الأنفال ٢٠
| کپی متن آیه |
|---|
| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لاَ تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ |
ترجمه
| الأنفال ١٩ | آیه ٢٠ | الأنفال ٢١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تَوَلَّوْا عَنْهُ»: بدو پشت مکنید. از دستور او سرپیچی مکنید. «تَسْمَعُونَ»: می‌شنوید. مراد از شنیدن در اینجا، فهمیدن و تصدیق‌کردن است.
تفسیر
- آيات ۲۹ - ۱۵، سوره انفال
- بيان آيات شريفه متضمن دستوراتى راجع به جهاد اسلامى و نهى از فرار از جنگ
- پيروزى مسلمين در جنگ بدر مرهون عنايت الهى و امدادهاى غيبى بوده است (...و ما رميت اذا رمين...)
- معناى (( الذين قالوا سمعنا و هم لا يسمعون )) و اينكه مراد از آن در آيه شريفه چه كسانى است
- بدترين جنبندگان ، كر و لالهايى هستند كه تعقل نمى كنند
- شرحى در مورد (( حيات )) و اقسام آن از نظر قرآن ، در ذيل آيه شريفه : (( استجيبوا لله وللرسول اذا دعاكم و لما يحييكم ))
- آيه شريفه ناظر به زندگى حقيقى انسان است كه اشرف واكمل از حيات دنيوى است و با علم و عمل درك مى شود
- وجوهى كه درباره مراد از آنچه رسول الله (ص ) بدان دعوت مى كند و موجب احياء است گفته شده است
- معناى (( قلب )) در قرآن كريم و توضيح درباره جمله : (( ان اللهيحول بين المرء و قبله ))
- از آنجا كه خدا مالك حقيقى تمام موجودات است و انسان به تمليك او مالك مى شود، پس خداوند ميان انسان و متعلقات او حائل و رابط است
- براى ترك اجابت دعوت پيامبر (ص ) هيچ عذرى مقبولنيست
- از آنجا كه دلها مسخر خداوند است ، غرور به خاطر تمايل قلب به صلاح و تقوا، و ياءس و نوميدى از عدم اقبال قلب به خيرات و صالحات بى مورد است
- اشاره به اينكه آيه شريفه : (( ان الله يحول بين المرء و قبله )) از جامع ترين آيات قرآنى است
- فتنه اى كه دامنه آن همه را (ظالمين وفتنه اى كه دامنه آن همه را (ظالمين و غير ظالمين )فرا مى گيرد و از آن زنهار داده شده است عبارتست از اختلاف داخلى بين امت
- معناى آيه شريفه : (( واتقوا فتنة لاتصيبن الذين ظلموا منكم خاصه )) بنابر قرائت مشهورو بنابر قرائت (( لتصيبن ))
- روزگار استضعاف و نگرانى خود و تاءييد و يارى خدا را بياد آوريد
- معناى : (( و تخونوا اماناتكم و انتم تعلمون )) در آيه شريفه كه از خيانت به خدا و رسول (ص ) نهى مى كند
- نهى از خيانت به خدا و رسول (ص ) ناظر به عمل بعضى از مسلمين بوده است كه تصميمات سرى را به دشمن اطلاع مى داده اند
- (در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر)
- عدم اختصاص نهى از فرار از جنگ به جنگ بدر و سخن صاحب المنار در اين باره
- اشكال سخن صاحب المنار
- رواياتى در مورد شاءن نزول آيه : (( و ما رميت اذ رميت و لكن اله رمى ))
- چند روايت در معناى : (( واعملوا ان الله يحول بين المرء و قبله ))
- رواياتى در ذيل آيه شريفه : (( واتقوا فتنة لا تصيبن الذين ظلموا منكم خاصه ))
- چند روايت در مورد شاءن نزول آيه : (( يا ايها الذين آمنوا لاتخوفوا اللهوالرسول ... ))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ «20»
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از خدا و فرستاده‌ى او اطاعت كنيد و در حالى كه (سخنان او را) مى‌شنويد، از وى سرپيچى نكنيد.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ «20»
بعد از آن امر فرمايد به چيزى كه موجب نصرت است:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ: اطاعت و فرمانبردارى كنيد خدا و رسول او را.
تنبيه: تقارن رسول با ذات احديت الهى، دال است بر تلازم اطاعت پيغمبر با اطاعت خدا و عدم تفرقه ما بين اين دو. بنابراين به حكم قرآن مجيد، اطاعت و قبول فرمايشات پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم واجب و لازم باشد (فتأمل).
وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ: و اعراض مكنيد از اوامر الهى كه دال است به طاعت. يا از جهاد روى مگردانيد، چه در آن امر است به طاعت خدا و رسول او و نهى از مخالفت او. و ذكر طاعت حق، تنبيه باشد بر آنكه طاعت حق تعالى مقرون است به طاعت رسول بقوله تعالى: مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ «1» پس از امر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روى بر متابيد: وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ: و حال آنكه مى‌شنويد كه من مى‌گويم او پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است. يا مى‌شنويد مواعظ و اوامر و نواهى قرآن را. يا مى‌شنويد حجت موجبه اطاعت خدا و رسول را.
تنبيه: تخصيص مؤمنين به طاعت خدا و رسول، و حال آنكه طاعت بر غير آنها نيز واجب باشد، براى آنست كه تعدى به غير ايشان نكند به سبب اعراض كفار از آنچه واجب شده بر آنها. يا تخصيص به جهت جلالت شأن و منزلت مؤمنين است و غير داخل باشند بالتبع.
تبصره: اين مقدمه در محل خود ثابت شده كه غائبين با حاضرين زمان نزول آيات قرآنيه شريكند در تكليف، لذا آيه شريفه عام و شامل است عموم مؤمنين هر عصرى را، مى‌فرمايد اى مؤمنين، اطاعت خدا و رسول نمائيد در اوامر و نواهى و اعراض مكنيد از آن، و حال آنكه مى‌شنويد آيات قرآنى و كلام سبحانى شما را
«1» سوره نساء، آيه 80.
جلد 4 صفحه 314
ابليسان حال مخاطبه فرمايد و ترغيب به طاعت و ترهيب از معصيت نمايد، پس تفكر و تأمل كنيد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ «20» وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ «21»
ترجمه
اى كسانيكه ايمان آورديد اطاعت كنيد خدا و پيغمبر او را و بر نگرديد از او با آنكه شما مى‌شنويد
و نباشيد مانند آنانكه گفتند شنيديم و آنها نشنيدند.
تفسير
اختصاص خطاب باهل ايمان با آنكه اطاعت خدا و رسول بر تمام خلق واجب است براى آنستكه اطاعت فرع معرفت بخدا و تصديق برسالت است و كسانيكه باين مقام نرسيده‌اند قابل از براى توجه خطاب اطاعت نيستند و ارشاد بايد تدريجى باشد و اعراض از فرمان پيغمبر با شنيدن آيات حقّه قرآن مجيد و مواعظ حسنه آن بعيد از فهم مستقيم است و بايد مسلمانان مانند يهود نباشند كه گفتند سمعنا يعنى شنيديم و قبول كرديم با آنكه بگوش قلب نشنيده و قبول نكرده بودند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللّه‌َ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوا عَنه‌ُ وَ أَنتُم تَسمَعُون‌َ «20»
اي كساني که ايمان آورده‌ايد اطاعت كنيد پروردگار را و رسول او را و اعراض نكنيد از رسول و حال آنكه ميشنويد.
در مقام خود مكرر اشاره شده که وجوب اطاعت و حرمت اعراض عقلي است و امر و نهي شرعي ارشادي است و اعمال مولوية در آن نشده و حكم عقل منوط بشرائط تكليف است و شرائط عامه تكليف چهار است: بلوغ و عقل شرط اصل تكليف است، صبي و مجنون اصلا تكليف بر آنها ثابت نيست و قدرت که شرط حسن الخطاب است زيرا خطاب بعاجز غير مقدور و قبيح است. و علم شرط تنجز تكليف است و الّا تكليف مشترك بين عالم و جاهل است و آيه شريفه راجع باين موضوع است يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اشكال- وجوب اطاعت بر عامه مكلفين است از جن و انس، مؤمن و كافر پس چرا خطاب بخصوص مؤمنين است.
جواب- كفار نظر به اينكه اصلا رسول را برسالت معتقد نيستند و احكامي که آورده از جانب خدا نميدانند خطابات قرآني در آنها تاثير ندارد فقط مؤمنين که قرآن را از جانب خدا ميدانند و رسول را برسالت ميشناسند بآنها خطاب ميفرمايد أَطِيعُوا اللّه‌َ وَ رَسُولَهُ سؤال- اطاعت رسول عين اطاعت خدا است وجه عطف چيست جواب- آنچه رسول از احكام و تكاليف از واجب و حرام وضع و تكليف عقائد و اخلاق و افعال و اعمال بيان فرموده از جانب خدا است و اطاعت او است
جلد 8 - صفحه 95
و آنچه بر حسب ولايت كليه ثابته بنص آيه شريفه النَّبِي‌ُّ أَولي بِالمُؤمِنِين‌َ مِن أَنفُسِهِم احزاب آيه 26، است از تصرف در جان و مال و حكومت بين النّاس اطاعت رسول است وَ لا تَوَلَّوا عَنه‌ُ و اعراض از او نكنيد و مخالفت ننمائيد وَ أَنتُم تَسمَعُون‌َ اشاره به اينكه تا ابلاغ بشما نشده و نشنيده‌ايد يعني علم براي شما حاصل نشده معذوريد در ترك اطاعت و تكليف بر شما منجز نيست لكن پس از علم و تنجز تكليف بايد اطاعت كنيد و مخالفت نكنيد تنبيه- اينکه موضوع قبل از صدور احكام است و اما بعد از صدور و علم اجمالي که در هر واقعه حكمي صادر شده جهل بآن عذر نيست بايد بمقدار ميسور فحص كرد و تحصيل علم نمود يا از طريق اجتهاد و يا از طريق تقليد و اگر بدست نيامد مجتهد ميتواند اجراء برائت كند و اما مقلد بايد احتياط كند مگر آنكه مجتهدش فتوي ببراءت دهد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 20)- شنوندگان ناشنوا! این آیه در زمینه دعوت مسلمانان به اطاعت کامل از پیامبر اسلام در جنگ و صلح و در همه برنامه‌ها چنین می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت خدا و پیامبرش کنید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ).
و باز برای تأکید اضافه می‌کند: «هیچ گاه از اطاعت فرمان او روی گردان نشوید در حالی که سخنان او و اوامر و نواهیش را می‌شنوید» (وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ).
لحن آیه نشان می‌دهد که بعضی از مؤمنان از وظیفه خود در این زمینه کوتاهی کرده بودند.
نکات آیه
۱- اهل ایمان وظیفه دار اطاعت از خدا و رسول و پرهیز از نافرمانى آن حضرت (یأیها الذین ءامنوا أطیعوا اللّه و رسوله و لا تولوا عنه)
۲- فرمانهاى خدا و رسولش داراى هویتى واحد، و پیروى از خداوند در گرو پیروى از رسول اوست. (أطیعوا اللّه و رسوله و لا تولوا عنه) چون جمله «و لاتولوا عنه» (از رسول خدا و فرمانهاى او اعراض نکنید)، توضیح و تأکیدى براى جمله «أطیعوا اللّه و رسوله» است و در این جمله تنها اعراض از پیامبر(ص) مطرح شده، دو نکته استفاده مى شود: یکى اینکه فرمانهاى خدا و رسول او داراى هویت واحد است ; دوم اینکه اطاعت از خداوند در گرو اطاعت از رسول اوست.
۳- مؤمنان در معرض تخلف از دستورات خدا و رسول و نیازمند هشدار (یأیها الذین ءامنوا ... و لا تولوا عنه)
۴- حمایت و نصرت الهى از آن مؤمنانى است که همواره مطیع خدا و رسول او باشند و از دستورات وى تخلف نکنند.* (و أن اللّه مع المؤمنین ... أطیعوا اللّه و رسوله و لاتولوا عنه) آیه مورد بحث مى تواند بیانگر کلمه «المؤمنین» در آیه قبل باشد. یعنى آن وعده حمایت (أن اللّه مع المؤمنین)، مخصوص مؤمنانى است که از دستورات خدا و رسول او سرپیچى نکنند.
۵- حرمت روى برتافتن از حکم رسول خدا در نبرد با دشمنان دین (أطیعوا اللّه و رسوله و لا تولوا عنه و أنتم تسمعون) با توجه به اینکه آیات پیشین این بخش از سوره درباره جنگ و مبارزه با دشمنان دین است، مصداق مورد نظر از جمله «أطیعوا» و «لاتولوا عنه» روى برتافتن از فرمانهاى آن حضرت در مبارزه و نبرد با دشمنان دین است.
۶- نادیده گرفتن فرمانهاى خدا و رسول پس از دریافت آن، امرى ناپسند و به دور از خرد (و لاتولوا عنه و أنتم تسمعون) مراد از شنیدن، به قرینه آیه بعد، فهمیدن و اذعان کردن است و جمله حالیه «و أنتم تسمعون» به منزله بیان دلیلى بر لزوم اطاعت و پرهیز از رویگردانى است. یعنى شما خود دستورات خدا و رسول او را مى شنوید و بدان باور دارید، پس چگونه مى توانید از آن اعراض کنید.
۷- آگاهى به تکالیف الهى از شرایط مسؤولیت انسان در برابر آن (و لاتولوا عنه و أنتم تسمعون) در برداشت فوق جمله حالیه «و أنتم تسمعون» قید براى «أطیعوا» و «لاتولوا» گرفته شده است.
موضوعات مرتبط
- انسان: مسؤولیت انسان ۷
- تکلیف: علم به تکلیف ۷ ; کیفیت تعلق تکلیف ۷
- جهاد: احکام جهاد ۵ ; جهاد با دشمنان ۵ ; حرمت ترک جهاد ۵
- خدا: اطاعت از خدا ۱، ۲، ۴ ; اوامر خدا ۲، ۳، ۶ ; عصیان از خدا ۵، ۶ ; نصرت خدا ۴
- عصیان: اجتناب از عصیان ۱، ۴ ; عصیان حرام ۵
- علم: آثار علم ۷
- عمل: جاهلانه ۶
- کنترل اجتماعى: شیوه کنترل اجتماعى ۳
- مؤمنان: امداد به مؤمنان ۴ ; لغزش در مؤمنان ۳ ; مسؤولیت مؤمنان ۱ ; هشدار به مؤمنان ۳
- محرمات:۵
- محمد(ص): اطاعت از محمد(ص) ۱، ۲، ۴ ; اوامر محمد(ص) ۲، ۳، ۶ ; عصیان از محمد(ص) ۵، ۶
منابع
