مرتبه از مراتب ایمان است.
۷ - ایمان و تقواى الهى، زمینه ساز نفى نظام اقتصادى ربوى (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا ان کنتم مؤمنین)
۸ - ایمان و تقواى الهى، زمینه ساز عمل به دستورات الهى (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا ان کنتم مؤمنین)
۹ - پرهیز از رباخوارى و چشمپوشى از سودهاى ربوى، از وظایف مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا)
۱۰ - پرهیز از رباخوارى و واگذارى سودهاى ربوى، از مصادیق تقوا (اتّقوا اللّه و ذروا ما بقى من الرّبوا)
۱۱ - الغاى مالکیّت رباخواران نسبت به سودهاى ربوى (ذروا ما بقى من الرّبوا) لزوم رهاسازى سودهاى ربوى، مجاز نبودن دخل و تصرّف در آنهاست; و لازمه این معنا، به رسمیّت نشناختن و مالک ندانستن رباخوار نسبت به بهره هاى ربوى است.
۱۲ - عدم جواز گرفتن سودهاى ربوى، هر چند معامله ربوى قبل از تحریم ربا، انجام گرفته باشد. (و ذروا ما بقى من الرّبوا)
۱۳ - عدم لزوم بازگرداندن سودهاى ربوى به صاحبان آن، در صورتى که معامله ربوى قبل از تحریم ربا انجام گرفته باشد. (و ذروا ما بقى من الربوا)
۱۴ - ایمان، زمینه دستیابى به تقواى الهى (یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللّه)
۱۵ - زمینه سازى فکرى با بیان مصالح و مفاسد از روشهاى تبلیغى و تربیتى قرآن (الّذین یاکلون الرّبوا لا یقومون الاّ کما یقوم الّذى یتخبّطه الشّیطان من المسّ ... و ذروا ما بقى من الرّبوا) خداوند با بیان اینکه ربا جامعه را آشفته و فاسد مى سازد (یتخبّطه الشّیطان) و اقتصاد مبتنى بر ربا رو به اضمحلال مى رود (یمحق اللّه الرّبوا) و ایمان را از مؤمنان مى زداید (ان کنتم مؤمنین)، فرمانِ ترک ربا را ابلاغ مى کند.
موضوعات مرتبط
- احکام: ۱۱، ۱۲، ۱۳
- ایمان: آثار ایمان ۳، ۷، ۸، ۱۴ ; مراتب ایمان ۲، ۶
- تبلیغ: روش تبلیغ ۱۵
- تربیت: روش تربیت ۱۵
- تقوا: آثار تقوا ۳، ۷، ۸ ; اهمیّت تقوا ۱ ; زمینه تقوا ۱۴ ; فضیلت تقوا ۲ ; موارد تقوا ۲
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۸
- جاهلیت: رسوم جاهلیت ۴
- ربا: آثار ربا ۳ ; اجتناب از ربا ۹، ۱۰; احکام ربا ۱۱، ۱۲، ۱۳ ; ربا در جاهلیت ۴ ; ربا در صدر اسلام ۵; موانع ربا ۷
- رباخوار: مالکیت رباخوار ۱۱، ۱۲، ۱۳
- رباخوارى: اجتناب از رباخوارى ۹، ۱۰ ; موانع رباخوارى ۷
- مالکیت: مالکیت خصوصى ۱۱
- مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۱، ۹
- نظام اقتصادى: ۷ نظام تعالیم دین: ۳
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۱۱۱.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱.۲.
- ↑ صاحبان روض الجنان و مجمع البيان از مقاتل نقل نمايند كه اين آيه درباره چهار برادر از قبيله ثقيف نازل شده به نام مسعود و عبدياليل و حبيب و ربيعة اينان به بنى‌المغيرة قرض مي‌دادند و ربا مى گرفتند. وقتى كه پيامبر به طائف وارد گرديد و با ثقيف صلح فرمود، اين چهار برادر مسلمان شدند و رباى خود را از مغيرة درخواست كردند و كار به مرافعه و رجوع به عتاب بن اسيد كه عامل رسول خدا در مكه بود، كشانيده شد. عتاب به پيامبر نوشت سپس اين آيه نازل گرديد. چنان كه ابويعلى در مسند خود و ابن منده نيز از عامه از طريق كلبى از ابوصالح او از ابن عباس با اندك اختلافى روايت نموده اند و نيز صاحب جامع البيان از عامه از عكرمه آن را روايت نموده است.
- ↑ صاحبان كشف الاسرار از عامه و روض الجنان از خاصه از عطا و عكرمة نقل نمايند كه درباره عباس بن عبدالمطلب و عثمان بن عفان نازل شده كه قبل از نزول آيه ربا مقدارى ربا از كسانى طلبكار بودند، خواستند طلب خود را بگيرند. رسول خدا شنيد و آنها را مانع گرديد آنان نيز اطاعت نمودند.
